Tajriba xonalarida darslar 1
Yüklə 0,54 Mb.
|
1.1–jadval
1.2– jadval
1.2- rasmdagi sxema yig‘iladi. Voltmetr bilan har bir lampadagi va butun tarmoqdagi kuchlanish o‘lchanadi. Voltmetr va ampermetrning ko‘rsatishlari 1.3-jadvalga yozib olinadi. 1.3– jadval
1.3-rasmdagi sxema yig‘iladi. Voltmetr yordamida har bir lampadagi va butun tarmoqdagi kuchlanish o‘lchanadi. Voltmetr va ampermetrning ko‘rsatishlari 1.4-jadvalga yozib olinadi. Har bir lampaning qarshiligi, shuningdek 1, 4, 6–bo‘limlardagi sxemalar uchun umumiy va hisobiy qarshiliklarni hisoblash natijalari 1.1, 1.2, 1.3, 1.4–jadvallarga yozib olinadi. 1.4– jadval
Tekshiruv savollari 1. Parallel ulangan uchta lampaning umumiy ekvivalent qarshiligi ampermetr va voltmetr usuli bo‘yicha qanday aniqlanadi? Parallel ulashda hisobiy qarshilik qanday aniqlanadi? Kirxgofning birinchi qonuni qanday ifodalanadi? Kirxgofning ikkinchi qonuni qanday ifodalanadi? Ketma-ket ulashda hisobiy qarshilik qanday aniqlanadi? Aralash ulashda hisobiy qarshilik qanday aniqlanadi? Ishdan ko‘zda tutilgan maqsad a) Bir nechta EYUKli elektr zanjirlarini tajribada tekshirish va ularning hisoblashni o‘rganish. b) Potentsial diagramma qurishni o‘rganish. c) Tajribada ustma-ustlash usulida toklarni hisoblashni tekshirish. Tajriba ishiga tushuntirish Elektr zanjirlari tarmoqlanmagan va tarmoqlangan zanjirlarga bo‘linadi. 3.1.a-rasmda oddiy tarmoqlanmagan elektr zanjiri tasvirlangan sxemani hamma elementlaridan bir xil tok oqadi, chunki bu elementlar ketma-ket ulangan. 2.1 -rasm. Elektr zanjiri namunalari. а) tarmoqlanmagan b) tarmoqlangan Oddiy tarmoqlangan elektr zanjiri 2.1. b-rasmda ko‘rsatilgan. Bu sxema ikki tugun va uchta tarmoqdan iborat. Sxemaning har bir tarmogida o‘zining toki oqadi. Bunday sxemalarda toklarni va potentsiallarni hisoblash Om va Kirxgof qonunlariga asoslangan holda bajariladi. Potentsial diagramma deganda, yopiq kontur yoki zanjirni ma'lum bir qismi bo‘ylab potentsialning taqsimlanish grafigi tushuniladi. Grafikning absissa o‘qiga zanjir ketma-ket qismlarining ketma-ketligi tartibi bo‘yicha qarshiligi quyiladi va shu tartibda ordinata o‘qiga zanjir nuqtalarining potentsiallari quyiladi. Potentsialni aniqlash uchun odatda nuqtaning potentsiali nol deb olinadi (shu nuqta yerga ulangan deb faraz qilinadi). Ustma-ustlash usulida chiziqli elektr zanjirini hisoblashda quyidagicha foydalaniladi: Oldin bitta EYUK hosil qiladigan tarmoqlardagi toklar alohida hisoblanadi, keyin esa har bir EYUK hosil qiladigan xususiy toklar hisoblanadi. Qoldirilgan EYUKdan boshqa EYUKlarni ichki qarshiligi sxemada qoldirilib (qisqa tutashtirilib) o‘zlari sxemadan uzoqlashtiriladi. Tarmoqlardagi haqiqiy toklar alohida topilgan xususiy toklarni algebraik qo‘shish orqali aniqlanadi. Tajriba ishini bajarish tartibi 3.1. Bir nechta EYUKli tarmoqlanmagan zanjirni o‘rganish. 2.2-rasmda tasvirlangan elektr sxemasi yig‘iladi. 2.2-rasm. Tekshirilayotgan tarmoqlanmagan elektr zanjiri. Oldin ampermetr va voltmetrlar usullari orqali reostatlarni surgichini ixtiyoriy holatida kuchlanish va toklar o‘lchanadi. Har bir EYUKning kattaligini ham o‘lchash zarur. EYUK manbalari mos ulangan holda o‘lchashlar bajariladi va bitta EYUK sxemadan uzoqlashtirilgan holda o‘lchashlar bajariladi va 2.1-jadvalga yoziladi. Olingan o‘lchashlar asosida toklarning hisobiy qiymatlari topiladi va tajriba natijalari bilan solishtiriladi, xatoliklar baholanadi. 2.1-jadval
Hisoblash va tajriba natijalariga tayanib quyidagi xulosalar chiqariladi: -tajriba va hisoblashlar natijalarini bir-biridan farq qilish sabablari; -tarmoqlanmagan zanjirga berilgan EYUK bilan alohida EYUKlarning kattaligini va yo‘nalishi orasidagi munosabatlar; -zanjirdagi EYUKlarning yigindisi bilan zanjir qismlari kuchlanishlar tushuvlarining orasidagi munosabatlar. Potentsial diagramma qurish 3.1-punktdagi hisoblash natijalaridan foydalanib va 2.2-rasmdagi elektr zanjiri uchun EYUK manbalarining ichki qarshiliklarini hisobga olmasdan sxemadagi barcha nuqtalarning potentsiallari hisoblansin. Elektr zanjirining barcha nuqtalarini potentsiallari voltmetr yordamida o‘lchansin va hisoblash natijalari bilan solishtirilsin. Tajriba va hisoblash natijalari jalvallarda ko‘rsatilsin. Ikkala kuzatish bo‘yicha potentsial diagramma qurilsin va potentsial diagrammaning amaliy ahamiyati bo‘yicha xulosa chiqarilsin. 2.2-jadval
2.2. Ustma-ustlash usuliga asoslanib bir nechta EYUK li tarmoqlangan elektr zanjirlarini tajribada tekshirish. 2.3-rasmda tasvirlangan elektr sxemasi yig‘ilsin. Asboblarning ko‘rsatishi asosida barcha tarmoqlardagi toklar aniqlansin. Elektr zanjirida E1 EYUK hosil qiluvchi E2 EYUK uzilgan holda hususiy toklar aniqlansin (2.4-rasmdagi sxema). Bu paytda R1, R2, R3 qarshiliklarning kattaligi 2.3-rasmdagi R1, R2, R3 qarshiliklar bilan bir xil bo‘lishi kerak. Elektr zanjirida E2 EYUK hosil qiluvchi E1 EYUK uzilgan holda xususiy toklar aniqlansin (2.5-rasmdagi sxema). 2.3-rasm. Boshlang‘ich tarmoqlangan elektr zanjiri sxemasi Boshlangich sxemaning toki xususiy sxemalarda aniqlangan toklar asosida topilsin. Tajribada va hisoblash natijalari jadvallarda qayd etilsin. Xatoliklar baholansin. Hamma tajribalarda K tugun uchun toklar balansi tekshirilsin. Tajriba natijalariga asoslanib quyidagi xulosalar chiqarilsin: - Umumiy tok bilan tarmoqdagi toklar orasidagi munosabat; - Boshlang‘ich sxemadagi toklar bilan ustma-ustlash usuli bilan hisoblangan toklar orasidagi farq sabablari; Ustma-ustlash usuli faqat chiziqli zanjirlar uchun o‘rinli ekanligi haqida ma'lumot. Hisobot buyicha talablar Tajriba ishi bo‘yicha hisobot barcha olingan natijalar aks ettirilgan holda tushuntirish ishlari va xulosalar yozma ravishda taqdim etiladi. Barcha elektr sxemalari aks ettirilishi kerak. Tajriba va hisobdash natijalari jadvallarda ko‘rsatiladi. 2.4-rasm. E1 EYUKli xususiy sxema Hisoblash yo‘llari soni qiymatlari bilan umumiy holda ifodalarning yozilishlarini ko‘rsatish zarur. Hisoblash natijalari bilan tajriba natijalari orasidagi farq bo‘lsa, bularning hosil bo‘lish sabablari ko‘rsatilishi kerak. 2.5-rasm. E2 EYUKli xususiy sxema Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||