Tadbirkorlik faoliyati bu foyda olish maqsadida tavakkalchilik bilan amalga

---

‘; 
Tadbirkorlik faoliyati bu – 
foyda olish maqsadida tavakkalchilik bilan amalga 
oshiriladigan faoliyat 
bozor sub’ektlari o'rtasidagi yuqori foyda va 
ko'proq tavakkalchilikka ega bo'lish uchun 
kurashni anglatadi
iste’mol jarayonida qo'llanilishi 
mumkin bo'lgan vosita 
Biznes-reja bu … 
korxona (firma)ning rivojlanish strategiyasini 
belgilab beruvchi asosiy jujjatdir
asosan ishlab chiqarish bo'limining rejasidir 
asosan marketing bo'limining rejasidir 
Kompaniyaning kuchli va kuchsiz tomonlari 
qanday aniqlanadi? 
SWOT tahlili yordamida
STEP tahlili yordamida 
BKG matritsasi yordamida 
Biznesda STEP tahlili qanday ? 
ijtimoiy, texnik, iqtisodiy, siyosiy tomonlarini tahlil 
qiladi
kuchli, kuchsiz, imkoniyat, havf tomomlarini 
tahlil qiladi 
tashqi omillar tahlili 
Biznesda SWOT tahlili qanday ? 
kuchli, kuchsiz, imkoniyat, havf tomomlarini tahlil 
qiladi
ijtimoiy, texnik, iqtisodiy, siyosiy tomonlarini 
tahlil qiladi 
tashqi omillar tahlili 
Strategiya bu- 
Faoliyat turlarining ma’lum dastasini nazarda 
tutuvchi noyob va qulay mavqeni yaratishdir 
Korxona faoliyatini har tomonlama taftish qilish
Korxonada buxgalter zimmasidagi 
hisobot 
Tadbirkorlikning tashkiliy–iqtisodiy 
shakllaridan Hissadorlik jamiyati bu – 
ko'proq foyda olish maqsadida mehnat qurollari, 
ishlab chiqarish vositalari hamda pul resurslarini 
birlashtirgan uyushma 
bir tarmoq tadbirkorlari o'rtasidagi narxlar, 
ishlab chiqarishning umumiy hajmi bo'yicha 
kelishuv 
bir tarmoq tadbirkorlari tomonidan 
ortiqcha raqobatni bartaraf qilish, 
barqaror foyda olish maqsadida 
mahsulot sotishni birlashtirish 
Ishlab chiqarish xarajatlarining ta’rifi qaysi 
javobda to'g'ri berilgan? 
firma tomonidan ma’lum bir vaqt ichida tovar ishlab 
chiqarish uchun sarflangan mablag'
firmaning iqtisodiy resurslar uchun qilgan sarfi 
mahsulot realizatsiyasi uchun firmalar 
tomonidan qilingan sarflar 
Iqtisodiy inqirozlarning kelib chiqish sababini 
toping. 
takror ishlab chiqarishdagi beqarorlik va 
nomutanosiblikning mavjud bo'lishi.
talabning taklif miqdoridan orqada qolishi 
iste’molchi pul daromadlarining yetarli 
bo'lmasligi 
Subsidiya – bu 
iqtisodiyotga byudjet orqali ta’sir etish vositalaridan 
biri bo'lib, qaytarib bermaslik sharti bilan 
takrorlanmay, faqat bir marta beriladi 
maqsadli dotatsiya bo'lib, u mahalliy 
byudjetlarga davlat byudjetlaridan ajratiladi, uni 
mo'ljallagan maqsad uchun sarflash majburiy va 
buni davlat nazorat qiladi 
umumiy dotatsiya bo'lib, uni ishlatish 
mahalliy hokimiyat ihtiyorida bo'ladi, 
markaz unga aralashmaydi 
Dotatsiya nima ? 
maqsadi ko'rsatilmas-dan beriladigan mablag' 
Qarzga berilgan mablag' 
Foizsiz qaytarish sharti bilan berilgan 
mablag' 
Subventsiya nima ? 
maqsadi ko'rsatilib beriladigan mablag'
Qarzga berilgan mablag' 
Foizsiz qaytarish sharti bilan berilgan 
mablag' 
Byudjet taqchilligi (defitsit) nima 
davlat byudjeti xarajatlarining daromadlaridan ortishi
davlat byudjeti daromadlarining xarajatlaridan 
ortishi 
davlat byudjeti xarajatlari va 
daromadlarining tengligi 
Byudjet profitsiti nima ? 
davlat byudjeti daromadlarining xarajatlaridan ortishi
davlat byudjeti xarajatlarining daromadlaridan 
ortishi 
Qarzga berilgan mablag' 
Aksionerlik korxonalarning asosiy maqsadi 
Ishlab chiqarishda band bulmagan mablag'larni 
birlashtirib, uni yangi yo'nalishlarga sarflash 
Barcha resurslardan samarali foydalanish 
Moddiy resurslardan samarali 
foydalanish 
Aksiya nima? 
Daromaddan uz ulushini olish huquqini ta’minlovchi 
qimmatbaho qog'oz 
Mulkdan foydalanish huquqini beradi 
Mol-mulkka ega bo'ladi 
Korxonaning ishlab chiqarish omillarini 
belgilang 
Moddiy, mehnat va kapital omillari 
Moddiy omillari 
SHaxsiy omillar 
Ishlab chiqarish funktsiyalari deb nimaga 
aytiladi? 
Barcha omillarning ishlab chiqarish jarayoni oxirgi 
natija bilan bog'lanishi 
Ikki miqdorning o'zaro bog'likligi 
Uchala omilning funktsional 
bog'lanishi 
Raqobat deganda nimani tushinasiz: 
Sub’ektlar o'rtasidagi daromad olish uchun olib 
boriladigan kurash 
Natural ishlab chiqarishdagi sub’ektlar 
o'rtasidagi aloqalar 
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga 
solish 
Subsidiya nima ? 
Qaytarib olmaslik sharti bilan berilgan mablag' 
Qarzga berilgan mablag' 
Foizsiz qaytarish sharti bilan berilgan 
mablag' 
Firmaning ma’lum tovarga bo'lgan sotib olish 
kurbi nima deyiladi? 
bozor muvozanatiga erishganligi 
bozorda yuksak mavqega ega bo'lish 
yakka talab 
Daromadlar usishi bilan talabda qanday 
o'zgarish sodir bo'ladi? 
talab xajmi muntazam ortib boradi 
talab xajmi o'zgarishsiz koladi 
turli sub’ektlar talabi qisqaradi 
Agar bozorda talab taklifdan ancha oshik bulsa, 
u xolda… 
bozorda takchillik mavjud bo'ladi 
bozor muvozanati yuzaga keladi 
bozorda mul-kullik mujassam bo'ladi 
Javoblarning kay biri tadbirkorlikning huquqini 
ifoda etadi? 
o'z mahsuloti narxini belgilash 
inflyatsiyaga karshi chora – tadbirlar qo'llash 
asosiy fondlardan unumli foydalanish 
Tadbirkorlik kapitali qanday shaklda mavjud 
bula olmaydi? 
davlat kapitali shaklida 
pul va unga tenglashtiriladigan qimmatli 
qog'ozlar shaklida 
unumli kapital shaklida 
Tadbirkorlarga ixcham, zamonaviy 
texnologiyalarni yetkazib berishda qaysi tizim 
katta axamiyat kasb etadi? 
lizing 
Konsalting 
Auditorlik 
Yuridik shaxs - bu … 
uz ustaviga ega bulib bankda xisob-kitob varagi 
ochgan, uz muxri va kayd etilgan manziliga ega 
sub’ekt 
mustakil ish yurituvchi korxonalar 
bankda o'z xisob – kitob varagiga ega 
bo'lgan shaxs 
Mulk munosabatlari tarkibiga kirmaydigan 
tarkibiy qismlarni aniqlang: 
o'zlashtirish 
Egalik qilish 
Foydalanish 
Xususiylashtirishni qanday tushinasiz: 
Davlat mulkining boshqa mulk shakliga aylanishi 
Bozorning mavjud bo'lishi 
Mulkdorlik xuquqining saqlanishi 
Ishlab chiqarish xarajatlarini to'g'ri ajratib 
ko'rsating: 
Ishlab chiqarishning omillariga ketgan xarajat 
Moddiy resurslarga sarflangan mablag' 
Ishchiga mehnati uchun to'lanadigan 
pul 
Foydani qanday tushinasiz: 
Umumiy daromad va xarajat o'rtasidagi farq 
Tovarni sotishdan kelib tushgan pul 
Korxonaning bankda turgan pul 
mablag'i 
Daromadni qanday tushinasiz: 
Tovarni sotishdan kelib tushgan pul 
Umumiy daromad va xarajat o'rtasidagi farq 
Korxonaning bankda turgan pul 
mablag'i 
Reimport nima? 
iste’molchi mamlakatdan reeksport tovarlarni sotib 
olish 
chet ellik mijozlardan tovarlar sotib olish 
tovarlarni chet ellik mijozlarga sotish 

---

Barcha ma’lumotlar ketma-ket qayd qilinadigan 
va bloklar bo'yicha joylashtiriladigan 
taqsimlangan ma’lumotlar reestri nima deb 
ataladi ? 
Blokcheyn 
Ma’lumotlar banki 
Tizim 
2021 yil 1 yanvardan blokcheynlarni joriy etish 
sohalari 
Davlat organlarining faoliyati, davlat xaridlari, shaxs 
haqidagi ma’ulmotlarni tekshirish, davlat reestrlari, 
korporativ boshqaruv tizimi 
Qishloq xo'jaligi, Davlat organlarining faoliyati, 
davlat xaridlari, shaxs haqidagi ma’ulmotlarni 
tekshirish, davlat reestrlari, korporativ 
boshqaruv tizimi 
Barcha ta’lim muassasalar, Davlat 
organlarining faoliyati, davlat 
xaridlari, shaxs haqidagi 
ma’ulmotlarni tekshirish, davlat 
reestrlari, korporativ boshqaruv tizimi 
o'zbekistonda “Elektron tijorat to'g'risida”gi 
qaror qanchon qabul qiligan 
2004 yil 29 aprel 
2005 yil 29 aprel 
2010 yil 30 may 
..... – bu oddiygina raqamli platforma emas, 
balki platformalar ekotizimidir. 
Alibaba 
U-pay 
Pay me 
... – bu iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy aloqlarni 
raqamli texnologiyalarni qo'llash asosida 
amalga oshiriladigan tizimdir 
Raqamli iqtisodiyot 
Raqamli transformatsiya 
Raqamli infrastruktura 
Sanoatni raqamlashtirish raqamli iqtisodiyotda 
qanday ataladi? 
Sanoat 4.0. 
Sanoat 3.0 
Sanoat 5.0 
ERP tizimi nima? 
Korxona resurslarini joylashtirish va boshqarish 
tizimlari 
Maxsulot savdosini tashkil etish tizimi 
Maxsulot belgilarini aniqlovchi va 
xolati to'g'risida ma’lumot beruvchi 
tizim 
ERP tizimi nima? 
Enterprise Resource Planning System 
Enterprise Resource Productning System 
Economic Resource Planning System 
“Raqamli o'zbekiston – 2030”dasturini amalga 
oshirish asosida raqamli iqtisodiyot ulushi 
necha foizgacha oshirish rejalashtirilgan? 
0,3 
0,25 
0,35 
Raqamli iqtisodiyot atamasini birinchi bo'lim 
kim amaliyotga kiritdi 
Nikolas Nigroponte 
Djon Nigroponte 
Debora Porter 
Raqamli iqtisodiyot atamasi birinchi qachon 
amaliyotga kiritilgan? 
1995 yil 
1996 yil 
2004 yil 
..... – kriptovalyuta platformalarini 
yaratish(blokcheyn texnologiyalari asosida) va 
ishlashini ta’minlovchi faoliyat turi 
Mayning 
Blokcheyn 
Kraudsorsing 
.... – oddiy insonlarning yaratuvchanligi, tajriba 
va bilimlarga asoslangan holda muammolarni 
hal etish va yangi brendlarni yaratishdir 
Kraudsorsing 
Kraudfanding 
Mayning 
... – o'z mablag'larini yoki boshqa manbaalardan 
olingan mablag'larni ixtiyoriy ravishda 
birlashtirish 
Kraudfanding 
Mayning 
Blokcheyn 

---

Barcha ma’lumotlar ketma-ket qayd qilinadigan 
va bloklar bo'yicha joylashtiriladigan 
taqsimlangan ma’lumotlar reestri nima deb 
ataladi ? 
Blokcheyn 
Ma’lumotlar banki 
Kraudsorsing 
Blokcheyn nima ? 
Barcha ma’lumotlar ketma-ket qayd qilinadigan va 
bloklar bo'yicha joylashtiriladigan taqsimlangan 
ma’lumotlar reestri 
o'z mablag'larini yoki boshqa manbaalardan 
olingan mablag'larni ixtiyoriy ravishda 
birlashtirish 
oddiy insonlarning yaratuvchanligi, 
tajriba va bilimlarga asoslangan holda 
muammolarni hal etish va yangi 
brendlarni yaratishdir 
Mayning nima ? 
kriptovalyuta platformalarini yaratish(blokcheyn 
texnologiyalari asosida) va ishlashini ta’minlovchi 
faoliyat turi 
Barcha ma’lumotlar ketma-ket qayd qilinadigan 
va bloklar bo'yicha joylashtiriladigan 
taqsimlangan ma’lumotlar reestri 
o'z mablag'larini yoki boshqa 
manbaalardan olingan mablag'larni 
ixtiyoriy ravishda birlashtirish 
Kraudfanding nima ? 
o'z mablag'larini yoki boshqa manbaalardan olingan 
mablag'larni ixtiyoriy ravishda birlashtirish 
Barcha ma’lumotlar ketma-ket qayd qilinadigan 
va bloklar bo'yicha joylashtiriladigan 
taqsimlangan ma’lumotlar reestri 
kriptovalyuta platformalarini 
yaratish(blokcheyn texnologiyalari 
asosida) va ishlashini ta’minlovchi 
faoliyat turi 
Kraudsorsing ? 
oddiy insonlarning yaratuvchanligi, tajriba va 
bilimlarga asoslangan holda muammolarni hal etish 
va yangi brendlarni yaratishdir 
o'z mablag'larini yoki boshqa manbaalardan 
olingan mablag'larni ixtiyoriy ravishda 
birlashtirish 
Barcha ma’lumotlar ketma-ket qayd 
qilinadigan va bloklar bo'yicha 
joylashtiriladigan taqsimlangan 
ma’lumotlar reestri 
Marketinning asosiy sub’ektlari 
ishlab chiqaruvchilar, marketing bo'yicha 
mutaxassislar, vositachilar va xilma-xil mahsulot va 
xizmatlarning iste’molchilari 
moddiy tovar, xizmatlar, g'oyalar, tashkilotlar, 
hududlar va shaxslar kiradi 
Boshqaruv jarayoni 
Marketing obe’ktlari 
moddiy tovar, xizmatlar, g'oyalar, tashkilotlar, 
hududlar va shaxslar kiradi. 
ishlab chiqaruvchilar, marketing bo'yicha 
mutaxassislar, vositachilar va xilma-xil 
mahsulot va xizmatlarning iste’molchilari 
Boshqa korxonalar bilan shartnoma 
tuzadi 
Marketing – bu.... 
ayirboshlash yo'li bilan ehtiyoj va talablarni 
qondirishga yo'naltirilgan inson faoliyatining turi, 
bozordagi barcha qatnashchilarning o'zaro 
manfaatlariga asoslangan harakatlarini, talabni 
shakllantirish va qondirish uchun birlashtirishdir 
Ishlab chiqarishni tashkil etish 
Sotishni tashkil etish 
Strategik marketing... 
Bozorni strategik segmentlash asosida firma 
strategiyasini shakllantirish, tovarlar sifatini oshirish, 
ishlab chiqarishni rivojlantirish va raqobatbardoshlik 
me’yorlari strategiyasini prognozlash bo'yicha 
ishlarni kompleksi 
Bozorni taktik (qisqa muddatli) segmentlash, 
reklama va tovarlar sotilishini rag'batlantirish 
bo'yicha ishlar kompleksi 
Alohida joylar, ob’ektlarning 
joylashishiga nisbatan mijozlarning 
munosabatini paydo qilish, saqlab 
turish yoki o'zgartirish bo'yicha 
faoliyat 
Remarketing-..... 
talab pasaymoqda uni tiklash kerak 
talab haddan tashqari ko'p uni kamaytirish kerak 
talab tebranib turadi, uni 
barqarorlashtirish kerak 
Demarketing-.... 
talab haddan tashqari ko'p uni kamaytirish kerak 
talab tebranib turadi, uni barqarorlashtirish kerak 
talab pasaymoqda uni tiklash kerak 

---

Sinxromarketing-.... 
talab tebranib turadi, uni barqarorlashtirish kerak 
talab pasaymoqda uni tiklash kerak 
talab haddan tashqari ko'p uni 
kamaytirish kerak 
Bozor segmenti–bu... 
boshqa guruhlardan farq qiluvchi, o'xshash 
belgilariga ega bo'lgan iste’molchilarning kichik 
guruhidir 
Ishlab chiqarishni tashkil etish 
Sotishni tashkil etish 
Narx strategiyasi –.... 
narxlashtirish sohasidagi qarorlar va tadbirlarning 
kompleksi 
bozorga tovar siljitish uslublarining majmui 
korxonaning va shu korxona 
tovarlarining ijobiy obro'-e’tiborini 
(imidji) shakllantirish va ular haqidagi 
salbiy fikrlarni yumshatish orqali keng 
jamoatchilik bilan korxona o'rtasidagi 
sog'lom munosabatlardir 
Lizing firmalar – bu 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha moliyaviy 
vositalar bo'lmagan boshqa bir korxonaga mashina- 
uskunalar va boshqa mulklarni shartnoma asosida 
muayyan muddatga berib turadi 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari 
yuzasidan maslahatlar beradi, 
loyihalash bilan shug'ullanadi, xo'jalik 
yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish 
va shunga o'xshash faoliyat turlariga 
ko'maklashadi 
Injiring firmalari – 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar beradi, loyihalash bilan 
shug'ullanadi, xo'jalik yuritishning yangi 
shakllariga o'tish, boshqaruv tizimlarini 
takomillashtirish va shunga o'xshash faoliyat 
turlariga ko'maklashadi 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, 
texnologiya, tovar namunalarini 
yaratish; tijorat ishini tashkil etish 
usullarini ishlab chiqish va amaliyotga 
joriy etish; yo'rik firmalar va davlat 
ijara kontrakti buyurtmalarini bajarish; 
ishlab chiqarishni boshqarish bilan 
shug'ullanadi 
Konsalting firmalar- 
ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar beradi, loyihalash bilan shug'ullanadi, 
xo'jalik yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish va shunga 
o'xshash faoliyat turlariga ko'maklashadi 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, texnologiya, 
tovar namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil 
etish usullarini ishlab chiqish va amaliyotga 
joriy etish; yo'rik firmalar va davlat ijara 
kontrakti buyurtmalarini bajarish; ishlab 
chiqarishni boshqarish bilan shug'ullanadi 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini 
etarlicha moliyaviy vositalar 
bo'lmagan boshqa bir korxonaga 
mashina- uskunalar va boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan 
muddatga berib turadi 

---

Venchur firmalari – bu 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- muhandislik 
ishlari; yangi texnika, texnologiya, tovar 
namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil etish 
usullarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; 
yo'rik firmalar va davlat ijara kontrakti 
buyurtmalarini bajarish; ishlab chiqarishni boshqarish 
bilan shug'ullanadi 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha 
moliyaviy vositalar bo'lmagan boshqa bir 
korxonaga mashina- uskunalar va boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan muddatga 
berib turadi 
turli inshootlar va tuzilmalarni 
loyihalash, qurish foydalanishga 
topshirish bilan shug'ullanadi 
Seleng firmalari–.. 
jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini jalb 
etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar bo'yicha erkin 
foydalanish masalalari bilan shug'ullanadilar 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari 
yuzasidan maslahatlar beradi, 
loyihalash bilan shug'ullanadi, xo'jalik 
yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish 
va shunga o'xshash faoliyat turlariga 
ko'maklashadi 
Trast firmalari – bu… 
xususiy shaxslar va tashkilotlar uchun sir 
saqlanadigan (ishonchli) xizmatlarni bajaradi 
jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini 
jalb etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar 
bo'yicha erkin foydalanish masalalari bilan 
shug'ullanadilar 
turli inshootlar va tuzilmalarni 
loyihalash, qurish foydalanishga 
topshirish bilan shug'ullanadi 
..... xususiy shaxslar va tashkilotlar uchun sir 
saqlanadigan (ishonchli) xizmatlarni bajaradi 
Trast firmalar 
Venchur firmalar 
Konsalting firmalar 
.... jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini 
jalb etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar bo'yicha 
erkin 
foydalanish 
masalalari 
bilan 
shug'ullanadilar 
Seleng firmalari 
Lizing firmalar. 
Konsalting firmalar 
.... kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, texnologiya, 
tovar namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil 
etish usullarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy 
etish; yo'rik firmalar va davlat ijara kontrakti 
buyurtmalarini bajarish; ishlab chiqarishni 
boshqarish bilan shug'ullanadi 
Venchur firmalari 
Seleng firmalari 
Lizing firmalar. 
.... salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha 
moliyaviy vositalar bo'lmagan boshqa bir 
korxonaga 
mashina-uskunalar 
va 
boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan muddatga 
berib turadi. 
Lizing firmalar 
Konsalting firmalar 
Seleng firmalari 

---

.... turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, 
qurish 
foydalanishga 
topshirish 
bilan 
shug'ullanadi. 
Injiring firmalar 
Konsalting firmalar 
Venchur firmalar 
..... ishlab chiqarishning turli muammolari 
yuzasidan maslahatlar beradi, loyihalash bilan 
shug'ullanadi, 
xo'jalik 
yuritishning 
yangi 
shakllariga 
o'tish, 
boshqaruv 
tizimlarini 
takomillashtirish va shunga o'xshash faoliyat 
turlariga ko'maklashadi. 
Konsalting firmalar 
Trast firmalar 
Lizing firmalar. 
Obligatsiya – bu: 
o'z egasiga dvidend olish xuquqini beruvchi qimmatli 
qog'ozdir 
o'z qiymatiga nisbatan qat’iy belgilangan foiz 
shaklida daromad keltiruvchi qimmatli qog'ozdir 
Emitentning qisqa muddatli qarz 
majburiyati 
Dividend – bu: 
Emitentning qarzdorligi va bu qarz uchun foiz to'lash 
zarurligi xaqida guvoxlik beruvchi qimmatli qog'oz 
Bir shaxs tomonidan ikkinchisiga yozib berilgan 
qarz majburiyatini ifodalovchi qimmatli 
qog'ozning bir turi 
Aktsiya minimal qiymati 
Investitsiyani qanday tushinasiz: 
Ishlab chiqarishni rivojlantirishga qo'yilgan kapital 
Ishlab chiqarishni yangilash uchun berilgan qarz 
Eskirgan stanok uskunalarni 
yangilashga sarflangan mablag' 
Real ish xaqi nimani ifodalaydi: 
Nominal ish xaqiga sotib olish mumkin bo'lgan 
tovarlar 
Ishchining barcha daromadlari yig'indisi 
Ishchi pul daromadi 
Nominal ish xaqi nima: 
Ishchining pul shaklida oladigan ish xaqi 
Ishchi olgan pulning xarid qobilyati 
Bozordagi mavjud bo'lgan narx navo 
tizimi 
Amerika dollarining real almashuv kursi oshib 
borsa: 
Amerika fukarolari uchun import tovarlar arzonrok 
buladi 
Amerika sof eksporti kiskaradi 
Joriy operatsiyalar balansi takchilligi 
oshib boradi 
Xalkaro savdo aylanmasi nima? 
Eksport va import xajmi 
Import xissasining ortishi 
Eksport xissasining ortishi 
Reimport nima? 
iste’molchi mamlakatdan reeksport tovarlarni sotib 
olish 
chet ellik mijozlardan tovarlar sotib olish 
tovarlarni chet ellik mijozlarga sotish 
Jahon xo'jaligi rivojlanishiga qanday tendentsiya 
xos? 
taraqqiyot darajasi jihatidan turli mamlakatlarning 
bir-biriga yaqinlashuvi 
turli mamlakatlarning iqtisodiy taraqqiyot 
darajasi jihatidan bir tekis rivojlanishi 
ilg'or va qoloq mamlakatlar o'rtasidagi 
farqning kuchayishi 
Menejment –bu: 
boshqaruv munosabatlari 
ishlab chiqarish munosabatlari 
tijorat munosabatlari 
Menejer — bu: 
ishlab chiqarishni tashkil qilish va 
boshqarish bo'yicha professional bilimlarga ega 
bo'lgan yollanma boshqaruvchi 
boshqaruv apparatida muayyan lavozimni 
egallagan shaxs 
uch kishidan kam bo'lmagan qo'l 
ostida ishlovchiga ega bo'lgan raxbar 
Menejer va tadbirkor o'rtasida qanday farq bor? 
birinchisi yollanma boshqaruvchi, ikkinchisi esa 
mulk egasi 
birinchisi buyruq beradi, ikkinchisi bajaradi 
ular o'rtasida xech qanday farq yo'q 
Marketing, moliya, kadrlar, texnologiya, axborot 
bular tashkilotning 
funktsional elementlari 
Resurslari 
tashqi muxiti 
Klassik yoki ma’muriy boshqaruv maktabi 
fikrlarning rivojlanish davri: 
1920-1950 yil 
1985-1920 yil 
1930— 1950 yildan hozirgi davrgacha 

---

Klassik 
- 
ma’muriy maktabning yorkin 
namoyondasi: 
Anri Fayol 
F.Teylor 
Abraham Maslou 
“Inson munosabatlari” maktabi fikrlarning 
rivojlanish davri: 
1950 -hozirgi davrgacha 
1920-1950 yil 
1985-1920 yil 
“Inson munosabatlari” maktabi namoyondalari: 
E.Meyo, R Laykert 
A.Fayol 
F.Teylor 
Ilmiy menejment maktabi fikrlarning rivojlanish 
davri: 
1985-1920 yil 
2000-2014 yillar 
1930— 1950 yildan hozirgi davrgacha 
F.Teylor ta’limotining asosiy mazmuni 
yollanma ishchilar unumdorligini oshirishda g'oyatda 
va maqbul usullarni izlashdir 
aniq qo'yilgan maqsad va g'oya shuningdek 
oqilona fikr 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
G.Emerson ta’limotining asosiy mazmuni 
aniq qo'yilgan maqsad va g'oya shuningdek oqilona 
fikr 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
tashkilotga keng qamrovli kelajak 
nuqtai nazaridan yondoshib, undagi 
umumiy xususiyatlar va 
qonuniyatlarini yaratish orqali 
muvaffaqiyatga erishish 
Mumtoz menejment namoyondasi A.Fayol olg'a 
surgan tamoyillar 
tashkilotga keng qamrovli kelajak nuqtai nazaridan 
yondoshib, undagi umumiy xususiyatlar va 
qonuniyatlarini yaratish orqali muvaffaqiyatga 
erishish 
aniq qo'yilgan maqsad va g'oya shuningdek 
oqilona fikr 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
D.Mak Gredor ta’limotining asosiy mazmuni 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
yollanma ishchilar unumdorligini oshirishda 
g'oyatda va maqbul usullarni izlashdir 
tashkilotga keng qamrovli kelajak 
nuqtai nazaridan yondoshib, undagi 
umumiy xususiyatlar va 
qonuniyatlarini yaratish orqali 
muvaffaqiyatga erishish 
Boshqarishning 
asosiy, 
o'ziga 
xos 
aniq 
funksiyalari 
rejalashtirish, tashkil qilish, tartibga solish va 
muvofiqlashtirish, nazorat rag'batlantirish 
bo'lajak harakatlarimizni oldindan aniqlab 
beradi; 
faoliyatimizning ustuvor yo'nalishini 
belgilaydi; 
Boshqarish strukturasi bu–..... 
funktsiyalarni bajaruvchi bir-biri bilan bog'langan 
turli boshqaruv organlari va bo'g'inlarining majmui 
boshqaruv ob’ekti doirasida barcha 
boshqariluvchi va boshqaruvchi jarayonlarning 
uyushqoqligini ta’minlaydi 
mablag'larni tejash maqsadida 
boshqaruvdagi parellelizm va bir-birini 
takrorlashni bartaraf qilish imkonini 
beradi 
Boshqarish strukturalarining tashkiliy turlari 
chiziqli struktura; chiziqli-shtabli struktura; 
funksiyasional struktura; chiziqli funksiyaonal 
struktura; dasturli maqsadli struktura 
rejalashtirish, tashkil qilish, tartibga solish va 
muvofiqlashtirish, nazorat rag'batlantirish 
bo'lajak harakatlarimizni oldindan 
aniqlab beradi; 
Strategiya — bu: 
har tomonlama detallashgan tashkilot missiyasini 
amalga oshirishni, hamda mahsulotlarni ta’minlash 
yo'llarini, vositalarini aks ettiruvchi kompleks reja 
batafsil qisqa muddatli reja 
ishchi dastur 

---

Menejment — bu: 
kishilarga tasir o'tkazish va cheklangan resurslardan 
samarali foydalangan xolda, ma’lum maqsad yo'lida 
ularni boshqara olish qobiliyati 
boshqaruv fani va san’atidir 
resurslarni boshqarish bo'yicha alohida 
mohirlik va ma’muriy ko'nikmadir 
Lizing firmalar – bu 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha moliyaviy 
vositalar bo'lmagan boshqa bir korxonaga mashina- 
uskunalar va boshqa mulklarni shartnoma asosida 
muayyan muddatga berib turadi 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari 
yuzasidan maslahatlar beradi, 
loyihalash bilan shug'ullanadi, xo'jalik 
yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish 
va shunga o'xshash faoliyat turlariga 
ko'maklashadi 
Injiring firmalari – 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar beradi, loyihalash bilan 
shug'ullanadi, xo'jalik yuritishning yangi 
shakllariga o'tish, boshqaruv tizimlarini 
takomillashtirish va shunga o'xshash faoliyat 
turlariga ko'maklashadi 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, 
texnologiya, tovar namunalarini 
yaratish; tijorat ishini tashkil etish 
usullarini ishlab chiqish va amaliyotga 
joriy etish; yo'rik firmalar va davlat 
ijara kontrakti buyurtmalarini bajarish; 
ishlab chiqarishni boshqarish bilan 
shug'ullanadi 
Konsalting firmalar- 
ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar beradi, loyihalash bilan shug'ullanadi, 
xo'jalik yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish va shunga 
o'xshash faoliyat turlariga ko'maklashadi 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, texnologiya, 
tovar namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil 
etish usullarini ishlab chiqish va amaliyotga 
joriy etish; yo'rik firmalar va davlat ijara 
kontrakti buyurtmalarini bajarish; ishlab 
chiqarishni boshqarish bilan shug'ullanadi 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini 
etarlicha moliyaviy vositalar 
bo'lmagan boshqa bir korxonaga 
mashina- uskunalar va boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan 
muddatga berib turadi 
Venchur firmalari – bu 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- muhandislik 
ishlari; yangi texnika, texnologiya, tovar 
namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil etish 
usullarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; 
yo'rik firmalar va davlat ijara kontrakti 
buyurtmalarini bajarish; ishlab chiqarishni boshqarish 
bilan shug'ullanadi 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha 
moliyaviy vositalar bo'lmagan boshqa bir 
korxonaga mashina- uskunalar va boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan muddatga 
berib turadi 
turli inshootlar va tuzilmalarni 
loyihalash, qurish foydalanishga 
topshirish bilan shug'ullanadi 

---

Seleng firmalari–.. 
jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini jalb 
etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar bo'yicha erkin 
foydalanish masalalari bilan shug'ullanadilar 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari 
yuzasidan maslahatlar beradi, 
loyihalash bilan shug'ullanadi, xo'jalik 
yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish 
va shunga o'xshash faoliyat turlariga 
ko'maklashadi 
Trast firmalari – bu… 
xususiy shaxslar va tashkilotlar uchun sir 
saqlanadigan (ishonchli) xizmatlarni bajaradi 
jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini 
jalb etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar 
bo'yicha erkin foydalanish masalalari bilan 
shug'ullanadilar 
turli inshootlar va tuzilmalarni 
loyihalash, qurish foydalanishga 
topshirish bilan shug'ullanadi 
Tashkiliy-ma’muriy usullar 
boshqaruv organlarining o'zaro alovada ishlashini, 
boshqaruv munosabatlarini aks ettirib, boshqaruvchi 
ob’ektlarga ma’muriy ta’sir ko'rsatishning butun 
mexanizmini ifodalaydi 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda 
asoslanadi. Zero, har qanday jamiyatning 
iqtisodiy munosabatlari, eng avvalo 
manfaatlarda namoyon bo'ladi 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir 
etish yo'li bilan kishilarning fel-atvori, 
ruhiyatini hisobga olib ularning 
ijtimoiy (sotsial) talablarini qondirish 
orqali boshqarishni bildiradi 
Boshqarishning iqtisodiy usullari – 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda asoslanadi. 
Zero, har qanday jamiyatning iqtisodiy 
munosabatlari, eng avvalo manfaatlarda namoyon 
bo'ladi 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir etish yo'li 
bilan kishilarning fel-atvori, ruhiyatini hisobga 
olib ularning ijtimoiy (sotsial) talablarini 
qondirish orqali boshqarishni bildiradi 
boshqaruv organlarining o'zaro 
alovada ishlashini, boshqaruv 
munosabatlarini aks ettirib, 
boshqaruvchi ob’ektlarga ma’muriy 
ta’sir ko'rsatishning butun 
mexanizmini ifodalaydi 
Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir etish yo'li bilan 
kishilarning fel-atvori, ruhiyatini hisobga olib 
ularning ijtimoiy (sotsial) talablarini qondirish orqali 
boshqarishni bildiradi 
boshqaruv organlarining o'zaro alovada 
ishlashini, boshqaruv munosabatlarini aks 
ettirib, boshqaruvchi ob’ektlarga ma’muriy ta’sir 
ko'rsatishning butun mexanizmini ifodalaydi 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda 
asoslanadi. Zero, har qanday 
jamiyatning iqtisodiy munosabatlari, 
eng avvalo manfaatlarda namoyon 
bo'ladi 
A. Fayolning diqqat markazida, eng avvalo: 
14 tadan iborat boshqarish printsiplari turadi 
ikki printsip, ya’ni aniq qo'yilgan maqsad va 
g'oyalar, shuningdek oqil va sog'lom fikr yotadi 
yollanma ishchilar mexnatining 
unumdorligini oshirishda g'oyatda 
samarador va maqbul usullarni izlash 
turadi 
Amal qilish xarakteriga qarab boshqaruv 
qarorlari quyidagi turlarga bo'linadi: 
vaqtinchalik qarorlar, tezkor (operativ) qarorlar, 
muntazam qarorlar, vaqti - vaqti bilan qabul 
qilinadigan qarorlar 
muntazam qarorlar 
tezkor (operativ) qarorlar 

---

Strategik qaror 
yuqori boshqaruv organlari tomonidan tub va 
istiqbolli dasturlarni ishlab chiqish maqsadlarida 
qabul qilinadi 
maqsadga erishining vosita va usullari 
xususidagi joriy, tezkor qarorlardir 
bir xil muammoga daxldor bo'lib, 
barcha bo'g'inlar uchun birdek amal 
qiladi 
Taktik qarorlar 
maqsadga erishining vosita va usullari xususidagi 
joriy, tezkor qarorlardir 
bir xil muammoga daxldor bo'lib, barcha 
bo'g'inlar uchun birdek amal qiladi 
tor doiradagi muammoga taalluqli 
bo'lib, korxonaning muayyan bir 
bo'limi yoki bir guruh xodimlari 
yuzasidan qabul qilinadi 
Umumiy qarorlar 
bir xil muammoga daxldor bo'lib, barcha bo'g'inlar 
uchun birdek amal qiladi 
tor doiradagi muammoga taalluqli bo'lib, 
korxonaning muayyan bir bo'limi yoki bir guruh 
xodimlari yuzasidan qabul qilinadi 
yuqori boshqaruv organlari tomonidan 
tub va istiqbolli dasturlarni ishlab 
chiqish maqsadlarida qabul qilinadi 
Maxsus qarorlar 
tor doiradagi muammoga taalluqli bo'lib, 
korxonaning muayyan bir bo'limi yoki bir guruh 
xodimlari yuzasidan qabul qilinadi 
yuqori boshqaruv organlari tomonidan tub va 
istiqbolli dasturlarni ishlab chiqish maqsadlarida 
qabul qilinadi 
maqsadga erishining vosita va usullari 
xususidagi joriy, tezkor qarorlardir 
Stereotip qarorlar 
qat’iy yo'riqnomalar, me’yoriy hujjatlar doirasida 
qabul qilinadi. Bunday qarorlar ba’zon kundalik, 
ba’zan masalalar bo'yicha qabul qilinadi 
tor doiradagi muammoga taalluqli bo'lib, 
korxonaning muayyan bir bo'limi yoki bir guruh 
xodimlari yuzasidan qabul qilinadi 
yuqori boshqaruv organlari tomonidan 
tub va istiqbolli dasturlarni ishlab 
chiqish maqsadlarida qabul qilinadi 
Konsensus tamoyili qarorlar 
fikr almashishi va maslahat shuningdek ilgari 
surilayotgan muqobili masalalarni maqsadga 
muvofiqlashtirishning har xil usullarini qo'llash 
yordamida erishiladi 
qat’iy yo'riqnomalar, me’yoriy hujjatlar 
doirasida qabul qilinadi. Bunday qarorlar ba’zon 
kundalik , ba’zan masalalar bo'yicha qabul 
qilinadi 
tor doiradagi muammoga taalluqli 
bo'lib, korxonaning muayyan bir 
bo'limi yoki bir guruh xodimlari 
yuzasidan qabul qilinadi 
Boshqaruvning uchta darajasi farqlanadi: 
yuqori, o'rta, quyi 
iqtisodiy, moliyaviy, texnik 
gorizontal, vertikal, tarmoqli 
Boshqaruvda ilmiy yondoshuvlari deganda 
qo'yidagilar tushuniladi: 
tizimli, jarayonli, vaziyatiy, miqdoriy 
xususiy umumiy 
Kompleksli 
«Insoniy munosabatlar» maktabi: 
«Teylorizm» ga qarshi turuvchi maktabdir 
«Teylorizm»ni qo'llab quvvatlovchi maktabdir 
mehnatni texnokratik boshqarilishiga 
asos solgan maktabdir 
Marketinning asosiy sub’ektlari 
ishlab chiqaruvchilar, marketing bo'yicha 
mutaxassislar, vositachilar va xilma-xil mahsulot va 
xizmatlarning iste’molchilari 
moddiy tovar, xizmatlar, g'oyalar, tashkilotlar, 
hududlar va shaxslar kiradi 
Boshqaruv jarayoni 
Marketing obe’ktlari 
moddiy tovar, xizmatlar, g'oyalar, tashkilotlar, 
hududlar va shaxslar kiradi 
ishlab chiqaruvchilar, marketing bo'yicha 
mutaxassislar, vositachilar va xilma-xil 
mahsulot va xizmatlarning iste’molchilari 
Boshqa korxonalar bilan shartnoma 
tuzadi 
Boshqaruv qarorlariga qo'yiladigan talablar: 
ilmiy asoslangan bo'lishi, bir-biri bilan aloqadorligi, 
tezkor bo'lishi, samarali bo'lishi 
mehnat sharoitini yaratish 
ishlab chiqarishni tashkil qilish 
Quyida qayd qilingan ehtiyojlarning qaysi bir 
birlamchi ehtiyojlarga kiradi: 
fiziologik ehtiyojlar 
sotsial ehtiyojlar 
o'zlikni anglashga bo'lgan ehtiyojlar 

---

Qaror qabul qilishda “Ringi” usuli necha 
bosqichdan iborat 
5 bosqich 
4 bosqich 
3 bosqich 
Kommunikatsiya—bu: 
ikki va undan ortiq odamlar o'rtasidagi axborot 
almashish jarayoni 
ma’lumot va xabarlarni to'plashdir 
davlat nazorati va boshqaruvi ostidagi 
ob’ektdir 
Sifatni boshqarish jarayonida birinchi qaysi 
bosqichlarni o'z ichiga oladi 
Ishlab chiqarishgacha- konstruktsiyalash, samarali 
texnologiyani, standartlarni ishlab chiqish 
ishlab chiqarish jarayonida – bu yerda yaroqsiz 
mahsulotni ishlab chiqarishga yo'l qo'ymaslik 
ishlab chiqarishdan keyingi bosqich – 
saqlash, sotish, tashish, xizmat 
ko'rsatish va boshqa jihatlar ustida 
qattiq nazoratni o'rnatish 
Sifatni nazorat qilishning birinchi bosqichi 
Kelayotgan xom-ashyo, materiallar, yarim fabrikalar 
va butlovchi qismlari tekshirishdan iborat bo'lgan 
kirish nazorati 
ishlab chiqarish jarayonida mahsulotlar 
parametrlarni tekshirishdan iborat ehtiyot yoki 
joriy nazorat 
tayyor mahsulotni tekshirishga 
qaratilgan qabul qilish nazoratlariga 
bo'linadi 
Funktsiyaonal boshqaruv nima 
kadrlar masalasini echish bilan bog'liq masalalar, 
ya’ni kadrlarni tanlash, ishdan bo'shatish, malakasini 
oshirish, ish haqi va hakazolar 
kadrlar ishi uchun bevosita javob beruvchi 
barcha shaxs va institutlar, ya’ni rahbarlar, 
kadrlar bo'limi, kasaba uyushmalar va boshqalar 
davlat nazorati va boshqaruvi ostidagi 
ob’ektdir 
Tashkiliy boshqaruv bu…. 
kadrlar ishi uchun bevosita javob beruvchi barcha 
shaxs va institutlar, ya’ni rahbarlar, kadrlar bo'limi, 
kasaba uyushmalar va boshqalar 
kadrlar masalasini echish bilan bog'liq 
masalalar, ya’ni kadrlarni tanlash, ishdan 
bo'shatish, malakasini oshirish, ish haqi va 
hakazolar 
davlat nazorati va boshqaruvi ostidagi 
ob’ektdir 
Motivlashtirish–bu…. 
ruhiy omil bo'lib, shaxs faolligining manbai sababi, 
dalili va har xil turli ehtimollaridir. U xodimlarni 
jonli mehnat faoliyatiga rag'batlantiruvchi kuchli 
vositadir 
ishlab chiqarishgacha- konstruktsiyalash, 
samarali texnologiyani, standartlarni ishlab 
chiqish 
ishlab chiqarish jarayonida – bu yerda 
yaroqsiz mahsulotni ishlab chiqarishga 
yo'l qo'ymaslik 
Demotivlashtirish–bu…. 
xodimlarning tashabbusini qo'llab quvvatlamaslik, 
ular bilan hisoblashmaslik 
ruhiy omil bo'lib, shaxs faolligining manbai 
sababi, dalili va har xil turli ehtimollaridir. U 
xodimlarni jonli mehnat faoliyatiga 
rag'batlantiruvchi kuchli vositadir 
ishlab chiqarish jarayonida – bu yerda 
yaroqsiz mahsulotni ishlab chiqarishga 
yo'l qo'ymaslik 
Motivlashtirish 
strategiyasini 
tanlashdagi 
oqilona (ratsion) model 
Rag'batlantirish va jazo strategiyasi 
Ish orqali motivlashtirish, 
Menejerlar bilan doimiy aloqada 
bo'lish strategiyasi 
Amerikali 
ruhshunos 
Abraxam 
Maslou 
ehtiyojlar ustunligi nazariyasi necha turiga 
tayangan 
5 ta 
4 ta 
6 ta 
Rag'batlantirish va jazo strategiyasi.... 
kim ko'p va yaxshi ishlasa , unga haq to'lanadi; kim 
undan ko'p ishlasa shunchalik ko'p haq to'lanadi; kim 
sifatsiz ishlasa u jazolanadi 
xodimga uni qoniqtiradigan ishni bersangiz bas, 
ijro etish sifati yuqori bo'ladi 
bo'ysinuvchilar bilan birga maqsadni 
aniqlab olish, unga ijobiy aks aloqaga 
imkon berish, hattoki u to'g'ri yoki 
notug'ri, yohud yanglishdan hollarda 
ham 

---

Ish orqali motivlashtirish.... 
xodimga uni qoniqtiradigan ishni bersangiz bas, ijro 
etish sifati yuqori bo'ladi 
bo'ysinuvchilar bilan birga maqsadni aniqlab 
olish, unga ijobiy aks aloqaga imkon berish, 
hattoki u to'g'ri yoki notug'ri, yohud yanglishdan 
hollarda ham 
alternativ yechim tanlash 
Marketing – bu.... 
ayirboshlash yo'li bilan ehtiyoj va talablarni 
qondirishga yo'naltirilgan inson faoliyatining turi, 
bozordagi barcha qatnashchilarning o'zaro 
manfaatlariga asoslangan harakatlarini, talabni 
shakllantirish va qondirish uchun birlashtirishdir 
Ishlab chiqarishni tashkil etish 
Sotishni tashkil etish 
Marketing atamasi qachon fanga atama sifatida 
kiritilgan 
1902 yilda 
1974 yilda 
1804 yilda 
Risklarni o'rganish, tahlil qilish, sabalarini 
aniqlash, oldini olish, tahsirini kamaytirish va 
bartaraf qilish bilan shug'ullanuvchi maxsus 
xizmatlar 
Autsorsing 
Sotish xizmati 
savdo xizmati 
Autsorsing xizmati qanday faoliyat 
korxona moliya - xo’jalik faoliyatining barcha 
jabhasida yuzaga keladigan muammolarni bartaraf 
etishda, optimal yechimni aniqlash hamda samarali 
boshqaruvni tashkil etish maqsadida korxona o’zi 
bajarishi lozim bo’lgan funktsiyalarni ana shunday 
xizmat ko’rsatuvchi korxonaga yuklashi bilan bog’liq 
bo’lgan iqtisodiy faoliyatdir 
biznes sub'ektining ichki tuzilmasida nizolarsiz, 
stresslarsiz ish faoliyatini tahminlaydi. Ko’plab 
yoshlar kasb-hunar kollejlarini tamomlab, 
o’zlarini biznes tuzilmalarini ochib, pul topish 
maqsadida faoliyat qilayotganlar uchun bu 
usullardan foydalanish hayotiy zaruratdir 
mantiqiy usullar va haqiqatni qidirib 
topishda qo’llaniladigan nazariy 
tadqiqot qoidalari tizimidir 
Benchmarking xizmati qanday faoliyat 
biznes sub'ektining ichki tuzilmasida nizolarsiz, 
stresslarsiz ish faoliyatini tahminlaydi. Ko’plab 
yoshlar kasb-hunar kollejlarini tamomlab, o’zlarini 
biznes tuzilmalarini ochib, pul topish maqsadida 
faoliyat qilayotganlar uchun bu usullardan 
foydalanish hayotiy zaruratdir 
mantiqiy usullar va haqiqatni qidirib topishda 
qo’llaniladigan nazariy tadqiqot qoidalari 
tizimidir 
korxona moliya - xo’jalik faoliyatining 
barcha jabhasida yuzaga keladigan 
muammolarni bartaraf etishda, optimal 
yechimni aniqlash hamda samarali 
boshqaruvni tashkil etish maqsadida 
korxona o’zi bajarishi lozim bo’lgan 
funktsiyalarni ana shunday xizmat 
ko’rsatuvchi korxonaga yuklashi bilan 
bog’liq bo’lgan iqtisodiy faoliyatdir 
Risk nima 
xavf 
zarar 
foyda 
“Marketing - tovarlarni yaratish, taklif etish va 
ayriboshlash asosida ayrim olingan kishi va 
guruhlarning talab va ehtiyojlarini qondirishga 
qaratilgan iqtisodiy va boshqaruv jarayonidir” bu 
kimning fikri 
F.Kotler 
Peter Drukker 
A.Maslou 

---

“Marketingning maqsadi sotishga qaratilgan 
harakatlarni yo‘q qilishdan iboratdir. Uning 
maqsadi xaridorlarni shunday o‘rganish va 
tushunishdan iboratki, tovar va xizmatlar uning 
talabiga aynan mos tushib, pirovardida o‘zini- 
o‘zi sotadi” bu kimning fikri 
Peter Drukker 
A.Maslou 
F.Teylor 
Strategik marketing... 
Bozorni strategik segmentlash asosida firma 
strategiyasini shakllantirish, tovarlar sifatini oshirish, 
ishlab chiqarishni rivojlantirish va raqobatbardoshlik 
me’yorlari strategiyasini prognozlash bo'yicha 
ishlarni kompleksi 
Bozorni taktik (qisqa muddatli) segmentlash, 
reklama va tovarlar sotilishini rag'batlantirish 
bo'yicha ishlar kompleksi 
Alohida joylar, ob’ektlarning 
joylashishiga nisbatan mijozlarning 
munosabatini paydo qilish, saqlab 
turish yoki o'zgartirish bo'yicha 
faoliyat 
Remarketing-..... 
talab pasaymoqda uni tiklash kerak 
talab haddan tashqari ko'p uni kamaytirish kerak 
talab tebranib turadi, uni 
barqarorlashtirish kerak 
Demarketing-.... 
talab haddan tashqari ko'p uni kamaytirish kerak 
talab tebranib turadi, uni barqarorlashtirish kerak 
talab pasaymoqda uni tiklash kerak 
Sinxromarketing-.... 
talab tebranib turadi, uni barqarorlashtirish kerak 
talab pasaymoqda uni tiklash kerak 
talab haddan tashqari ko'p uni 
kamaytirish kerak 
Bozor segmenti–bu... 
boshqa guruhlardan farq qiluvchi, o'xshash 
belgilariga ega bo'lgan iste’molchilarning kichik 
guruhidir 
Ishlab chiqarishni tashkil etish 
Sotishni tashkil etish 
Narx strategiyasi –.... 
narxlashtirish sohasidagi qarorlar va tadbirlarning 
kompleksi 
bozorga tovar siljitish uslublarining majmui 
korxonaning va shu korxona 
tovarlarining ijobiy obro'-e’tiborini 
(imidji) shakllantirish va ular haqidagi 
salbiy fikrlarni yumshatish orqali keng 
jamoatchilik bilan korxona o'rtasidagi 
sog'lom munosabatlardir 
Kommunikatsion siyosat–..... 
bozorga tovar siljitish uslublarining majmui 
korxonaning va shu korxona tovarlarining ijobiy 
obro'-e’tiborini (imidji) shakllantirish va ular 
haqidagi salbiy fikrlarni yumshatish orqali keng 
jamoatchilik bilan korxona o'rtasidagi sog'lom 
munosabatlardir 
To'g'ri javob yo'q 
Jamoatchilik bilan aloqalar (pablik rileyshnz)–.... 
korxonaning va shu korxona tovarlarining ijobiy 
obro'-e’tiborini (imidji) shakllantirish va ular 
haqidagi salbiy fikrlarni yumshatish orqali keng 
jamoatchilik bilan korxona o'rtasidagi sog'lom 
munosabatlardir. 
mablag'larning doiraviy oborotini ta’minlash 
axborotlar oqimini tashkil qilish 
Qaror qabul qilish —bu.... 
muammolarni o'rganish va erishilgan natijalarga baho 
berish 
rozilik berish 
alternativ yechim tanlash 
Boshqarishning iqtisodiy usullarining jumlasiga 
quyidagilar kiradi 
kredit va foiz stavkasi, soliq va soliq yuki, boj 
tulovlari, subsidiya va sanktsiya, narx -navo 
rozilik berish 
Farmoyish berish 

---

Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
sog'lom ijtimoiy-ruhiy muhitni yaratishdir 
kredit va foiz stavkasi, soliq va soliq yuki, boj 
tulovlari, subsidiya va sanktsiya, narx —navo 
rozilik berish 
Tashkiliy-ma’muriy usullar..... 
tashkiliy ta’sir ko'rsatish vafarmoyish berish 
sog'lom ijtimoiy-ruhiy muhitni yaratishdir 
kredit va foiz stavkasi, soliq va soliq 
yuki, boj tulovlari, subsidiya va 
sanktsiya, narx —navo 
Boshqaruv sub’ekti bo'lib 
ijro etuvi xokimiyat va boshqaruv organlari 
kontsernlar hisoblanadi 
Ishlab chiqarish 
Boshqarish 
pog'ona 
(daraja)lariga 
qarab 
maqsadlar qanday turlarga bo'linadi 
tuman maqsadlari 
siyosiy maqsadlar 
iqtisodiy maqsqdlar 
Quyida 
qayd 
qilinganlarning 
qaysi 
biri 
boshqarish funktsiyasi xisoblanadi 
Rejalashtirish, tashkil qilish, tartibga solish va 
muvofiqlashtirish 
mablag'larning doiraviy oborotini ta’minlash 
axborotlar oqimini tashkil qilish 
Quyida qayd qilingan funktsiyalarning qaysi biri 
boshqarishning sotsial funktsiyasiga kiradi 
xodimlarning sottsial madaniy-ma’naviy 
yextiyojlarini qondirish. 
mablag'larning doiraviy oborotini ta’minlash 
axborotlar oqimini tashkil qilish 
Avtokratik rahbarlar bo'ysinuvchilarning... 
tashabbuskorligiga yo'l qo'ymaydi 
tashabbuskorligiga to'la-to'kis tayanadi 
tashabbuskorligini rag'batlantiradi va 
undan foydalanadi 
Strategik 
rejalashtirishning 
uchta 
asosiy 
boskichini belgilang 
tashki, ichki muxit taxlili: vazifa va maksadning 
aniklanishi, strategiya ishlab chiqish 
natijaviylik taxlili: rakobatbardoshligini 
aniklash, firmaning iktisodiy imkoniyatlarini 
aniklash 
rakobatbardoshligini aniklash, ichki 
muxit taxlili 
Boshkarish ta’limotidagi asosiy maktablar 
Ilmiy, mumtoz, "Insoniy munosabatlar maktabi", 
mikdoriy tizimli menejment 
Mumtoz, ilmiy, chizikli, funktsional 
Aralash, chizikli, funktsional 
Biznes boshqaruv asoslari fanining taxlil usullari 
Sistemali, kompleks, kuzatish, integratsion, iktisodiy 
matematik, eksperiment, sotsiologik kuzatuv 
Samarali, kompleks, chizikli, funktsional 
Mikrodarajada, makrodarajada 
Boshkaruvning "7-s" tamoyili 
Strategiya, struktura, tizim, xodimlar tarkibi, 
boshkaruv koidasi, boshkaruv maxorati, yakuniy 
natijalar 
Iktisodiy ishlab chikarish, struktura, tizim, 
xodimlar tarkibi, boshkaruv koidasi, boshkaruv 
maxorati, yakuniy natijalar 
Ijtimoiy ximoya, struktura, "nou-xau", 
xodimlar tarkibi, boshkaruv koidasi, 
boshkaruv maxorati, yakuniy natijalar 
Boshqaruvning “To'rt maqsad” usuli 
boshqaruv tartib-qoidasi, iqtisodiy ishlab chiqarish, 
“nou-xau”, ijtumoiy humoya 
Strategiya, struktura, tizim, xodimlar tarkibi, 
boshkaruv koidasi, boshkaruv maxorati, 
yakuniy natijalar 
Iktisodiy ishlab chikarish, struktura, 
tizim, xodimlar tarkibi, boshkaruv 
koidasi, boshkaruv maxorati, yakuniy 
natijalar 
Boshqarish strukturalarining tashkiliy turlari 
Chiziqli, chizikli shtabli, funktsional, chizikli 
funktsional, dasturli maksadli 
Chiziksiz, funktsional, dasturli maksadli 
Funktsional, dasturli maksadli, 
chiziksiz funktsional, bosh shtab 
Strategik marketing... 
Bozorni strategik segmentlash asosida firma 
strategiyasini shakllantirish, tovarlar sifatini oshirish, 
ishlab chiqarishni rivojlantirish va raqobatbardoshlik 
me’yorlari strategiyasini prognozlash bo'yicha 
ishlarni kompleksi. 
Bozorni taktik (qisqa muddatli) segmentlash, 
reklama va tovarlar sotilishini rag'batlantirish 
bo'yicha ishlar kompleksi 
Alohida joylar, ob’ektlarning 
joylashishiga nisbatan mijozlarning 
munosabatini paydo qilish, saqlab 
turish yoki o'zgartirish bo'yicha 
faoliyat 
Amal qilish xarakteriga qarab boshqaruv 
qarorlari quyidagi turlarga bo'linadi: 
vaqtinchalik qarorlar, tezkor (operativ) qarorlar, 
muntazam qarorlar, vaqti -vaqti bilan qabul 
qilinadigan qarorlar 
muntazam qarorlar 
tezkor (operativ) qarorlar 

---

Injiring firmalari – 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar beradi, loyihalash bilan 
shug'ullanadi, xo'jalik yuritishning yangi 
shakllariga o'tish, boshqaruv tizimlarini 
takomillashtirish va shunga o'xshash faoliyat 
turlariga ko'maklashadi 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, 
texnologiya, tovar namunalarini 
yaratish; tijorat ishini tashkil etish 
usullarini ishlab chiqish va amaliyotga 
joriy etish; yo'rik firmalar va davlat 
ijara kontrakti buyurtmalarini bajarish; 
ishlab chiqarishni boshqarish bilan 
shug'ullanadi 
Tashkiliy boshqaruv bu…. 
kadrlar ishi uchun bevosita javob beruvchi barcha 
shaxs va institutlar, ya’ni rahbarlar, kadrlar bo'limi, 
kasaba uyushmalar va boshqalar 
kadrlar masalasini echish bilan bog'liq 
masalalar, ya’ni kadrlarni tanlash, ishdan 
bo'shatish, malakasini oshirish, ish haqi va 
hakazolar 
davlat nazorati va boshqaruvi ostidagi 
ob’ektdir 
Boshqarish strukturasi bu–..... 
funktsiyalarni bajaruvchi bir-biri bilan bog'langan 
turli boshqaruv organlari va bo'g'inlarining majmui 
boshqaruv ob’ekti doirasida barcha 
boshqariluvchi va boshqaruvchi jarayonlarning 
uyushqoqligini ta’minlaydi 
mablag'larni tejash maqsadida 
boshqaruvdagi parellelizm va bir-birini 
takrorlashni bartaraf qilish imkonini 
beradi 
Strategik 
rejalashtirishning 
uchta 
asosiy 
boskichini ayting 
tashki, ichki muxit taxlili: vazifa va maksadning 
aniklanishi, strategiya ishlab chikish 
natijaviylik taxlili: rakobatbardoshligini 
aniklash, firmaning iktisodiy imkoniyatlarini 
aniklash 
rakobatbardoshligini aniklash, ichki 
muxit taxlili 
Mumtoz menejment namoyondasi A.Fayol olg'a 
surgan tamoyillar 
tashkilotga keng qamrovli kelajak nuqtai nazaridan 
yondoshib, undagi umumiy xususiyatlar va 
qonuniyatlarini yaratish orqali muvaffaqiyatga 
erishish 
aniq qo'yilgan maqsad va g'oya shuningdek 
oqilona fikr 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
Stereotip qarorlar 
qat’iy yo'riqnomalar, me’yoriy hujjatlar doirasida 
qabul qilinadi. Bunday qarorlar ba’zon kundalik, 
ba’zan masalalar bo'yicha qabul qilinadi 
tor doiradagi muammoga taalluqli bo'lib, 
korxonaning muayyan bir bo'limi yoki bir guruh 
xodimlari yuzasidan qabul qilinadi 
yuqori boshqaruv organlari tomonidan 
tub va istiqbolli dasturlarni ishlab 
chiqish maqsadlarida qabul qilinadi 
D.Mak Gredor ta’limotining asosiy mazmuni 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
yollanma ishchilar unumdorligini oshirishda 
g'oyatda va maqbul usullarni izlashdir 
tashkilotga keng qamrovli kelajak 
nuqtai nazaridan yondoshib, undagi 
umumiy xususiyatlar va 
qonuniyatlarini yaratish orqali 
muvaffaqiyatga erishish 
Motivlashtirish –bu…. 
ruhiy omil bo'lib, shaxs faolligining manbai sababi, 
dalili va har xil turli ehtimollaridir. U xodimlarni 
jonli mehnat faoliyatiga rag'batlantiruvchi kuchli 
vositadir 
ishlab chiqarishgacha- konstruktsiyalash, 
samarali texnologiyani, standartlarni ishlab 
chiqish 
ishlab chiqarish jarayonida – bu yerda 
yaroqsiz mahsulotni ishlab chiqarishga 
yo'l qo'ymaslik 
Kimning 
ta’limotida 
yollanma 
ishchilar 
unumdorligini oshirishda g'oyatda va maqbul 
usullarni izlashga erisilgan 
F.Teylor 
A.Fayol 
G.Emirson 

---

Kimning ta’limotida boshqarish va mehnatni 
tashkil qilishning kompleks, sistemali tizimini 
ishlab chilgan 
G.Emirson 
D.Mak Gredor 
F.Teylor 
Kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, texnologiya, 
tovar namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil 
etish usullarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy 
etish; yo'rik firmalar va davlat ijara kontrakti 
buyurtmalarini bajarish; ishlab chiqarishni 
boshqarish bilan shug'ullanadigan firma–… 
Venchur firmalari 
Konsalting firmalari 
Seleng firmalari 
Konsalting firmalar- 
ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar beradi, loyihalash bilan shug'ullanadi, 
xo'jalik yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish va shunga 
o'xshash faoliyat turlariga ko'maklashadi. 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, texnologiya, 
tovar namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil 
etish usullarini ishlab chiqish va amaliyotga 
joriy etish; yo'rik firmalar va davlat ijara 
kontrakti buyurtmalarini bajarish; ishlab 
chiqarishni boshqarish bilan shug'ullanadi 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini 
etarlicha moliyaviy vositalar 
bo'lmagan boshqa bir korxonaga 
mashina- uskunalar va boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan 
muddatga berib turadi 
Venchur firmalari – bu 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- muhandislik 
ishlari; yangi texnika, texnologiya, tovar 
namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil etish 
usullarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; 
yo'rik firmalar va davlat ijara kontrakti 
buyurtmalarini bajarish; ishlab chiqarishni boshqarish 
bilan shug'ullanadi. 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha 
moliyaviy vositalar bo'lmagan boshqa bir 
korxonaga mashina- uskunalar va boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan muddatga 
berib turadi 
turli inshootlar va tuzilmalarni 
loyihalash, qurish foydalanishga 
topshirish bilan shug'ullanadi 
Seleng firmalari–.. 
jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini jalb 
etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar bo'yicha erkin 
foydalanish masalalari bilan shug'ullanadilar. 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari 
yuzasidan maslahatlar beradi, 
loyihalash bilan shug'ullanadi, xo'jalik 
yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish 
va shunga o'xshash faoliyat turlariga 
ko'maklashadi 
Xususiy shaxslar va tashkilotlar uchun sir 
saqlanadigan (ishonchli) xizmatlarni bajaradigan 
firma–… 
Trast firmalari 
Konsalting firmalari 
Seleng firmalari 

---

Ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar 
beradi, 
loyihalash 
bilan 
shug'ullanadi, 
xo'jalik 
yuritishning 
yangi 
shakllariga 
o'tish, 
boshqaruv 
tizimlarini 
takomillashtirish va shunga o'xshash faoliyat 
turlariga ko'maklashadigan firma–… 
Konsalting firmalari 
Seleng firmalari 
Injiring firmalari 
Turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, 
qurish 
foydalanishga 
topshirish 
bilan 
shug'ullanadigan firma–… 
Injiring firmalari. 
Trast firmalari 
Konsalting firmalari 
Jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini 
jalb etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar bo'yicha 
erkin 
foydalanish 
masalalari 
bilan 
shug'ullanadigan firma–… 
Seleng firmalari 
Injiring firmalari 
Trast firmalari 
Salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha 
moliyaviy vositalar bo'lmagan boshqa bir 
korxonaga mashina- uskunalar va boshqa 
mulklarni shartnoma asosida muayyan muddatga 
berib turadigan firma–… 
Lizing firmalar 
Injiring firmalari 
Trast firmalari 
Klassik yoki ma’muriy boshqaruv maktabi 
fikrlarning rivojlanish davri: 
1920-1950 yil 
1985-1920 yil 
1930— 1950 yildan hozirgi davrgacha 
Ilmiy menejment maktabi fikrlarning rivojlanish 
davri: 
1985-1920 yil 
1930— 1950 yildan hozirgi davrgacha 
1950 —hozirgi davrgacha 
Ilmiy 
menejment 
maktabining 
yorkin 
namoyondasi: 
F.Teylor 
Abraham Maslou 
Meri Parker Follet 
Klassik—ma’muriy 
maktabning 
yorkin 
namoyondasi: 
Anri Fayol 
F.Teylor 
Abraham Maslou 
Injiring firmalari – 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari yuzasidan 
maslahatlar beradi, loyihalash bilan 
shug'ullanadi, xo'jalik yuritishning yangi 
shakllariga o'tish, boshqaruv tizimlarini 
takomillashtirish va shunga o'xshash faoliyat 
turlariga ko'maklashadi 
kichik biznesning bir turi bo'lib: ilmiy- 
muhandislik ishlari; yangi texnika, 
texnologiya, tovar namunalarini 
yaratish; tijorat ishini tashkil etish 
usullarini ishlab chiqish va amaliyotga 
joriy etish; yo'rik firmalar va davlat 
ijara kontrakti buyurtmalarini bajarish; 
ishlab chiqarishni boshqarish bilan 
shug'ullanadi 
D.Mak Gredor ta’limotining asosiy mazmuni 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
yollanma ishchilar unumdorligini oshirishda 
g'oyatda va maqbul usullarni izlashdir 
tashkilotga keng qamrovli kelajak 
nuqtai nazaridan yondoshib, undagi 
umumiy xususiyatlar va 

---

qonuniyatlarini yaratish orqali 
muvaffaqiyatga erishish 
G.Emerson ta’limotining asosiy mazmuni 
aniq qo'yilgan maqsad va g'oya shuningdek oqilona 
fikr 
X (iks) va Ye (egrik) nazariyasi 
tashkilotga keng qamrovli kelajak 
nuqtai nazaridan yondoshib, undagi 
umumiy xususiyatlar va 
qonuniyatlarini yaratish orqali 
muvaffaqiyatga erishish 
Boshqarish strukturasi bu–..... 
funktsiyalarni bajaruvchi bir-biri bilan bog'langan 
turli boshqaruv organlari va bo'g'inlarining majmui 
boshqaruv ob’ekti doirasida barcha 
boshqariluvchi va boshqaruvchi jarayonlarning 
uyushqoqligini ta’minlaydi 
mablag'larni tejash maqsadida 
boshqaruvdagi parellelizm va bir-birini 
takrorlashni bartaraf qilish imkonini 
beradi 
Boshqarishning 
asosiy, 
o'ziga 
xos 
aniq 
funksiyalari 
rejalashtirish, tashkil qilish, tartibga solish va 
muvofiqlashtirish, nazorat rag'batlantirish 
bo'lajak harakatlarimizni oldindan aniqlab 
beradi; 
faoliyatimizning ustuvor yo'nalishini 
belgilaydi; 
Trast firmalari – bu… 
xususiy shaxslar va tashkilotlar uchun sir 
saqlanadigan (ishonchli) xizmatlarni bajaradi 
jismoniy va yuridik shakxslarning mulklarini 
jalb etish va bu mulklardan o'z ehtiyojlar 
bo'yicha erkin foydalanish masalalari bilan 
shug'ullanadilar 
turli inshootlar va tuzilmalarni 
loyihalash, qurish foydalanishga 
topshirish bilan shug'ullanadi 
Tashkiliy-ma’muriy usullar 
boshqaruv organlarining o'zaro alovada ishlashini, 
boshqaruv munosabatlarini aks ettirib, boshqaruvchi 
ob’ektlarga ma’muriy ta’sir ko'rsatishning butun 
mexanizmini ifodalaydi. 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda 
asoslanadi. Zero, har qanday jamiyatning 
iqtisodiy munosabatlari, eng avvalo 
manfaatlarda namoyon bo'ladi 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir 
etish yo'li bilan kishilarning fel-atvori, 
ruhiyatini hisobga olib ularning 
ijtimoiy (sotsial) talablarini qondirish 
orqali boshqarishni bildiradi 
Boshqarishning iqtisodiy usullari – 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda asoslanadi. 
Zero, har qanday jamiyatning iqtisodiy 
munosabatlari, eng avvalo manfaatlarda namoyon 
bo'ladi. 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir etish yo'li 
bilan kishilarning fel-atvori, ruhiyatini hisobga 
olib ularning ijtimoiy (sotsial) talablarini 
qondirish orqali boshqarishni bildiradi 
boshqaruv organlarining o'zaro 
alovada ishlashini, boshqaruv 
munosabatlarini aks ettirib, 
boshqaruvchi ob’ektlarga ma’muriy 
ta’sir ko'rsatishning butun 
mexanizmini ifodalaydi 
Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir etish yo'li bilan 
kishilarning fel-atvori, ruhiyatini hisobga olib 
ularning ijtimoiy (sotsial) talablarini qondirish orqali 
boshqarishni bildiradi. 
boshqaruv organlarining o'zaro alovada 
ishlashini, boshqaruv munosabatlarini aks 
ettirib, boshqaruvchi ob’ektlarga ma’muriy ta’sir 
ko'rsatishning butun mexanizmini ifodalaydi 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda 
asoslanadi. Zero, har qanday 
jamiyatning iqtisodiy munosabatlari, 
eng avvalo manfaatlarda namoyon 
bo'ladi 

---

….–boshqaruv organlarining o'zaro alovada 
ishlashini, boshqaruv munosabatlarini aks ettirib, 
boshqaruvchi 
ob’ektlarga ma’muriy ta’sir 
ko'rsatishning butun mexanizmini ifodalaydi 
Tashkiliy-ma’muriy usullar 
Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
Boshqarishning iqtisodiy usullari 
…–ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir etish yo'li 
bilan kishilarning fel-atvori, ruhiyatini hisobga 
olib ularning ijtimoiy (sotsial) talablarini 
qondirish orqali boshqarishni bildiradi 
Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
Tashkiliy-ma’muriy usullar 
Boshqarishning iqtisodiy usullari 
…–iqtisodiy 
manfaatlardan 
foydalanishda 
asoslanadi. Zero, har qanday jamiyatning 
iqtisodiy 
munosabatlari, 
eng 
avvalo 
manfaatlarda namoyon bo'ladi 
Boshqarishning iqtisodiy usullari 
Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
Tashkiliy-ma’muriy usullar 
Lizing firmalar – bu 
salohiyat qudratli xo'jalik tizimini etarlicha moliyaviy 
vositalar bo'lmagan boshqa bir korxonaga mashina- 
uskunalar va boshqa mulklarni shartnoma asosida 
muayyan muddatga berib turadi 
turli inshootlar va tuzilmalarni loyihalash, qurish 
foydalanishga topshirish bilan shug'ullanadi 
ishlab chiqarishning turli muammolari 
yuzasidan maslahatlar beradi, 
loyihalash bilan shug'ullanadi, xo'jalik 
yuritishning yangi shakllariga o'tish, 
boshqaruv tizimlarini takomillashtirish 
va shunga o'xshash faoliyat turlariga 
ko'maklashadi 
Boshkaruvning "7-s" tamoyili 
Strategiya, struktura, tizim, xodimlar tarkibi, 
boshkaruv koidasi, boshkaruv maxorati, yakuniy 
natijalar 
Iktisodiy ishlab chikarish, struktura, tizim, 
xodimlar tarkibi, boshkaruv koidasi, boshkaruv 
maxorati, yakuniy natijalar 
Ijtimoiy ximoya, struktura, "nou-xau", 
xodimlar tarkibi, boshkaruv koidasi, 
boshkaruv maxorati, yakuniy natijalar 
Boshqaruvning “To'pt maqsad” usuli 
boshqaruv tartib-qoudasi, iqtisodiy ishlab chiqarish, 
“nou-xau”, ijtumoiy humoya 
Strategiya, struktura, tizim, xodimlar tarkibi, 
boshkaruv koidasi, boshkaruv maxorati, 
yakuniy natijalar 
Iktisodiy ishlab chikarish, struktura, 
tizim, xodimlar tarkibi, boshkaruv 
koidasi, boshkaruv maxorati, yakuniy 
natijalar 
Motivlashtirish –bu…. 
ruhiy omil bo'lib, shaxs faolligining manbai sababi, 
dalili va har xil turli ehtimollaridir. U xodimlarni 
jonli mehnat faoliyatiga rag'batlantiruvchi kuchli 
vositadir 
ishlab chiqarishgacha- konstruktsiyalash, 
samarali texnologiyani, standartlarni ishlab 
chiqish 
ishlab chiqarish jarayonida – bu yerda 
yaroqsiz mahsulotni ishlab chiqarishga 
yo'l qo'ymaslik 
Strategiya, struktura, tizim, xodimlar tarkibi, 
boshkaruv koidasi, boshkaruv maxorati, yakuniy 
natijalar-bular boshqaruvning qaysi usuli 
Boshkaruvning "7-s" tamoyili. 
Boshqaruvning “To'pt maqsad” usuli 
Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
Boshqaruv tartib-qoudasi, iqtisodiy ishlab 
chiqarish, “nou-xau”, ijtumoiy humoya-bular 
boshqaruvning qaysi usuli 
Boshqaruvning “To'pt maqsad” usuli. 
Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari 
Tashkiliy-ma’muriy usullar 

---

Konsensus tamoyili qarorlar 
fikr almashishi va maslahat shuningdek ilgari 
surilayotgan muqobili masalalarni maqsadga 
muvofiqlashtirishning har xil usullarini qo'llash 
yordamida erishiladi. 
qat’iy yo'riqnomalar, me’yoriy hujjatlar 
doirasida qabul qilinadi. Bunday qarorlar ba’zon 
kundalik , ba’zan masalalar bo'yicha qabul 
qilinadi 
tor doiradagi muammoga taalluqli 
bo'lib, korxonaning muayyan bir 
bo'limi yoki bir guruh xodimlari 
yuzasidan qabul qilinadi 
Boshqarishning iqtisodiy usullari – 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda asoslanadi. 
Zero, har qanday jamiyatning iqtisodiy 
munosabatlari, eng avvalo manfaatlarda namoyon 
bo'ladi. 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir etish yo'li 
bilan kishilarning fel-atvori, ruhiyatini hisobga 
olib ularning ijtimoiy (sotsial) talablarini 
qondirish orqali boshqarishni bildiradi 
boshqaruv organlarining o'zaro 
alovada ishlashini, boshqaruv 
munosabatlarini aks ettirib, 
boshqaruvchi ob’ektlarga ma’muriy 
ta’sir ko'rsatishning butun 
mexanizmini ifodalaydi 
Korxonaning va shu korxona tovarlarining ijobiy 
obro'-e’tiborini (imidji) shakllantirish va ular 
haqidagi salbiy fikrlarni yumshatish orqali keng 
jamoatchilik bilan korxona o'rtasidagi sog'lom 
munosabat nima deb ataladi 
Jamoatchilik bilan aloqalar (pablik rileyshnz) 
Kommunikatsion siyosat 
Reklama 
Kommunikatsion siyosat – 
Jamoatchilik bilan aloqalar (pablik rileyshnz), 
Reklama, Sotishni rag'batlantirish 
iqtisodiy manfaatlardan foydalanishda 
asoslanadi. Zero, har qanday jamiyatning 
iqtisodiy munosabatlari, eng avvalo 
manfaatlarda namoyon bo'ladi 
ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir 
etish yo'li bilan kishilarning fel-atvori, 
ruhiyatini hisobga olib ularning 
ijtimoiy (sotsial) talablarini qondirish 
orqali boshqarishni bildiradi 
Ish orqali motivlashtirish.... 
xodimga uni qoniqtiradigan ishni bersangiz bas, ijro 
etish sifati yuqori bo'ladi 
bo'ysinuvchilar bilan birga maqsadni aniqlab 
olish, unga ijobiy aks aloqaga imkon berish, 
hattoki u to'g'ri yoki notug'ri, yohud yanglishdan 
hollarda ham 
Sotishni rag'batlantirish 
Motivlashtirish 
strategiyasini 
tanlashdagi 
yondoshuvlar 
Rag'batlantirish va jazo strategiyasi, Ish orqali 
motivlashtirish, Menejerlar bilan doimiy aloqada 
bo'lish strategiyasi. 
Jamoatchilik bilan aloqalar (pablik rileyshnz) 
Reklama 
Ehtiyoj - bu........ 
hayotiy vositalarga bo'lgan zaruriyat. 
ishlab chiqarish jarayoni 
iste’mol jarayonida qo'llanilishi 
mumkin bo'lgan vosita 
Ishlab chiqarishning asosiy omillari: 
ishchi kuchi, kapital, yer va tadbirkorlik qobiliyati. 
xom-ashyo va ishlab chiqarish texnologiyasi 
ishlab chiqarish resurslari 
Pulning qaysi vazifasi narxning shakllanishi 
bilan bog'liq? 
qiymat o'lchovi 
muomala vositasi 
jamg'arma vositasi 
Bozorni tartibga solish mexanizmi: 
talab, taklif, narh, raqobat 
monopoliya, oligopoliya, monopsoniya 
tadbirkorlik, biznes, foyda 
Ishlab chiqarish – bu 
ko'payib boruvchi ehtiyojlarni qondiruvchi yagona 
manbaa 
iqtisodiyotni moliyalashtiruvchi yagona manbaa 
jamiyat hayoti uchun 2 – darajali rolь 
o'ynaydi 
Ishlab chiqarishning asosiy maqsadi – 
oshib boruvchi ehtiyojlarni qondirish 
davlat iqtisodiyotini rivojlantirish 
davlatning ishlab chiqarish 
potentsialini oshirish 

---

Quyidagilardan qaysi biri ishlab chiqarishning 
shaxsiy – insoniy omili hisoblanadi? 
ishchi kuchi 
xom – ashyo 
materiallar 
Iste’molchilarning muvozanati – bu 
iste’molchining daromadlari xarajatlariga teng 
iste’molchining katta qoniqishga ega bo'lishi 
iste’molchining xaridordan rozi 
bo'lishi 
Iste’molchilarning real daromadi – 
iste’molchilarning sotib olish qobiliyati 
har oylik maosh 
mehnatga haq to'lash 
Mehnat unumdorligi qanday aniqlanadi? 
mahsulot miqdorini uni ishlab chiqarishga ketgan ish 
vaqtiga nisbati bilan 
mahsulot miqdorini qilingan sarf – xarajatlarga 
nisbati bilan 
mahsulot miqdorini asosiy kapitalga 
taqqoslash yo'li bilan 
Pulning qaysi vazifasi boylik to'plash bilan 
bog'liq? 
jamg'arma vositasi 
muomila vositasi 
to'lov vositasi 
Pulning vazifasi nimadan iborat? 
yagona hisob – kitob yurgizish, almashuv, jamg'arma, 
muomila, to'lov vositasi vazifasini bajaradi 
pul iste’moli bilan ijtimoiy talabga bo'lgan 
investitsiya omili 
ijtimoiy taklif va almashuv uchun 
zarur bo'lgan miqdorni belgilaydigan 
kapital qiymatlar omili 
Tovar deb, nimaga aytiladi? 
kishilar ehtiyojini qondiradigan va bozor uchun 
ishlab chiqarilgan mahsulotga 
yaratilgan mahsulotga 
iste’molga tushgan barcha moddiy 
ne’mat va xizmatlarga 
Milliy pulimiz so'm qachon joriy qilindi va 
muomilaga kiritildi? 
1994 yil 1-iyul 
1993 yil 1-noyabr 
1994 yil 1-iyun 
Bozor – bu ................... majmui bo'lib, ularning 
munosabatlari natijasida tovarlarning sotish va 
sotib olish imkoniyati tug'iladi. 
xaridor va sotuvchilar 
odamlar va kompaniyalar 
sotib oluvchilar va firmalar 
Bozorning vujudga kelishi: 
tovar xo'jaligi vujudga kelishi bilan paydo bo'lgan 
natural xo'jalik hukmron bo'lgan davrda vujudga 
kelgan 
bozor iqtisodiyotiga o'tish vaqtidan 
boshlab vujudga kelgan 
Bozor muvozanati deganda – 
bozordagi talab va taklifning miqdoran va tarkiban 
bir – biriga muvofiq kelishi tushiniladi 
bozorda muvozanatning mavjudligi yoki 
buzilganligi tushiniladi 
mazkur bozorning tarkibida amal 
qiluvchi bo'g'inlar tushiniladi 
Bozorni segmentlash (tabaqalash) deganda – 
ma’lum belgi, alomatlar va savdo-sotiqning shart- 
sharoitiga qarab bozorni har xil bo'g'inlarga ajratish, 
tabaqalash tushiniladi 
milliy bozor eksport – importni davlat 
tomonidan himoya qilinishi tushiniladi 
milliy yoki regional bozorga 
tashqaridan suqulib kirish va u bozorni 
o'ziga tobe’ etish tushiniladi 
Bozorni tartibga solish mexanizmi: 
talab, taklif, narh, raqobat 
monopoliya, oligopoliya, monopsoniya 
tadbirkorlik, biznes, foyda 
rezume qaysi bo'limlarni o' ichiga olmaydi 
olinayotgan daromadlari 
Shaxsiy ma’lumotlar 
Tajribalari 
Quyidagi 
ta’riflardan 
qay 
biri 
bozor 
iqtisodiyotini to'laroq ifoda etadi? 
iqtisodiy hatti – harakatlarning erkin, mustaqil 
ravishda yuz berishi, tovar – pul munosabatlaridan 
keng foydalanish, ularning bozor mexanizmi orqali 
bir-birlariga bog'lanib muvofiqlashuv amalga 
oshadigan iqtisodiyot. 
hozirgi zamon iqtisodiyoti 
taqchillik yo'q iqtisodiyot 
“Iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi” tamoyili: 
ham ichki, ham tashqi iqtisodiy munosabatlarini 
mafkuradan xoli qilish zarurligini bildiradi 
qonun va qonunlarga rioya etish ustivor bo'lish 
zarurligini bildiradi 
davlatning bosh islohotchi bo'lishi 
lozimligini bildiradi 

---

Bozorda korxona mahsulotiga talab va uning 
orqasidan narx o'smoqda. SHu bilan birga, ushbu 
tovarni ishlab chiqarish va bozorga yetkazib 
berish xarajatlari ham mos ravishda ko'paysa, 
taklif miqdorida o'zgarish bo'ladimi? 
tovarni narxi oshishi, albatta, taklifni ko'paytiradi 
taklif miqdori tez o'sib boradi 
taklif miqdori o'zgarishsiz qoladi 
Erkin narxlar deganda: 
talab va taklif ta’sirida shakllanadigan narxlar 
tovarlar bevosita iste’molchilarga sotiladigan 
narxlar 
davlat byudjeti hisobidan maxsus 
arzonlashtirilgan narxlar 
Хalqaro iqtisodiy munosabatlar – bu: 
jahonning turli mamlakatlari o‘rtasidagi хo‘jalik 
aloqalari majmui 
iqtisodiy munosabatlar yagona tarmog‘ining 
tashkil topishi 
kapitalning chеt elda joylashtirilishi 
Хalqaro iqtisodiy intеgratsiya jarayonini 
ob’еktiv tavsifdagi omillari qatoriga nimalar 
kirmaydi? 
milliy iqtisodiyot yopiqligi darajasining kuchayishi 
хalqaro mеhnat taqsimotining chuqurlashuvi 
milliy iqtisodiyot ochiqligining 
kuchayishi 
Ikki va undan ortiq mamlakatlarning o`zaro 
kelishuviga asosan, bu mamlakatlarda ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar bilan o`zaro savdo 
qilishda bojlar va boshqa cheklovlarni bekor 
qilishdan iborat integratsion guruh darajasi 
qanday nomlanadi? 
Erkin savdo hududi 
Yagona bojxona ittifoqi 
Umumiy Bozor 
Davlatlar orasidagi o`zaro savdoda boj 
to`lovlari va yig`imlari va boshqa cheklovchi 
tadbirlar olib tashlanadigan integratsion guruh 
darajasi qanday nomlanadi? 
Bojxona ittifoqi 
Erkin savdo hududi 
Umumiy bozor 
Хalqaro savdoda mutlaq ustunlik nazariyasini 
ilgari surgan iqtisodchi olim kim? 
A.Smit 
D.Rikardo 
U.Pеtti 
Хalqaro savdoda qiyosiy ustunlik nazariyasini 
ilgari surgan iqtisodchi olim kim? 
D.Rikardo 
A.Smit 
T.Mann 
“Ko‘rinmas qo‘l” kontsеptsiyasining asoschisi 
kim? 
A.Smit 
U.Pеtti 
D.Rikardo 
A.Smit tilga olgan «Ko‘zga ko‘rinmas qo‘l» 
nima? 
raqobat va xususiy manfaat 
qiymat qonuni 
narx qonuni 
Quyidagilardan qaysi biri protеktsionizm 
siyosatining asosiy bеlgisi hisoblanmaydi? 
tovarlar eksportini chеklash va importni har 
tomonlama qo‘llab-quvvatlash, bu orqali 
mamlakatdagi qat’iy valuta miqdorini ko‘paytirish 
xorijiy tovarlarga yuqori boj to‘lovlari o‘rnatish 
orqali milliy ishlab chiqarishni himoyalash 
tovarlar importini chеklash va 
eksportni har tomonlama qo‘llab- 
quvvatlash 
Quyidagilardan qaysi biri eksportni 
rag‘batlantirishning krеdit-moliyaviy usullari 
tarkibiga kirmaydi? 
eksportdan olinuvchi tushumlar va foydaga 
qo‘shimcha soliqlarni joriy etish 
eksport qiluvchilar uchun davlat krеditlarini 
bеrish 
хususiy krеditlar bеrilishini 
rag‘batlantirish 

---

Tovarlarni chеt ellik mijozlarga sotish 
maqsadida mamlakatdan tashqariga chiqarish 
nima dеb ataladi? 
eksport 
import 
rеeksport 
Chеt ellik mijozlardan tovarlar (хizmatlar) sotib 
olib, ularni mamlakatga kеltirish nima dеb 
ataladi? 
import 
rеeksport 
rеimport 
Biror bir mamlakat boshqa mamlakatda ishlab 
chiqarilgan tovarni o‘z istе’moli uchun emas, 
balki uchinchi mamlakatga qayta sotish uchun 
хarid qilgan taqdirda nima ro‘y bеradi? 
rеeksport 
rеimport 
eksport 
Tovarlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri, pul ishtirokisiz 
bir-biriga ayirboshlash nima dеb ataladi? 
bartеr yoki muovaza 
auktsion 
talab 
Qanday holatda savdo balansi vujudga kеladi? 
eksport=import 
eksport>import 
eksportQuyidagi omillardan qaysi biri valyuta 
kurslarining o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatmaydi? 
alohida olingan bozorda istе’mol buyumlariga 
bo‘lgan talab va taklif 
milliy istе’molchilarning rеal хarid qilish 
layoqati 
mamlakatdagi inflyatsiya darajasi 
Globallashuv vositasi hisoblangan holda 
xalqaro biznes zamonaviy sharoitlarda qanday 
jihatlari bilan belgilanadi? 
Ochiqlik va umumiylik, rivojlanishning bosqichma- 
bosqichligi, texnologik globallashuv, 
moliyalashtirish, milliy va baynalmilalning o’zaro 
aloqalari 
Ma’muriy iqtisodiyotga asoslanganligi, 
rivojlanishning bosqichma-bosqichligi, 
texnologik globallashuv, moliyalashtirish, milliy 
va baynalmilalning o’zaro aloqalari 
Rivojlanish darajasining yuqoriligi, 
rivojlanishning bosqichma-bosqichligi, 
texnologik globallashuv, 
moliyalashtirish, milliy va 
baynalmilalning o’zaro aloqalari 
Chet ellik hamkorlar oldida u yoki bu qimmatga 
ega bo’lgan va mos ravishda, firmaning xalqaro 
bozorga chiqishi uchun foydalanish mumkin 
bo’lgan milliy afzalliklar qanday? 
Yuqori malakali va nisbatan arzon ishchi kuchi,qator 
tarmoqlarda tadqiqot va loyihalarning yetarli darajada 
yuqori ekanligi, 
Resurslarga ega bo’lish, Moliyaviy yordam 
Qimmatli qog’ozlar narxi oshishi, 
valyuta ayirboshlash erkinligi 
Xalqaro menejerning tashkilotchilik roli 
quyidagi asosiy muammolarning xal etilishini 
nazarda tutadi: 
Jamoa bilan birgalikda izlanishlar yo’nalishlarni 
ajratib ko’rsatish, dastlabki tahlil o’tkazish uchun 
tashqi maslahatchilar va xizmatlar xarakatini tashkil 
etish,istiqbolli imkoniyatlarni yakuniy tanlash 
Xo`jalik hayotining yanada baynalminallashuvi, 
xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi 
Jamoa bilan ishlash, xodimlarni 
eshitish , birgalikda qaror qabul qilish 
Xalqaro biznes maqsadi ? 
Turli mamlakat va mintaqalar bozorlarda ishlash va 
turli mamlakat va mintaqalarning imkoniyatlaridan 
foydalanish vositasida foyda olish 
Ushbu mamlakat sharoitlarida “ITTKI-ishlab 
chiqarish-sotuv-servis” tizimida raqobatli 
afzalliklarni shakllantirish, ushlab turish va 
rivojlantirish 
Xalqaro aloqalar va turli 
mamlakatlarning imkoniyatlaridan 
foydalanish asosida “ITTKI-ishlab 
chiqarish-sotuv-servis” tizimida 
raqobatli afzalliklarni shakllantirish, 
ushlab turish va rivojlantirish 

---

Mamlakat biznes maqsadi? 
Ushbu mamlakat va uning bozorlari sharoitlarida 
“ITTKI-ishlab chiqarish-sotuv-servis” tizimida 
raqobatli afzalliklardan foydalanish vositasida foyda 
olish 
Turli mamlakat va mintaqalar bozorlarda ishlash 
va turli mamlakat va mintaqalarning 
imkoniyatlaridan foydalanish vositasida foyda 
olish 
Ushbu mamlakat sharoitlarida “ITTKI- 
ishlab chiqarish-sotuv-servis” tizimida 
raqobatli afzalliklarni shakllantirish, 
ushlab turish va rivojlantirish 
Xalqaro biznesga xos bo’lgan multi va kross 
yondashuv o’xshashliklari motivatsiya va 
nazorat sohasida firma boshqaruvida qanday 
muhit nuqtai nazaridan to’liq namoyon bo’ladi? 
Funksional 
Hududiy 
Ijtimoiy 
Mahsulotning xalqaro hayotiylik sikli tamoyili 
qaysi iqtisodchi tomonidan ishlab chiqilgan 
mahsulotning hayotiylik sikli nazariyasiga 
asoslanadi? 
R. Vernan 
J.M Keyns 
David Rikardo 
Mahsulotning hayotiylik sikli birinchi bosqichi 
qanday nomlanadi? 
Yangilik kiritish bosqichi 
Xarid hajmining ko’payishi bosqichi 
Bozorni to’ldirish bosqichi 
Mahsulotning hayotiylik sikli ikkinchi bosqichi 
qanday nomlanadi? 
Xarid hajmining ko’payishi bosqichi 
Yangilik kiritish bosqichi 
Bozorni to’ldirish bosqichi 
Mahsulotning hayotiylik sikli uchinchi bosqichi 
qanday nomlanadi? 
Bozorni to’ldirish bosqichi 
Yangilik kiritish bosqichi 
Bozorni to’ldirish bosqichi 
Mahsulotning hayotiylik sikli to’rtinchi 
bosqichi qanday nomlanadi? 
Kamayish bosqichi 
Xarid hajmining ko’payishi bosqichi 
Yangilik kiritish bosqichi 
Mahsulotning hayotiylik sikli bosqichlari to’gri 
ko’rsatilgan qatorni belgilang? 
Yangilik kiritish bosqichi, Xarid hajmining ko’payish 
bosqichi, Bozorni to’ldirish bosqichi, Kamayish 
bosqichi 
Xarid hajmining ko’payish bosqichi, Yangilik 
kiritish bosqichi, Bozorni to’ldirish bosqichi, 
Kamayish bosqichi 
Yangilik kiritish bosqichi, Bozorni 
to’ldirish bosqichi, Xarid hajmining 
ko’payish bosqichi, Kamayish 
bosqichi 
Xalqaro koorperatsiyaga tarif bering 
Mamlakatlar o`rtasida ular tomonidan nisbatan kam 
harajatlar bilan ishlab chiqarilgan mahsulotlarni 
ayirboshlashga asoslangan hamkorlik 
Milliy iqtisodiyotning jahon bozorida sotish 
uchun muayyan turdagi mahsulotlarni ishlab 
chiqarishga ixtisoslashuvi 
mamlakatning tayyor mahsulotni 
ishlab chiqarish bilan bog‘liq muayyan 
operatsiyaga ixtisoslashuvini anglatadi 
Ishlab chiqarishning xalqaro xtisoslashuvida 
detalli ixtisoslashuvga tarif bering 
alohida detallar, butlovchi qismlar, agregatlar va 
ularni keyinchalik ushbu qismlarni yig‘uvchi, tayyor 
mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalarga yetkazib 
berishga ixtisoslashuvdir. 
mamlakatning tayyor mahsulotni ishlab 
chiqarish bilan bog‘liq muayyan operatsiyaga 
ixtisoslashuvini anglatadi 
Tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishga 
ixtisoslashuvdir. 
Ishlab chiqarishning xalqaro xtisoslashuvida 
texnologik ixtisoslashuvga tarif bering 
mamlakatning tayyor mahsulotni ishlab chiqarish 
jarayoni bilan bog‘liq muayyan operatsiyalariga 
ixtisoslashuvini anglatadi 
Tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishga 
ixtisoslashuvdir. 
alohida detallar, butlovchi qismlar, 
agregatlar va ularni keyinchalik ushbu 
qismlarni yig‘uvchi, tayyor mahsulot 
ishlab chiqaruvchi korxonalarga 
yetkazib berishga ixtisoslashuvdir. 

---

Ishlab chiqarishning xalqaro xtisoslashuvida 
predmetli ixtisoslashuvga tarif bering 
Tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishga 
ixtisoslashuvdir. 
mamlakatning tayyor mahsulotni ishlab 
chiqarish bilan bog‘liq muayyan operatsiyaga 
ixtisoslashuvini anglatadi 
alohida detallar, butlovchi qismlar, 
agregatlar va ularni keyinchalik ushbu 
qismlarni yig‘uvchi, tayyor mahsulot 
ishlab chiqaruvchi korxonalarga 
yetkazib berishga ixtisoslashuvdir. 
“Xalqaro savdoning ko‘lami” atamasini yoritib 
bering 
tovar va xizmatlar xalqaro savdosining miqdoriy 
jihatlari. 
xalqaro savdoni aniqlovchi hududiy 
mutanosibliklar majmuyi va aloqalari. 
xalqaro savdoning hududiy tarkibini 
aniqlovchi mutanosibliklar va aloqalar 
majmuyi. 
“Xalqaro savdoning tarkibi” atamasini yoritib 
bering 
xalqaro savdoni aniqlovchi hududiy mutanosibliklar 
majmuyi va aloqalari. 
tovar va xizmatlar xalqaro savdosining miqdoriy 
jihatlari. 
xalqaro savdoni aniqlovchi tovar 
mutanosibliklar majmuyi va aloqalari. 
“Xalqaro savdoning tovar tarkibi” atamasini 
yoritib bering 
xalqaro savdoni aniqlovchi tovar mutanosibliklar 
majmuyi va aloqalari. 
xalqaro savdoni aniqlovchi hududiy 
mutanosibliklar majmuyi va aloqalari. 
tovar va xizmatlar xalqaro savdosining 
miqdoriy jihatlari. 
“Xalqaro savdoning hududiy tarkibi” atamasini 
yoritib bering 
xalqaro savdoning hududiy tarkibini aniqlovchi 
mutanosibliklar va aloqalar majmuyi. 
xalqaro savdoni aniqlovchi tovar 
mutanosibliklar majmuyi va aloqalari. 
tovar va xizmatlar xalqaro savdosining 
miqdoriy jihatlari. 
“Xalqaro savdo siyosati” atamasini yoritib 
bering 
jahon savdosini tartibga solishga yo'naltirilgan 
xalqaro tashkilot va hududiy ittifoqlar faoliyati. 
xalqaro savdoning hududiy tarkibini aniqlovchi 
mutanosibliklar va aloqalar majmuyi. 
xalqaro savdoni aniqlovchi tovar 
mutanosibliklar majmuyi va aloqalari. 
JST (Jahon Savdo Tashkiloti)ning funksiyalari 
to`g`ri ko`rsatilgan qatorni ko`rsating 
Kelushuvlarni joriy etish va nazorat qilish; o‘zaro 
muzokaralarni olib borish uchun forumlarni tashkil 
qilish; savdo nizolarini hal qilish; turli 
mamlakatlarning savdo siyosatini amalga oshirish 
to‘g‘risida axborot berish; 
Tovarlar savdosida savdo to`siqlarini bartaraf 
etish; jahon savdosida barcha turdagi 
cheklovlarni bekor qilish; real daromadlar va 
talablarni oshirish, xomashyodan foydalanishni 
yaxshilash. 
Davlat savdo siyosatiga jahon savdosi 
qoidalarini ishlab chiqish orqali ta’sir 
o`tkazish; savdo munosabatlarini 
erkinlashtirish va muzokalar uchun 
forum yaratish, savdo bo`yicha 
nizolarni tartibga solish 
GATT(Tariflar va savdo bo'yicha bosh 
kelishuv) ning vazifalari to`g`ri ko`rsatilgan 
qatorni ko`rsating 
Tovarlar savdosida savdo to`siqlarini bartaraf etish; 
jahon savdosida barcha turdagi cheklovlarni bekor 
qilish; real daromadlar va talablarni oshirish, 
xomashyodan foydalanishni yaxshilash. 
Kelushuvlarni joriy etish va nazorat qilish; 
o‘zaro muzokaralarni olib borish uchun 
forumlarni tashkil qilish; savdo nizolarini hal 
qilish; turli mamlakatlarning savdo siyosatini 
amalga oshirish to‘g‘risida axborot berish; 
Tovarlar va xizmatlar savdosi hajmini 
oshirish; jahon savdosida tarif va 
notarif cheklovlarni qisqartirish; 
mimkin qadar qulaylik yaratish 
prinsipi asosida faoliyat olib borish 
GATT(Tariflar va savdo bo'yicha bosh 
kelishuv)ning funksiyalari to`g`ri ko`rsatilgan 
qatorni ko`rsating 
Davlat savdo siyosatiga jahon savdosi qoidalarini 
ishlab chiqish orqali ta’sir o`tkazish; savdo 
munosabatlarini erkinlashtirish va muzokalar uchun 
forum yaratish, savdo bo`yicha nizolarni tartibga 
solish 
Tovarlar va xizmatlar savdosi hajmini oshirish; 
jahon savdosida tarif va notarif cheklovlarni 
qisqartirish; mimkin qadar qulaylik yaratish 
prinsipi asosida faoliyat olib borish 
Kelushuvlarni joriy etish va nazorat 
qilish; o‘zaro muzokaralarni olib 
borish uchun forumlarni tashkil qilish; 
savdo nizolarini hal qilish; turli 
mamlakatlarning savdo siyosatini 
amalga oshirish to‘g‘risida axborot 
berish; 

---

JST (Jahon Savdo Tashkiloti)ning vazifalari 
to`g`ri ko`rsatilgan qatorni ko`rsating 
Tovarlar va xizmatlar savdosi hajmini oshirish; jahon 
savdosida tarif va notarif cheklovlarni qisqartirish; 
mimkin qadar qulaylik yaratish prinsipi asosida 
faoliyat olib borish 
Davlat savdo siyosatiga jahon savdosi 
qoidalarini ishlab chiqish orqali ta’sir o`tkazish; 
savdo munosabatlarini erkinlashtirish va 
muzokalar uchun forum yaratish, savdo bo`yicha 
nizolarni tartibga solish 
Tovarlar savdosida savdo to`siqlarini 
bartaraf etish; jahon savdosida barcha 
turdagi cheklovlarni bekor qilish; real 
daromadlar va talablarni oshirish, 
xomashyodan foydalanishni 
yaxshilash. 
JST (Jahon Savdo Tashkiloti) ga a’zo bo`lish 
bosqichlarini ketma-ket sanang 
Tayyorgarlik bosqichi, Muzokaralar bosqichi, 
A’zolik shartlarini loyihalashtirish bosqichi, Qaror 
qabul qilish bosqichi 
Tayyorgarlik bosqichi, A’zolik shartlarini 
loyihalashtirish bosqichi, Qaror qabul qilish 
bosqichi 
Tayyorgarlik bosqichi, Muzokaralar 
bosqichi, Parlament saylovi bosqichi, 
Qaror qabul qilish bosqichi 
JST (Jahon Savdo Tashkiloti) ga a’zo 
mamlakatlar ro`yxatini ko`rsating 
Rossiya Federatsiyasi, Pokiston, Niderlandiya, Peru 
Rossiya Federatsiyasi, Qozog`iston, 
Qirg`iziston, O`zbekiston, Tojikiston 
AQSh, Yaponiya, Korreya, 
O`zbekiston 
JST (Jahon Savdo Tashkiloti) da kuzatuvchi 
maqomiga ega mamlakatlar ro`yxatini 
ko`rsating 
Eron, Sudan, Turkmaniston, O`zbekiston 
Rossiya Federatsiyasi, Belarus, Ozarbayjon, 
O`zbekiston 
Saudiya Arabistoni, Yaman, Misr Arab 
Respublikasi, BAA 
Tashqi savdo siyosatini yuritishda tarif 
usullarini aniqlang 
Bojxona bojlari, Tarif kvotasi 
Kvotalash, Soliqlar va yig`imlar 
Tarif kvotasi, Kreditlash 
Tashqi savdo siyosatini yuritishda notarif 
usullarining miqdoriy usulini aniqlang 
Kvotalash, Litsenziyalash 
Davlat xaridlari, Soliqlar va yig`imlar 
Kreditlash, Subsidiyalar 
Tashqi savdo siyosatini yuritishda notarif 
usullarining yashirin usulini aniqlang 
Davlat xaridlari, Soliqlar va yig`imlar 
Kvotalash, Litsenziyalash 
Bojxona bojlari, Tarif kvotasi 
Tashqi savdo siyosatini yuritishda notarif 
usullarining moliyaviy usulini aniqlang 
Kreditlash, Subsidiyalar 
Bojxona bojlari, Tarif kvotasi 
Kvotalash, Litsenziyalash 
R. Kuper “o`zaro bog`liqlik” konsepsiyasida 
bog`liqlikni turlarga bo`ladi. Ular qaysilar? 
Tarkibiy, iqtisodiy siyosat sohasidagi maqsadlar 
borasidagi, iqtisodiy rivojlanishning tashqi omillari 
borasidagi, siyosiy bog`liqlik, 
Hamkorlikdagi dasturlarni amalga oshirish, 
shartnoma asosida ixtisoslashuv, qo`shma 
korxonalar tashkil qilish 
Predmetli, detalli, texnologik o`zaro 
bog`liqlik 
“Bir mamlakatning boyishi boshqa 
mamlakatlarning qashshoqlanishishi hisobiga 
amalga oshadi” – deb, hisoblash qaysi iqtisodiy 
nazariya g`oyalariga mos keladi? 
Merkantilizm nazariyasi 
Klassik nazariya 
Mutlaq ustunlik nazariyasi 
Quyidagi fikrlardan qaysi bir merkantilizm 
nazariyasi g`oyalariga mos keladi? 
Ekrportni oshirish va importni kamaytirishga 
qaratilgan tashqi savdo siyosatini yuritish 
Mamlakatlar ishlab chiqarishda afzallikka ega 
bo`lgan tovarlarni ishlab chiqarishga 
ixtisoslashishlari kerak va bu tovarlarni boshqa 
mamlakatlar afzallikka ega bo`lgan tovarlar 
bilan ayirboshlashi kerak 
Davlat tashqi savdoga aralashishi 
kerak emas va mamlakat erkin savdo 
rejimiga rioya qilishi lozim 

---

Quyidagi fikrlardan qaysi bir klassik nazariya 
g`oyalariga mos keladi? 
Mamlakatlar ishlab chiqarishda afzallikka ega 
bo`lgan tovarlarni ishlab chiqarishga 
ixtisoslashishlari kerak va bu tovarlarni boshqa 
mamlakatlar afzallikka ega bo`lgan tovarlar bilan 
ayirboshlashi kerak 
Ekrportni oshirish va importni kamaytirishga 
qaratilgan tashqi savdo siyosatini yuritish 
Xom-ashyoning olib chiqilishini qattiq 
cheklash yoki ta’qiqlash va 
mamlakatda mavjud bo`lmagan xom- 
ashyo importidan boj undirmaslik 
kerak 
“Ko`rinmas qo`l” nazariyasini ilgari surgan 
olim kim? 
Adam Smit 
Devid Rikardo 
Tomas Man 
“Ko`rinmas qo`l” nazariyasi bosh g`oyasi 
ko`rsatilgan qatorni belgilang 
Narx bozorda talab va taklif o`zaro kesishidan hosib 
bo`ladi va buni hech kim belgilamaydi. 
Bir birlik tovarni ishlab chiqarishga 
sarflanadigan xarajatning ikkinchi tovarni ishlab 
chiqarishga zarur bo`lgan xarajat orqali 
ifodalanishi 
Mamlakat qaysi ishlab chiqarish omili 
bilan nisbatan yaxshi ta’minlangan 
bo`lsa, shu omilni nisbatan ko`proq 
talab qiladigan tovar ishlab chiqarishga 
ixtisoslashishi va eksport qilishi kerak. 
Xeksher-Olin nazariyasi bosh g`oyasi to`g`ri 
ko`rsatilgan qatorni belgilang 
Mamlakat qaysi ishlab chiqarish omili bilan nisbatan 
yaxshi ta’minlangan bo`lsa, shu omilni nisbatan 
ko`proq talab qiladigan tovar ishlab chiqarishga 
ixtisoslashishi va eksport qilishi kerak. 
Mamlakatlar ishlab chiqarishda afzallikka ega 
bo`lgan tovarlarni ishlab chiqarishga 
ixtisoslashishlari kerak va bu tovarlarni boshqa 
mamlakatlar afzallikka ega bo`lgan tovarlar 
bilan ayirboshlashi kerak 
Ekrportni oshirish va importni 
kamaytirishga qaratilgan tashqi savdo 
siyosatini yuritish 
Tarmoqlar o`rtasida erkin harakatlanadigan 
ishlab chiqarish omili nima deb ataladi? 
Harakatchan (mobil) omil 
Maxsus omil 
Kapital omili 
Samuelson-Jons nazariyasi g`oyasi to`g`ri 
ko`rsatilgan qatorni belgilang 
Xalqaro savdoda ishtirok etish natijasida eksport 
tarmoqlari uchun spetsifik bo`lgan omil egalarining 
daromadi va import bilan raqobatlashuvchi tarmoq 
uchun spetsifik bo`lgan omil egalarining daromadi 
kamayadi 
Xalqaro savdo narxi o`sayotgan tovarni ishlab 
chiqarishda nisbatan intensiv foydalaniladigan 
omil narxining o`sishiga va aksincha, narxi 
pasayotgan tovarni ishlab chiqarishda nisbatan 
intensiv foydalaniladigan omil narxining 
pasayishiga olib keladi 
Barqaror narxlar va iqtisodiyotda faqat 
ikkita sektorning mavjudligi sharoitida 
ishlab chiqarish omillaridan birining 
taklifining ko`payishi ushbu omildan 
intensiv foydalaniladigan tarmoqlarda 
ishlab chiqarishning hajmini va bu 
tarmoq korxonalari oladigan 
daromadning ko`payishiga olib keladi, 
boshqa sektorda esa, ishlab chiqarish 
hajmining va olinadigan daromadning 
kamayishiga olib keladi 

---

Stolper-Samuelson nazariyasi g`oyasi to`g`ri 
ko`rsatilgan qatorni belgilang 
Xalqaro savdo narxi o`sayotgan tovarni ishlab 
chiqarishda nisbatan intensiv foydalaniladigan omil 
narxining o`sishiga va aksincha, narxi pasayotgan 
tovarni ishlab chiqarishda nisbatan intensiv 
foydalaniladigan omil narxining pasayishiga olib 
keladi 
Xalqaro savdoda ishtirok etish natijasida eksport 
tarmoqlari uchun spetsifik bo`lgan omil 
egalarining daromadi va import bilan 
raqobatlashuvchi tarmoq uchun spetsifik bo`lgan 
omil egalarining daromadi kamayadi 
Ishlab chiqarishning muayyan 
texnologik va tashkiliy xususiyatlari 
sababli mahsulot miqdorining ortishi 
natijasida bir birlik tovar ishlab 
chiqarishga sarflanayotgan o`rtacha 
xarajatning kamayishini ifoda etadi 
T. Ribchinskiy nazariyasi g`oyasi to`g`ri 
ko`rsatilgan qatorni belgilang 
Barqaror narxlar va iqtisodiyotda faqat ikkita 
sektorning mavjudligi sharoitida ishlab chiqarish 
omillaridan birining taklifining ko`payishi ushbu 
omildan intensiv foydalaniladigan tarmoqlarda ishlab 
chiqarishning hajmini va bu tarmoq korxonalari 
oladigan daromadning ko`payishiga olib keladi, 
boshqa sektorda esa, ishlab chiqarish hajmining va 
olinadigan daromadning kamayishiga olib keladi 
Ishlab chiqarishning muayyan texnologik va 
tashkiliy xususiyatlari sababli mahsulot 
miqdorining ortishi natijasida bir birlik tovar 
ishlab chiqarishga sarflanayotgan o`rtacha 
xarajatning kamayishini ifoda etadi 
Xalqaro savdoda ishtirok etish 
natijasida eksport tarmoqlari uchun 
spetsifik bo`lgan omil egalarining 
daromadi va import bilan 
raqobatlashuvchi tarmoq uchun 
spetsifik bo`lgan omil egalarining 
daromadi kamayadi 
“Miqyos samarasi” nazariyasi g`oyasi to`g`ri 
ko`rsatilgan qatorni belgilang 
Ishlab chiqarishning muayyan texnologik va tashkiliy 
xususiyatlari sababli mahsulot miqdorining ortishi 
natijasida bir birlik tovar ishlab chiqarishga 
sarflanayotgan o`rtacha xarajatning kamayishini ifoda 
etadi 
Barqaror narxlar va iqtisodiyotda faqat ikkita 
sektorning mavjudligi sharoitida ishlab chiqarish 
omillaridan birining taklifining ko`payishi ushbu 
omildan intensiv foydalaniladigan tarmoqlarda 
ishlab chiqarishning hajmini va bu tarmoq 
korxonalari oladigan daromadning ko`payishiga 
olib keladi, boshqa sektorda esa, ishlab chiqarish 
hajmining va olinadigan daromadning 
kamayishiga olib keladi 
Xalqaro savdo narxi o`sayotgan 
tovarni ishlab chiqarishda nisbatan 
intensiv foydalaniladigan omil 
narxining o`sishiga va aksincha, narxi 
pasayotgan tovarni ishlab chiqarishda 
nisbatan intensiv foydalaniladigan 
omil narxining pasayishiga olib keladi 
“Xorijga sotilayotgan tovarlar va xizmatlar 
nomenklaturasining kengayishi” qanday 
ataladi? 
Eksport diversifikatsiyasi 
Eksport tarkibi 
Eksportni rag`batlantirish 
Tashqi savdo siyosatini amalga oshirishda 
asosiy dastak bo`lib nima xizmat qiladi? 
Bojxona tarifi 
Soliq tarifi 
Eksport 
Bojxona boji bajaradigan vazifalar to`g`ri 
berilgan qatorni ko`rsating 
Fiskal, proteksionistik, balanslovchi 
Fiskal, monitar, proteksionistik 
Bojxona bojlari undirish usuliga ko`ra qanday 
turlarga bo`linadi? 
Maxsus (spetsifik), advalor, aralash 
Import, eksport, tranzit 
Mavsumiy, dempinga qarshi, 
kompensatsion 

---

Bojxona bojlari soliq solish obyektiga ko`ra 
qanday turlarga bo`linadi? 
Import, eksport, tranzit 
Maxsus (spetsifik), advalor, aralash 
Avtonom, konvension, preferensial 
Bojxona bojlari mazmuniga ko`ra qanday 
turlarga bo`linadi? 
Mavsumiy, dempinga qarshi, kompensatsion 
Avtonom, konvension, preferensial 
Maxsus (spetsifik), advalor, aralash 
Bojxona bojlari kelib chiqishiga ko`ra qanday 
turlarga bo`linadi? 
Avtonom, konvension, preferensial 
Mavsumiy, dempinga qarshi, kompensatsion 
Import, eksport, tranzit 
Mahsulotni bojxona qiymatidan foiz shaklida 
hisoblanuvchi va undiriluvchi boj qanday 
nomlanadi? 
Advalor 
Spetsifik 
Avtonom 
Mahsulotning har bir o`lchov birligidan 
belgilangan miqdorda undiriladigan boj qanday 
nomalanadi? 
Spetsifik 
Advalor 
Konvension 
Davlat boshqa davlatlar bilan kelishib 
o`tirmasdan joriy qiladigan bir tomonlama 
bojxona boji qanday nomlanadi? 
Avtonom 
Konvension 
Advalor 
Ikki yoki ko`p tomonlama kelishuv asosida 
joriy qilinuvchi bojxona bojlari qanday 
nomlanadi? 
Konvension 
Avtonom 
Spetsifik 
Tarif eskalatsiyasiga tarif bering 
Tovarlardan undiriladigan import bojining mahsulot 
qayta ishlanganlik darajasining chiqirlashuviga mos 
ravishda ortib borishi 
Tashqi savdodagi to`siqlarni minimallashtirish 
Tarif va notarif instrumentlarini 
qo`llash orqali ichki bozorni xorijiy 
raqobatdan himoya qilish 
Tovarlar eksporti yoki importini muayyan vaqt 
ichida ma’lum miqdor yoki summa bilan 
miqdoriy jihatdan cheklash. Ushbu ta’rifga mos 
atamani belgilang. 
Kvotalash 
Litsenziyalash 
Subsidiya 
Mutasaddi davlat organlari tomonidan tashqi 
iqtisodiy faoliyatga ruxsat berish orqali eksport 
yoki import qilinayotgan tovarlarni muayyan 
vaqt ichida ma’lum bir miqdorda eksport yoki 
import qilishga ruxsat berish. Ushbu ta’rifga 
mos atamani belgilang. 
Litsenziyalash 
Eksportni ixtiyoriy cheklash 
Kvotalash 
Rasmiy davlatlararo yoki tovar ekportiga 
norasmiy kvota belgilash to`g`risida savdodagi 
hamkor tomonidan savdoni cheklash yoki 
eksportni kengaytirmaslik to`g`risidagi 
majburiyatiga asoslangan eksportni miqdor 
jihatidan cheklash. Ushbu ta’rifga mos atamani 
belgilang. 
Eksportni ixtiyoriy cheklash 
Kvotalash 
Litsenziyalash 

---

Milliy ishlab chiqaruvchilarni qo`llab- 
quvvatlash va importni bilvosita kamaytirishga 
qaratilgan davlat budjetidan ajratiladigan pulli 
to`lov. Ushbu ta’rifga mos atamani belgilang. 
Subsidiya 
Eksportni ixtiyoriy cheklash 
Kvotalash 
Savdo qilinmaydigan xizmatlar tushunchasini 
yoritib bering 
Ishlab chiqaruvchi va iste’molchi bir mamlakat 
rezidenti hisoblangan va ishlab chiqarilgan 
mamlakatda iste’mol qilinadigan xizmatlar 
hisoblanadi 
Bir mamlakat rezidenti tomonidan ishlab 
chiqariladigan va boshqa mamlakat rezidenti 
tomonidan iste’mol qilinadigan xizmatlar 
hisoblanadi 
Ishlab chiqarish omillarining xalqaro 
harakati natijasida yuzaga keluvchi 
ximatlar hisoblanadi 
Savdo qilinadigan xizmatlar tushunchasini 
yoritib bering 
Bir mamlakat rezidenti tomonidan ishlab 
chiqariladigan va boshqa mamlakat rezidenti 
tomonidan iste’mol qilinadigan xizmatlar hisoblanadi 
Ishlab chiqaruvchi va iste’molchi bir mamlakat 
rezidenti hisoblangan va ishlab chiqarilgan 
mamlakatda iste’mol qilinadigan xizmatlar 
hisoblanadi 
Ularga transport, turizm va boshqa 
nomoliyaviy xizmatlar kiradi 
Omilli xizmatlar tushunchasini yoritib bering 
Ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati 
natijasida yuzaga keluvchi ximatlar hisoblanadi 
Ularga transport, turizm va boshqa nomoliyaviy 
xizmatlar kiradi 
Ishlab chiqaruvchi va iste’molchi bir 
mamlakat rezidenti hisoblangan va 
ishlab chiqarilgan mamlakatda 
iste’mol qilinadigan xizmatlar 
hisoblanadi 
Omil bo`lmagan xizmatlar tushunchasini yoritib 
bering 
Ularga transport, turizm va boshqa nomoliyaviy 
xizmatlar kiradi 
Ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati 
natijasida yuzaga keluvchi ximatlar hisoblanadi 
Bir mamlakat rezidenti tomonidan 
ishlab chiqariladigan va boshqa 
mamlakat rezidenti tomonidan 
iste’mol qilinadigan xizmatlar 
hisoblanadi 
Adabiyot, san’at va ilmiy asarlarni yaratish 
hamda ulardan foydalanish bilan bog`liq 
bo`lgan munosabatlarni tartibga solish. Ushbu 
ta’rifga mos atamani ko`rsating 
Mualliflik huquqi 
Turdosh huquq 
Patent huquqi 
Musiqachi-ijrochi, fonogramma tayorlash va 
efirga uzatishni tashkillashtirish kabi 
faoliyatlarga egalik huquqini beruvchi 
qo`shimcha intellektual mulk huquqi turi 
qanday nomlanadi? 
Turdosh huquq 
Mualliflik huquqi 
Seleksiya yutuqlari 
Ixtirolar, sanoat namunalari, modellarga uni 
berish yo`li bilan muhofaza tartibini 
belgilaydigan huquqiy normalar tizimi. Ushbu 
ta’rifga mos atamani ko`rsating 
Patent huquqi 
Seleksiya yutuqlari 
Mualliflik huquqi 
Yangi o`simliklar navlari yoki hayvon turlarini 
yaratish, uning bu yangiliklarini muhofaza 
qilish huquqi. Ushbu ta’rifga mos atamani 
ko`rsating 
Seleksiya yutuqlari 
Patent huquqi 
Turdosh huquq 

---

Xalqaro kapital migratsiyasi kelib chiqish 
manbasiga ko`ra qanday turlarga bo`linadi? 
Rasmiy (davlat), xususiy (nodavlat) 
Ssuda, tadbirkorlik 
Uzoq muddatli, o`rta muddatli, qisqa 
muddatli 
Xalqaro kapital migratsiyasi foydalanish 
tabiatiga ko`ra qanday turlarga bo`linadi? 
Ssuda, tadbirkorlik 
Rasmiy (davlat), xususiy (nodavlat) 
To`g`ridan-to`g`ri investitsiyalar, 
portfel investitsiyalar, boshqa 
investitsiyalar 
Xalqaro kapital migratsiyasi yo`naltirish 
maqsadiga ko`ra qanday turlarga bo`linadi? 
To`g`ridan-to`g`ri investitsiyalar, portfel 
investitsiyalar, boshqa investitsiyalar 
Uzoq muddatli, o`rta muddatli, qisqa muddatli 
Ssuda, tadbirkorlik 
Investitsion da’volarni tartibga solish bo`yicha 
xalqaro markaz qachon tashkil topgan? 
1966 
1988 
1977 
Investitsiyalarni kafolatlash bo`yicha xalqaro 
agentlik (IKXA) qachon tashkil topgan? 
1988 
1966 
1977 
Transmilliy korporatsiyalarga ta’rif bering 
Bosh kompaniya bir mamlakat kapitaliga tegishli 
bo`lib, filiallari esa dunyo bo`ylab tarqalib ketgan 
bo`ladi 
Bosh kompaniya ikki va undan ortiq mamlakat 
kapitaliga tegishli bo`lib, xorijiy bo`limlari turli 
mamlakatlarda joylashgan bo`ladi 
Jahon bozoridagi global iqtisodiy 
masalalarni birgalikda hal etish 
maqsadida tuzilgan firmalararo ittifoq 
bo`lib, ushbu ittifoq mazkur 
firmalarning boshqa sohalarda 
raqobatlashuviga to`sqinlik qilmaydi 
Kopmillatli korporatsiyalarga ta’rif bering 
Bosh kompaniya ikki va undan ortiq mamlakat 
kapitaliga tegishli bo`lib, xorijiy bo`limlari turli 
mamlakatlarda joylashgan bo`ladi 
Bosh kompaniya bir mamlakat kapitaliga 
tegishli bo`lib, filiallari esa dunyo bo`ylab 
tarqalib ketgan bo`ladi 
O`zaro raqobatda bo`lgan 
kompaniyalarning xalqaro bozorlarda 
bir-birini to`ldiruvchi strategiyani 
amalga oshirish maqsadidagi birlashuv 
Strategik alyanslarga ta’rif bering 
Jahon bozoridagi global iqtisodiy masalalarni 
birgalikda hal etish maqsadida tuzilgan firmalararo 
ittifoq bo`lib, ushbu ittifoq mazkur firmalarning 
boshqa sohalarda raqobatlashuviga to`sqinlik 
qilmaydi 
O`zaro raqobatda bo`lgan kompaniyalarning 
xalqaro bozorlarda bir-birini to`ldiruvchi 
strategiyani amalga oshirish maqsadidagi 
birlashuv 
Bosh kompaniya bir mamlakat 
kapitaliga tegishli bo`lib, filiallari esa 
dunyo bo`ylab tarqalib ketgan bo`ladi 
Transmillaylashuv indeksi nima? 
Transmilliy kompaniyaning xorijdagi tovar va 
xizmatlar ishlab chiqarishga jalb etilganlik darajasi 
Jahon ssuda kapitali va moliya-kredit xizmatlari 
bozorida faol qatnashish imkonini beruvchi 
kapitalga ega yirik banklar 
O`zaro tashkiliy-xo`jalik aloqalari 
asosida tashkil etilgan korporativ 
birlashmalar 
Transmilliy banklar nima? 
Jahon ssuda kapitali va moliya-kredit xizmatlari 
bozorida faol qatnashish imkonini beruvchi kapitalga 
ega yirik banklar 
Transmilliy kompaniyaning xorijdagi tovar va 
xizmatlar ishlab chiqarishga jalb etilganlik 
darajasi 
O`zaro raqobatda bo`lgan 
kompaniyalarning xalqaro bozorlarda 
bir-birini to`ldiruvchi strategiyani 
amalga oshirish maqsadidagi birlashuv 

---

Moliya-sanoat guruhlari nima? 
O`zaro tashkiliy-xo`jalik aloqalari asosida tashkil 
etilgan korporativ birlashmalar 
O`zaro raqobatda bo`lgan kompaniyalarning 
xalqaro bozorlarda bir-birini to`ldiruvchi 
strategiyani amalga oshirish maqsadidagi 
birlashuv 
Jahon ssuda kapitali va moliya-kredit 
xizmatlari bozorida faol qatnashish 
imkonini beruvchi kapitalga ega yirik 
banklar 
To`g`ridan-to`g`ri xorijiy investitsiyalarning 
kapital harakatiga mos javobni belgilang 
Rezident va norezident o`rtasida uzoq muddatli 
o`zaro iqtisodiy manfaatning vujudga kelishiga olib 
keluvchi kapital harakati 
Qimmatli qog`ozlar oldi-sotdisi bilan bog`liq 
kapital harakati 
Davlatlararo kreditlar va bank 
depozitlari bilan bog`liq kapital 
harakati 
Portfel investitsiyalarning kapital harakatiga 
mos javobni belgilang 
Qimmatli qog`ozlar oldi-sotdisi bilan bog`liq kapital 
harakati 
Rezident va norezident o`rtasida uzoq muddatli 
o`zaro iqtisodiy manfaatning vujudga kelishiga 
olib keluvchi kapital harakati 
To`lov balansi qoldig`ini qoplash 
uchun foydalanish mumkin bo`lgan 
aktivlar bilan bog`liq kapital harakati 
“Boshqa investitsiyalar” guruhidagi 
investitsiyalarning kapital harakatiga mos 
javobni belgilang 
Davlatlararo kreditlar va bank depozitlari bilan 
bog`liq kapital harakati 
To`lov balansi qoldig`ini qoplash uchun 
foydalanish mumkin bo`lgan aktivlar bilan 
bog`liq kapital harakati 
Rezident va norezident o`rtasida uzoq 
muddatli o`zaro iqtisodiy manfaatning 
vujudga kelishiga olib keluvchi kapital 
harakati 
Xalqaro kapitalning zaxira aktivlariga xos 
javobni belgilang 
To`lov balansi qoldig`ini qoplash uchun foydalanish 
mumkin bo`lgan aktivlar bilan bog`liq kapital 
harakati 
Davlatlararo kreditlar va bank depozitlari bilan 
bog`liq kapital harakati 
Qimmatli qog`ozlar oldi-sotdisi bilan 
bog`liq kapital harakati 
Adabiyot, audio va videoasar muallifining o`z 
ishini ko`rsatish va taqdim etish huquqi qanday 
nomlanadi? 
Kopirayt 
Patent shartnomasi 
“Nou-xau” 
“... – bu xalqaro savdo bitimi bo`lib, unga 
muvofiq intellektual mulk egasi ixtirodan 
foydalanish huquqini xaridorga beradi”. Ushbu 
ta’rif qaysi atamani ifodalaydi? 
Patent shartnomasi 
Kopirayt 
Injiniring 
Muayyan yutuqqa erishish imkonini beruvchi 
texnik tajriba va ishlab chiqarish sirlarini 
taqdim qilish qaysi atama bilan ifodalanadi? 
“Nou-xau” 
Injiniring 
Kopirayt 
Xarid qilingan yoki ijaraga olingan mashina va 
uskunalarni montaj qilish hamda ishlatish uchun 
zarur bo`lgan texnologik bilimlarni taqdim etish 
xalqaro savdoda nima deb ataladi? 
Injiniring 
“Nou-xau” 
Patent shartnomasi 
Litsenzion to`lov nima? 
Litsenziat tomonidan shartnoma predmetidan 
foydalanganligi evaziga litsenziarlarga to`lanadigan 
to`lov 
Shartnomaning amal qilish muddati davrida 
xaridor daromadidan litsenziyadan 
foydalanishda oladigan foydasi hajmidan kelib 
chiqqan holda amalga oshiriladigan ajratmalar 
Shartnomada qayd etilgan bir marta 
to`lanadigan to`lov bo`lib, 
litsenziyadan foydalanish vaqti bilan 
bog`liq bo`lmay, ekspert baholash 
asosida oldindan belgilanadi 

---

Royalti nima? 
Shartnomaning amal qilish muddati davrida xaridor 
daromadidan litsenziyadan foydalanishda oladigan 
foydasi hajmidan kelib chiqqan holda amalga 
oshiriladigan ajratmalar 
Litsenziat tomonidan shartnoma predmetidan 
foydalanganligi evaziga litsenziarlarga 
to`lanadigan to`lov 
Litsenziat tomonidan litsenziarga 
litsenziyadan foydalanganlik uchun 
o`z korxonalari aksiyalarining bir 
qismini berishi 
Pausha to`lovi nima? 
Shartnomada qayd etilgan bir marta to`lanadigan 
to`lov bo`lib, litsenziyadan foydalanish vaqti bilan 
bog`liq bo`lmay, ekspert baholash asosida oldindan 
belgilanadi 
Litsenziat tomonidan litsenziarga litsenziyadan 
foydalanganlik uchun o`z korxonalari 
aksiyalarining bir qismini berishi 
Litsenziat tomonidan shartnoma 
predmetidan foydalanganligi evaziga 
litsenziarlarga to`lanadigan to`lov 
Mulkda qatnashish nimani anglatadi? 
Litsenziat tomonidan litsenziarga litsenziyadan 
foydalanganlik uchun o`z korxonalari aksiyalarining 
bir qismini berishi 
Shartnomada qayd etilgan bir marta to`lanadigan 
to`lov bo`lib, litsenziyadan foydalanish vaqti 
bilan bog`liq bo`lmay, ekspert baholash asosida 
oldindan belgilanadi 
Shartnomaning amal qilish muddati 
davrida xaridor daromadidan 
litsenziyadan foydalanishda oladigan 
foydasi hajmidan kelib chiqqan holda 
amalga oshiriladigan ajratmalar 
Xalqaro valyuta zaxiralari tushunchasiga ta’rif 
bering 
Boshqa davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan hisob- 
kitob qilish uchun foydalanish mumkin bo`lgan oltin, 
erkin konvertatsiyalanadigan valyuta va boshqa shu 
kabi aktivlar 
Mamlakatlar hukumatlari va markaziy banklari 
ixtiyoridaa turuvchi yuqori likvidli moliyaviy 
aktivlar 
Mamlakatning o`z tashqi 
majburiyatlarini valyuta cheklovlariga 
murojaat etmasdan, kreditorlar uchun 
maqbul to`lov vositalarida to`lay olish 
qobiliyati 
Oltin-valyuta zaxiralari tushunchasiga ta’rif 
bering 
Mamlakatlar hukumatlari va markaziy banklari 
ixtiyoridaa turuvchi yuqori likvidli moliyaviy aktivlar 
Boshqa davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan 
hisob-kitob qilish uchun foydalanish mumkin 
bo`lgan oltin, erkin konvertatsiyalanadigan 
valyuta va boshqa shu kabi aktivlar 
Davlat aksiyalari, obligatsiyalari va 
boshqa qimmatli qog`ozlar 
qiymatining hajmi 
Xalqaro valyuta likvidligi tushunchasiga ta’rif 
bering 
Mamlakatning o`z tashqi majburiyatlarini valyuta 
cheklovlariga murojaat etmasdan, kreditorlar uchun 
maqbul to`lov vositalarida to`lay olish qobiliyati 
Davlat aksiyalari, obligatsiyalari va boshqa 
qimmatli qog`ozlar qiymatining hajmi 
Boshqa davlatlar va xalqaro 
tashkilotlar bilan hisob-kitob qilish 
uchun foydalanish mumkin bo`lgan 
oltin, erkin konvertatsiyalanadigan 
valyuta va boshqa shu kabi aktivlar 
Xalqaro valyuta likvidligi ko`rsatkichiga ta’rif 
bering 
Jahon oltin-valyuta zaxirlari hajmining yillik import 
qiymatiga nisbati 
Mamlakatlar hukumatlari va markaziy banklari 
ixtiyoridaa turuvchi yuqori likvidli moliyaviy 
aktivlar 
Mamlakatning o`z tashqi 
majburiyatlarini valyuta cheklovlariga 
murojaat etmasdan, kreditorlar uchun 
maqbul to`lov vositalarida to`lay olish 
qobiliyati 
Kreditor tomonidan qarz bo`yicha to`lovlarni 
kechiktirishi bilan bo`gliq operatsiyaga nima 
deb ataladi? 
Prolongatsiya 
Kechiktirilgan qarz 
Oppolongiya 

---

Xalqaro valyuta munosabatlarida SDR 
tushunchasi nimani anglatadi? 
Xalqaro valyuta fondining shartli maxsus pul birligi 
Har qanday xorijiy valyutaga erkin va 
cheklanmagan miqdorda ayirboshlanadigan 
valyuta 
Valyuta kursini o`rnatish 
Xalqaro valyuta munosabatlarida “erkin 
konvertatsiyalanadigan valyuta” tushunchasi 
nimani anglatadi? 
Har qanday xorijiy valyutaga erkin va cheklanmagan 
miqdorda ayirboshlanadigan valyuta 
Xalqaro valyuta fondining shartli maxsus pul 
birligi 
Milliy valyuta kursini oshirishga 
qaratilgan tadbir 
Xalqaro valyuta munosabatlarida 
“kotirovkalash” tushunchasi nimani anglatadi? 
Valyuta kursini o`rnatish 
Milliy valyuta kursini oshirishga qaratilgan 
tadbir 
Xalqaro valyuta fondining shartli 
maxsus pul birligi 
Xalqaro valyuta munosabatlarida “revalvatsiya” 
tushunchasi nimani anglatadi? 
Milliy valyuta kursini oshirishga qaratilgan tadbir 
Valyuta kursini o`rnatish 
Har qanday xorijiy valyutaga erkin va 
cheklanmagan miqdorda 
ayirboshlanadigan valyuta 
Jahon moliya bozorlarida valyuta kurslarining 
kelgusida salbiy tomonga o`zgarishidan 
ko`riladigan moliyaviy zararning oldini olish 
bilan shug`ullanuvchi ishtirokchilar kimlar deb 
nomlanadi? 
Xedjerlar 
Spekulyantlar 
Treyderlar 
Jahon moliya bozorlarida moliyaviy 
instrumentlarning kurslaridagi farq hisobiga 
foyda olishni ko`zlagan ishtirokchilar kimlar 
deb nomlanadi? 
Spekulyantlar 
Xedjerlar 
Arbitrajchilar 
Jahon moliya bozorlarida moliyaviy 
instrumentlarning kurslari o`zgarishidan 
foydalangan holda bir yoki bir necha 
shartnomalar asosida foyda olishni ko`zlagan 
ishtirokchilar kimlar deb nomlanadi? 
Treyderlar 
Arbitrajchilar 
Xedjerlar 
Jahon moliya bozorlarida bir vaqtning o`zida 
turli bozorlarda, turli narxlar asosida moliyaviy 
resursni sotib olish va sotish orqali foyda 
ko`radigan jahon moliya bozorlari 
ishtirokchilari kimlar deb nomlanadi? 
Arbitrajchilar 
Treyderlar 
Spekulyantlar 
Xalqaro savdo iqtisodiy tashkilotlar berilgan 
qatorni belgilang 
GATT(Tariflar va savdo bo'yicha bosh kelishuv), JST 
(Jahon Savdo Tashkiloti), YuNKTAD, Xalqaro savdo 
palatasi 
XVF, Jahon Banki, YTTB 
G7, G20, Yevropa Ittifoqi, ShHT