Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 102 oldin ko‘tarilgan va global muammo sifatida oldini olishga alohida e’tibor qaratilgan. Dunyoning rivojlangan mamlakatlaridan biri Kanadada 17 yoshgacha bo‘lgan 6 000 bola o‘rtasida o‘tkazilgan tadqiqotga asosan, 80 foiz yoshlar mustaqil Internetga ulangani, ota-onalari esa kompyuterga himoya vositasi bo‘lgan filtrlash dasturini o‘rnatib qo‘ymagani va farzandlari qanday saytlarga kirishishini nazorat qilmasliklarini tan olishgan 9 . Hozirgi kunda ba’zi yoshlar internetdan foydali ma’lumotlar olish o‘rniga, undan asosan, video tomosha qilish, uni ko‘chirib olish, musiqa tinglash, bir necha ijtimoiy tarmoqlarda sahifa ochib, ularga ko‘p vaqtini sarflashi, yangi do‘stlar orttirish, unga ishonish va suhbatlashish, okkuant va sahifalariga o‘zgacha komentariylar yozish, rasm va turli narsalarni joylash kabi behuda maqsadlarda foydalanadi. Muloqotning foydali turlari bu albatta yaxshi, lekin masalaga falsafiy yondashadigan bo‘lsak, masalaning ikkinchi tomoniga chuqurroq nazar solsak “ommaviy madaniyat” mamlakatimiz kelajagi hisoblangan yoshlarning foydali ishlarga sarflanadigan vaqtini o‘g‘irlashga, bu orqali boylik orttirishga qaratilgan tahdiddir. “Ommaviy madaniyat”ning xatarli tomonlari haqida birinchi Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganidek, “ba’zan beozor bo‘lib tuyuladigan musiqa, oddiygina multfilm yoki reklama lavhasi orqali ham ma’lum bir mafkuraviy maqsadlar va intilishlar ifodalanadi 10 ”. Bu fikrlar aynan kompyuter, internet va undan foydalanish masalasiga ham tegishli zohirda beozor ko‘rinadigan kompyuter o‘yinlari ostida nimalar yashiringanini anglash qiyin emas. Bugungi kunda vertual tahdid nihoyatda ommalashib bormoqda. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, o‘n yetti yoshga yetmagan bola internetdan foydalanish uchun zarur bo‘lgan tanqidiy, tahliliy fikrlash va shu asosda ma’lumotlarni farqlash, ularni ajrata olish qobiliyatiga ega emas. Shu sababli internetdan yolg‘iz qolganda foydalanish ehtimoli bo‘lgan bolani qattiq nazorat ostiga olish kerakligi ta’kidlangan. Buning oldini olishning eng samarali usullaridan biri ta’lim tizimida yoshlarga o‘z kelajagi, maqsadlarini tasavvur qilishni, unga yetish usullarini o‘rgatish lozim. 9 www.uza.uz/ texnologiyalar/ 2010 10 I.A.Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch –T.:Manaviyat, 2013. Bugungi kunda internet bilim va kerakli axborotni olish uchun ulkan imkoniyatlar yaratadi, biroq tarmoqqa joylashtiriladigan katta hajmdagi axborotning barchasini ham xolis va ishonchli deb bo‘lmaydi. Foydalanuvchilar ma’lumotlarning to‘g‘riligini aniq ajrata bilishi uchun tahliliy fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lishi talab etiladi. Buning uchun yoshlarga internetdan foydalanish madaniyatini tushuntirish zarur. Ayniqsa, keng doiradagi manbalardan foydalanishga yo‘naltirish jarayonida faktlarni fikrlardan farqlashga, to‘g‘riligini tasdiqlanmagan axborotdan, internet orqali kirib kelayotgan tahdidlaridan himoyalanishga ularni o‘rgatish ayniqsa muhimdir. Bugungi zamon talabidan kelib chiqib fikrlaydigan bo‘lsak, internetdan foydalanish, albatta kishilar dunyoqarashi, bilimi va saviyasining kengayishiga xizmat qiladi. Ammo, internet va ijtimoiy tarmoqlar orqali aniq g‘oyaviy maqsadlarga qaratilgan, ma’naviy-axloqiy me’yorlarga zid porno saytlar o‘rin olgani, ushbu zamonaviy axborot texnologiyasi mahsulidan transmilliy jinoiy guruhlar, ekstremistik kuchlarni internetdan bemalol foydalanayotganini inkor etib bo‘lmaydi. Bugun nafaqat shaharda balki qishloqlarda xorijiy telekanallar orqali sharqona axloq-odobga zid filmlarini namoyish etilishi milliy mentalitetimizga raxna solayotganligini kuzatish mumkin. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, yoshlarni zararli yot g‘oyalardan himoya qilishni ta’minlashning yana bir usuli – ayniqsa yoshlarning axborot olish madaniyatini yuksaltirish, ya’ni ularda axborotni saralash va undan ongli foydalanish ko‘nikmalarini shakllantirish bilan bog‘liq. Muhimi, insonlarni axborotni to‘g‘ri idrok etishga tayyorlash lozim. Ya’ni har bir shaxs ma’lum axborotning foydali yoki zararli ekanini ajratib oladigan mezonlarni ishlab chiqishi, ma’lum axborotning o‘z professional faoliyati va shaxsiy hayoti uchun qadr-qimmatini baholash ko‘nikmasiga ega bo‘lishi zarur. Boshqacha aytganda, insonlarning ongida axborotlarning saragini- sarakka, puchagini-puchakka ajratadigan “filtr”larning bo‘lishi axborot xavfsizligini kafolatlovchi muhim omil sanaladi. IJTIMOIY FANLAR |