Tajriba ishi-1

Elektr qarshilik termometrlari 
Qarshilik termometrlarining ishlash printsipi, metall o`tkazgichlarning elektr 
qarshiligini temperatura o`zgarishi bilan o`zgarishiga asoslangan. Metallarda temperatura 
ortishi bilan ularning elektr qarshiliklari ortadi. Qarshilik termometrlarining afzalligi 
quyidagilardir: o`lchashdagi yuqori aniqlilik; temperaturani kichik diapazonda o`lchash 
mumkinligi; axborotni masofaga uzatishni va avtomatik ravishda yozib borishning 
mumkinligi.
Qarshilik termometri materialiga quyidagi talablar qo`yiladi: 
1) Fizik va kimyoviy xususiyatlarning temperatura o`zgarishi bilan o`zgarmasligi 
(xususan, termometr qarshiligini temperaturadan bog`lig`ligini o`zgarmasligi);
2) O`lchov asbobi sezgirligini oshirish uchun, qarshilik termometri materiali elektr 
qarshiligi temperatura koeffitsienti yuqori bo`lishi kerak;
3). Termometrni kichik razmerda tayyorlash maqsadida, o`tkazgich katta solishtirma 
qarshilikga ega bo`lishi kerak;

---

11 
4). Tayyorlanadigan termometrlarni o`zaro almashinuvchanligini ta`minlash 
maqsadda metallni toza xolda olish mumkin bo`lishi kerak.
Toza xolda olish mumkin bo`lgan metallardan qarshilik termometrlari tayyorlashga 
yaroqligi platina (pt) va mis (Cu) qisoblanadi. 
Eng yaxshi material bo`lib platina qisoblanadi, chunki u oksidlanish muxitida 
kimyoviy inert bo`lib, uni toza xolda olish mumkin. Platinining elektr qarshiligi 
temperatura koeffitsienti -3,94.10
-3
grad
-1
va solishtirma qarshiligi - 0,099 om mm
2
/m.
Platinali qarshilik termometri yordamida temperaturani -200
0
C+650
0
C chegarada 
o`lchash mumkin. Platinani R
t
qarshiligi temperaturani 0
0
C+650
0
C chegarasida quyidagi 
tenglama bo`yicha aniqlanadi
R
t 
= R
0 
(1+At+Bt
2
) 
A va B - o`zgarmas koeffitsientlar, ularning qiymati graduirovkalashda aniqlanadi;
R
0 
- 0
0
C dagi qarshilik. 
Platinali qarshilik termometri (TSP-1, Gr21) qurilmasini ko`ramiz (rasm-3.1).