Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
101
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son ohangrabo mavjud. Faylasuf, olima Nigina Shermuxamedova o‘zining ensiklopedik falsafa o‘quv-uslubiy majmuasida ommaviy madaniyatga quyidagicha fikr bildirib o‘tadi; “Ommaviy madaniyat individual madaniyat va elitar madaniyat asosida shakllangan bo‘lib, ommaviy madaniyat tarqalishi, vujudga kelishiga ommaviy axborot vositalari – gazetalar, ommabop jurnallar, radio, ovoz yozish, kinematograf, televidenie, magnitli va videomagnitli yozish vositalarining rivojlanishi zamin hozirladi” 6 . Ustozning fikrlari deyarli 100 foiz to‘g‘riligini ayni zamon(davr)ning o‘zi isbotlab turibdi. Faylasuf olim A.Erkayev esa, “Ommaviy madaniyat dunyoda juda tez va keng tarqaldi. Ommaviy madaniyatda ba’zi bir ijobiy jihatlar bilan bir qatorda salbiy jihatlar ham ko‘p. Eng avvalo, ommaviy madaniyat insonni barcha sohalarda, jumladan, madaniyat va dam olish, bo‘sh vaqtni tashkil qilish borasida ham individualligini yo‘qotgan iste’molchiga aylantirib qo‘yadi. Uning iste’mol qilayotgan ma’naviy-madaniy mahsulotlari, san’at asarlari esa standartlashgan, milliy qiyofamiz tovarga aylanadi. Musiqada va ashulachilikda rep, rok kabi janrlar, jangarilik, mistik – fantastik filmlar, trillerlar, blokbasterlar fikrimizni tasdiqlaydi. Ommaviy niqobi ostida vaqti-vaqti bilan paydo bo‘ladigan turli ijtimoiy harakatlar va guruhlar (xippilar, panklar, rokkerlar xamda geylar (besoqollar) harakati antiglobalistlar va sh.k..), fahsh va zo‘ravonlikni, vamperlik va jodugarlikni targ‘ib qiluvchi filmlar, ochiqchasiga pornografik sahnalardan iborat kassetalar, disklar va boshqalar ta’siri esa inson shaxsini yemirishga jamiyatni degomunizatsiya qilishga olib keladi’’ 7 . Bular ayni haqiqat bo‘lib, biz ularni yo‘q qilishga yoki cheklab qo‘yishga emas, yoshlarda shu narsalarga nisbatan immunitetni shakllantirishimiz ayni haqiqat. Nimaga deganda? Inson tabiatan shunday yaralganki, nimaniki ta’qiqlasangiz, uni qoralasangiz va unga to‘siq qo‘ysangiz, aynan o‘sha to‘siqdan o‘tishga urinadi. Albatta, bunday shart-sharoitda yosh avlodning ongi, tafakkurini qanday himoya qilish kerak degan masalaning o‘zi jiddiy siyosiy-ijtimoiy, ma’naviy-madaniy va ta’limiy- tarbiyaviy muammoga aylanadi. Ko‘plab olimlar, san’at-madaniyat xodimlari “ommaviy madaniyat” tushunchasini turli xil talqin 6 Shermuxamedova N.Falsafa : o’quv-uslubiy majmua. –Toshkent: «NOSHIR», 2012. B.532 7 Erkayev A. Ma’naviyat – T.:Ma’naviyat, 2011 B. 215-216 8 Shermuxamedova N.Falsafa : o’quv-uslubiy majmua. –Toshkent: «NOSHIR», 2012. B.660-661 etsalar ham, u o‘zining XX asrning 50-yillarida insoniyat yaratgan ming yillik klassik ya’ni retro madaniyatga salbiy ta’sir etishi bilan namoyon bo‘lib, yoshlarni o‘z oqimiga shiddat bilan torta boshlagani bu ayni haqiqat. Nigina Shermuxamedova “ommaviy madaniyat”ni globallashuvning asosiy belgilari qatoriga kiritib, quyidagilarini sanab o‘tadilar: ommaviy madaniyat, avvalo, kino, musiqa, adabiyot, keng iste’mol mollari ishlab chiqarish sohasida faol rivojlana boshlashi; televizorning ixtiro etilishi, vaqt o‘tishi bilan u ommaviy madaniyatning asosiy targ‘ibotchisiga va globallashuv ramziga aylanishi” 8 . Axborot almashinish tezligining ortishi va eshik qoqmas vositalarning yaratilishi, bu madaniyatning tarqalishining vositasi bo‘lib xizmat qilmoqda. Yoshlar esa, buning keng iste’molchisiga aylanib bormoqda. Vaholanki, “ommaviy madaniyat” niqob ostida g‘ayrimadaniyat unsurlari, axloqiy buzuqlik va zo‘ravonlik, individualizm va egotsentrizm, deviant xulq-atvor g‘oyalarini tarqatish, buning orqasidan boylik orttirish, xalqlarning ming yillik qadriyatlari, an’analari, o‘zligi va turmush tarzining ma’naviy negizlariga bepisandlik, ularni buzishga qaratilgan tahdidlar odamni tahlikaga solishi tabiiydir. Jahonda madaniyatlar integratsiyalashuv jarayoni yuz berayotgan bugungi kunda, bunday jimjimador, rang-barang madaniy g‘oyalarga moyillikning ortishi davriy talab, ehtiyojdir. Yosh avlodning g‘oyaviy manipulyatsiya etish borasida turli internet va OAV bozorlarida ulgurji savdo ketmoqda. Hozirgi globallashgan davrda yoshlar ongu, tafakkurini egallashda Internet va televidenie “yetakchi”lik qilmoqda. Bu vositalar hozir foydali tomonlari bilan birgalikdan ko‘proq zararga ishlamoqda. Telefobiya, TVfobiya va internetfobiya kabi zararli yot g‘oyalar va odatlarning odatiy hayot tarziga aylanib borishiga zamin yaratmoqda. Telefobiya – bu telefonni umrimiz va hayotimizning bir bo‘lagiga aylantirishimiz, uningsiz biron narsamiz yetishmaganday tasavvur hosil qilishimiz, ezgu ishlarga sarflanishi kerak bo‘lgan bebaho ne’mat vaqtimizning katta qismini unga sarflashimiz, o‘zimizni emas, uni asrab-avaylashimiz. Biz hozirgi jarayon haqida fikr yuritar ekanmiz, g‘arbda bu masala bundan 10-15 yil IJTIMOIY FANLAR |