Tadbirkorlikni rivojlantirishda inovatsion texnologiyalarning roli

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
http://www.newjournal.org/ 

Volume–24_Issue-1_March_2023 
29 
hozirgi vaqtda yangi, ayniqsa rivojlangan omillarga asoslangan. Aslida, bunday nuqtai 
nazarni "mutlaqo yangi"deb bo'lmaydi. Yuqorida aytib o'tilgan "Sey" ishlab chiqarish 
omillarini tahlil qilar ekan, tadbirkorning rolini ta'kidlaydi, chunki u quyidagi ishlab 
chiqarish omillarini muvofiqlashtiradi: yer, kapital va mehnat, shuningdek, u juda keng 
qo'llagan mehnat omili, shu jumladan nafaqat mehnat, balki mahsulot ishlab chiqarish 
va ishlab chiqarishni tashkil etish uchun zarur bo'lgan ilmiy xulosalar va bilimlarni ham 
hisobga olgan . Bu fikrni ingliz olimi G. A. Gobson yanada yorqinroq ifodalab, ijodiy 
qobiliyatlarni ishlab chiqarish omillariga ham kiritgan. Iqtisodiy tizimning yangi 
mahsulotlar paydo bo'ladigan, yangi bozorlar paydo bo'ladigan, yangi texnologiyalar 
joriy qilinadigan qismini tahlil qilib, uni "progressiv ishlab chiqarish sohasi" deb atadi. 
Hozir biz uni innovatsion iqtisodiyot deb ataymiz. Albatta, innovatsiya kabi hodisani 
o‘rganish jarayonida ikki olim, ya’ni N.Kondratiev va avstriyalik J.A.Shumpeterning 
nomlarini unutmaslik kerak. Aynan Shumpeter oʻzining “Iqtisodiy rivojlanish 
nazariyasi” tadqiqotida innovatsiya tushunchasiga birinchi boʻlib taʼrif bergan. U 
innovatsiyani tijorat muammolarini hal qilishga qaratilgan mavjud ishlab chiqarish 
omillarining ilmiy va tashkiliy birikmasi sifatida talqin qildi. Shumpeter bevosita 
innovatsiyalarda iqtisodiy tizimlarning rivojlanish manbasini payqadi. Chunki o'ziga 
xos kontent innovatsiyasi-bu o'zgarishlar, ular beshta tipik o'zgarishlarga e'tibor berib, 
ta'kidlagan: 
“Innovatsiya” tushunchasi (inglizcha Innovation-kiritilingan yangilik, ixtiro) 
yangilikka investitsiya kiritish ma’nosida ishlatiladi. Innovatsiya tushunchasi 
iqtisodiyotga XX asr boshlarida kirib kelgan. Avstraliyalik iqtisodchi olim 
Y.Shumpeter birinchi marotaba innovatsiyalarga oid masalalarni ko‘rib chiqqan va 
innovatsion jarayonga to‘liq ta’rif bergan. Iqtisodiy adabiyotlarda “innovatsiya” 
tushunchasiga ko‘pchilik mualliflar tomonidan turlicha yondoshuvlar keltirilgan. 
Ko‘pchilik mualliflar yangilik kiritishni iqtisodiy tadbiq etish jihatidan nazarda tutadi, 
ya’ni yangi resurslarni tashkil etish yoki mavjud bo‘lganlarini noan’anaviy holda 
yangicha ishlatilishini nazarda tutadilar. 
A.Busiginning fikriga ko‘ra, innovatsiya bu asosiy kapital yoki ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotni ilm fan, texnika va texnologiyalar yordamida yangilashdir. 
R.Fatxutdinovning fikriga ko‘ra, innovatsiya yangilikni tadbiq etishning yakuniy 
natijasi bo‘lib, ob’ekt boshqaruvini o‘zgartirish ijtimoiy, iqtisodiy,ilmiy, texnikaviy, 
ekologik va boshqa ko‘rinishdagi samaradorlikdir. 
Yuqoridagi ta’riflardan xulosa qilib, innovatsiya – bu yuqori iqtisodiy va ijtimoiy 
samara olish maqsadida ishlab chiqarish jarayoniga ilg’or ilm-fan yutuqlarini joriy 
etish yo‘li bilan yangi tovarlar yaratish yoki ishlab chiqarilayotgan tovarlar sifatini 
oshirishdir.Innovatsiya har bir sohada bo‘lishi mumkin. Masalan, fanda, uning bir 
yo‘nalishida yirik yangiliklarga erishish, kashfiyotlar yaratish, izlanishlarda, ilm 
sohasida yangi ilm va bilimlarni ochish, texnika va texnologiyalarni yangi avlodini 

---