Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
YOSH TADQIQOTCHILAR
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 200 bu masala ijtimoiy munosabatlar haqidagi bilimlar va tasavvurlarni takomillashtirishga xizmat qiladi. Fuqarolik mas’uliyati haqida hozirgacha faqat eklektik tadqiqotlar (huquqshunoslik, siyosatshunoslik, psixologik, sotsiologik, pedagogik va h.) asosida ilmiy manbalar mavjud bo‘lgan. Shuning bilan birgalikda fuqarolik mas’uliyatini milliy yuksalish bilan o‘zaro aloqador jihatlarini, ularning uyg‘unligi va bir-birini mazmuni hamda mohitini mantiqan to‘ldirishi bilan bog‘liq qonuniyatlarni o‘rganish muhimdir. Shuningdek, rus olimlaridan S.Miller va E.Krutixlarning ta’rif berishicha, “Fuqarolik mas’uliyati - bu shaxsning fuqarolik- vatanparvarlik pozitsiyasini, uning vatan taqdiri uchun javobgarligi, yurt kelajagi uchun daxldorligini belgilaydigan shaxsning yaxlit xarakteristikasidir” 4 . Mazkur ta’rifda olimlar fuqarolik mas’uliyatni mohiyatini ochib berishda uni faqat vatanparvarlik va vatan taqdiri uchun javobgarlik tuyg‘usi xususiyatlari bilan bog‘laganlar. Olimlar bergan ta’rifda mazkur voqelikni ijtimoiy hayot bilan bog‘liq tomonlari, fuqaroning sotsial tarzi va huquqiy qarashlari bilan aloqador xususiyatlarini nazarda tutmagan. E.Rudnevaning fikricha, fuqarolik mas’uliyati, “tizim sifatida mavjud bo‘lib, shaxsning atrof-muhit va dunyo uchun qayg‘urish harakatlarini, tajribalarini umumlashtirib, olamga oid axborotlar va ma’lumotlarni o‘zlashtirishidir” 5 . Mazkur ta’rifda tadqiqotchi olim fuqarolik mas’uliyatini shaxsning faqat atrof-muhit va dunyo uchun qayg‘urishi va ma’lumotga ega bo‘lishi, masalasidagi fikr bilan ta’riflab o‘tgan, xalos. Mazkur ta’rifda u fuqarolik mas’ulmiyatini jamiyat va ijtimoiy munosabatlar bilan, siyosiy tizim bilan aloqador joylarini ko‘rsatib o‘tmagan. I.Yarullinning ta’rificha, “fuqarolik mas’uliyati ichki erkinlik darajasi va davlat hokimiyatiga hurmat, Vatanga muhabbat va tinchlikka intilish, o‘z-o‘zini hurmat qilish va intizom, vatanparvarlikning uyg‘un namoyon bo‘lishi va millatlararo muloqot 4 Миллер С. Крутых Е. Особенности формирования гражданской ответственности учащейся молодёжи. Современные наукоемкие технологии. – 2013. – № 7 (часть 2) – С. 185. 5 Руднева Е. Социальная ответственность власти в отношении молодежи: социально-философский анализ. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата философских наук. Томск, 2020. –С. 15. 6 Яруллин И.Ф. Формирование гражданской ответственности студентов педагогических вузов. Казань: Татарское Республиканское издательство «Хэтер», 2011. 7 Мирбобоев Б., Ҳусанов О., Бегматов А. Ўзбекистонда давлат хизматини ташкил этишнинг ташкилий-ҳуқуқий масалалари. –Тошкент, Академия, 2005. –Б. 81. 8 Саитқосимов А. Фуқаролик масъулияти – жамиятда қонун устиворлигини таъминлашнинг муҳим шарти. Демократлаштириш ва инсон ҳуқуқлари. №4. 2020 й. –Б. 45. madaniyatini o‘z ichiga oladi” 6 . Olimning bergan ta’rifida ham asosan fuqarolik mas’uliyati fenomeni vatanparvarlik tuyg‘usi bilan bog‘liq holda ifodalanishi bilan birgalikda shaxsning o‘zini o‘zi tarbiyalashi, madaniyatlararo muloqotda namoyon bo‘lishi aytilgan. Shuningdek, bu ta’rifda shaxsning davlat hokimiyati bilan aloqalari borasida ham qayd etilgan bo‘lib, fuqarolik mas’uliyati borasidagi xususiyatlar kengroq qamroq qamrab olingan. Huquqshunos olimlardan B.Mirboboyev, O.Husanov, A.Begmatovlarning ta’kidlashicha, “Mas’uliyat va burch bir-biriga juda yaqin tushunchalar bo‘lib, bu muayyan sharoitda axloqiy me’yorlar talab qiladigan me’yorlarni anglashi, bajarilishini bildiradi. Mas’uliyat esa mana shu burch qay darajada bajarilgani yoki bajarilmagani uchun javobgarlikni sezishdir” 7 . Faylasuf olim A.Saitqosimovning fikricha, “Fuqarolik mas’uliyati fuqarolarning davlat tomonidan chiqarilgan qonunlar va me’yoriy- huquqiy hujjatlar ijrosini ta’minlashda va ularni amaliyotga joriy etishda chuqur mas’uliyat bilan qatnashishida yaqqol ko‘zga tashlanadi. Jamiyat o‘z demokratik rivojlanishida fuqarolarga tenglik, ozodlik va erkinliklarni hayotiy voqelikka aylantiruvchi turli huquqlarni berish bilan cheklanmaydi, balki shu huquqlarga rioya qilishni, ulardan ijodiy, jamiyat manfaatlarini ko‘zlab foydalanishni ko‘zlaydi. Shu sababli jamiyat qanchalik yuksak darajada demokratik bo‘lsa, undagi fuqarolarning mas’uliyati shunchalik keng qamrovli shakllanadi” 8 . “Ijtimoiy-siyosiy mas’uliyat” deganda, ijtimoiy foydali(ijobiy), ongli, iqtisodiy, siyosiy, ma’daniy jihatdan mas’ullik nuqtayi nazari faoliyat tushuniladi. Bundan tashqari, huquqiy, siyosiy va ijtimoiy voqelikdan kelib chiqib, fuqarolik siyosiy mas’uliyatga fuqarolarga tabiatan xos bo‘lgan siyosiy- huquqiy xususiyat sifatida yondashish mumkin. Bu siyosiy-huquqiy xususiyat huquqiy va siyosiy muhit bilan insonning Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|