Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
10
, – deb yozgan edi. Bu o‘rinda yana bir muhim jihat ham borki, Jaloliddin Rumiy hazratlari suvning o‘z poklovchilik xususiyati va u suvdan yana suv qayta tozalangan holatda paydo bo‘lishi mumkinligi, boshqacha aytganda, suvning yer shari bo‘ylab aylanib yurish xususiyatini ham qayd etgan. Suv ham turli jinslarga ham bo‘lingan. Masalan, “oq suv” erkak suv, qora suv” ayol suv hisoblangan 11 . Etnograf I.Muhiddinovning yozishicha, suv erkak va ayolga ajratilgan bo‘lib, ”erkak suv” oqqan ariq bo‘ylaridagi yam-yashil o‘t-o‘lanlar zich va baland bo‘ladi, “ayol suv” oqqan ariqlar bo‘ylari esa o‘t- o‘lanlarsiz bo‘ladi yoki giyohlar juda kam o‘sadi. Aholining nazdidagi bunday bo‘linish qadimgi agrar kultlar, yana ham aniqrog‘i, hosildorlik ramzi bilan bog‘liq bo‘lgan 12 . Farg‘ona vodiysida nafaqat hayotbaxsh ichimlik suvi, balki dehqonchilikda foydalaniladigan suv ham ikki turga bo‘linadi. Ko‘p yillik hayotiy, kasbiy tajribaga ega mirishkor dehqonlar o‘z ekkan-tikkanlarini sug‘orish ishlarida, asosan, “oq suv”, ya’ni IJTIMOIY FANLAR 83 “TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son tog‘lardan boshlanib, daryo, kanal va ariqlar orqali oqib keladigan foydali elementlarga to‘yingan suvdan foydalangan. Sirdaryodan bo‘tana loyqa suvning oqishi tufayli tuproq uchun nihoyatda foydali tabiiy o‘g‘itlar aralashmasi ham oqib kelgan. Bu kimyoviy tarkibi o‘g‘itli suv tuproq unumdorligini oshirishga ijobiy ta’sir qiladi. Loyqalardagi o‘simliklarga foydali bo‘lgan ohak, magniy, kaliy, natriy va fosfor singari kimyoviy moddalar yerlarning sho‘rlanib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Usta dehqonlar bunday suvni “pishgan suv” deb ataydilar. O‘z navbatida, yer ostidan chiqib keladigan suv “zax suv” deb yuritiladi. Chustlik ko‘p yillik tajribaga ega dehqon Murotali ota Sheraliyevning ta’kidlashicha, aynan “pishgan suv” foydali minerallarga boy bo‘lar ekan. Shu bois ham ekinlar oqar suv bilan sug‘orilsa, ularning hosildorligi ham yuqori, mo‘l-ko‘l bo‘lar ekan 13 . Odamlar turib qolgan suvda hayot asarini ko‘rmagan, aksincha, oqar suv qaynoq hayot timsoli bo‘lib kelgan. Shu sababli oqmas suv manbalari sifatida hovuz yoki ko‘lmaklar tilga olingan. Ko‘lmak suvi makruh hisoblanib, uni hatto uy hayvonlariga berish va ularni shu suv bilan cho‘miltirish ham taqiqlangan. Chunki ko‘lmak suv yovuz ruhlar makoni bo‘lib, uy hayvonlariga ziyon-zahmat yetkazar ekan 14 . Tabiblarning aytishicha, nafaqat ichish, balki yuvinib olish uchun ham tirik suv durustroq. Chunonchi, yozning chillasida tomir kengayishi tufayli bo‘shashib, jaziramada lohaslangan odam hovuzda yoki yopiq suv havzalaridan ko‘ra faqat oqar suvda cho‘milgudek bo‘lsa, tetiklashib, darhol o‘ziga kelib qoladi 15 . Axborotchilarimizning aytishicha, inson og‘ir ruhiy holatga tushib qolsa ham, jildirab oqayotgan suvga qarab, xotirjam razm solib g‘am-g‘ussani yengillatishi mumkin 16 . Uyqusida bosinqirab, yomon tush ko‘rgan kishi esa suv bo‘yiga borishi yoki uch dona bug‘doy donini olib, unga tushini aytgan holda dala tarafga sochib yuborishi kerak deb hisoblashadi. Xalqimizning “Tushingni suvga ayt” degan naqlida ham shu kabi ma’no mujassam. 13 Дала ёзувлари. Наманган вилояти Чуст тумани Дамобод қишлоғи. 2018 йил. 14 Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Данғара тумани Тумор қишлоғи. 2018 йил. Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|