Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishda masofaviy ta’lim texnologiyalaridan foydalanish

TALABALARNING MUSTAQIL ISHLARINI TASHKIL ETISHDA MASOFAVIY TA’LIM TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH
Atamuradova Dilshoda Ravshanqulovna
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika unversiteti o‘qituvchisi

O‘quv jarayonini tashkil etishda kredit-modulli o‘qitish tizimidan foydalanish muayyan o‘quv fanidan nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalarning mantiqiy tugallangan qismlari sifatida alohida modullarga bo‘lingan o‘quv materialini talabalar tomonidan izchil va puxta o‘rganishni nazarda tutadi. Har bir modul uchun ta’lim miqdordagi kreditlar ajratiladi, unda o‘quv ishlarining hajmi o‘lchanadi. Har xil turdagi darslarga tayyorgarlik ko‘rayotgan talabalar zamonaviy o‘quv, ilmiy va uslubiy ta’limotlar oqimida tezda harakat qilishlari, bu ta’limotlarni tahlil qilishlari, ularning mantiqiy tuzilishini tanqidiy tushunishlari, asosiy jihatlarini ajratib ko‘rsatishlari va shu bilan birga ularni mustaqil ravishda egallashlari hamda o‘zlarining o‘zlashtirish qobiliyatlarini namoyish etishlari kerak bo‘ladi.

Keyingi paytlarda bilimlarni o‘zlashtirishda ta’limning eng yangi ilg‘or texnologiyalaridan foydalanish barcha turdagi ta’lim tashkilotlarida, xususan, umumiy o‘rta ta’lim maktablarida amalga oshirish yo‘lga qo‘yilmoqda. Bunda asosiy e’tibor masofaviy ta’limdan foydalanishga qaratilgan. Masofaviy ta’lim talabalarning to‘laqonli mustaqil ishlashlariga va bu jarayonga o‘qituvchining maqsadli rahbarlik qilishiga asoslanadi.
Maqolaning maqsadi talabaning o‘quv fanlarni va boshqa ilmiy-uslubiy ta’limotlarni o‘zlashtirishda hamda mustaqil ishni samarali tashkil etishda masofaviy ta’lim texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlarini o‘rganishdan iborat. Masofaviy ta’limni amalga oshirishda oliy ta’lim tashkilotlari tomonidan talabalarning mustaqil ishlarini doimiy samarali nazorat qilish kerak bo‘ladi.
Mustaqil ish har bir talaba uchun majburiy bo‘lib, o‘quv rejasi bilan belgilanadi va mutaxassislar tayyorlash jarayonining muhim qismidir. O‘quv faoliyati tarkibida unga umumiy o‘quv vaqtining uchdan bir qismidan uchdan ikki qismigacha ajratiladi. Mustaqil ishlarni tashkil etish talabalarni tayyorlashning butun davri davomida tizimli xususiyatga ega. Mustaqil kognitiv faoliyatni optimallashtirish uchun talabalarning yakka tartibda ish rejalari tuziladi, ular nafaqat talabalarga mustaqil ravishda olingan bilimlarning kerakli miqdori to‘g‘risida ta’limot berish vositasi bo‘libgina qolmay, balki o‘qish vaqtini va ularning yakka tartibda harakatlarini to‘g‘ri taqsimlashga imkon beradi. Ko‘zlangan natijaga erishish uchun ijtimoiy tajriba talaba tomonidan tashqi yordamsiz o‘zlashtiriladi va bilim, ko‘nikmaga erishiladi. Bu esa talabaning o‘z-o‘zini rivojlantirishi va takomillashtirishiga hissa qo‘shadi.
Mustaqil ishning muhim jihati shundan iboratki, u nafaqat ta’lim muammolarini, balki o‘quvchining o‘zini-o‘zi rivojlantirish va o‘z-o‘zini takomillashtirish muammolarini ham hal qiladi.
Zamonaviy ta’lim jarayonida o‘quvchi axborotga oddiy iste’molchi sifatida emas, balki unga ijodiy talabgor hisoblanadi. Shu bilan birga, o‘qituvchining vazifasi nafaqat ma’lumotni tayyor shaklda uzatish, balki talabani mustaqil bilish faoliyati bilan shug‘ullanishga undash, bilimlarni o‘zlashtirishda erkin ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat.
Masofaviy shakllar axborot-ta’lim resurslari va xizmatlaridan foydalanishning didaktik imkoniyatlari va shartlari, masofaviy ta’lim tizimidagi multimedia mustaqil ta’lim uchun zarur bo‘lgan o‘quv ta’limotlarini gipermatn shaklida taqdim etish, tovush, grafik, animatsiyaning vizual xususiyatlaridan foydalanish imkonini beradi.
Bilimni yaxshiroq o‘zlashtirishga hissa qo‘shadigan videota’limotlar talabalarga qulaylik tug‘diradi. Talabalar mustaqil ishining yuqoridagi barcha shakllari masofaviy shaklda, masalan, modulli ob’ektga yo‘naltirilgan dinamik o‘quv muhiti HEMIS platformasi asosida amalga oshirilishi mumkin. Bu oliy ta’lim tashkiloti ta’lim tizimiga masofaviy ta’lim elementlarini joriy etish uchun keng imkoniyatlar yaratadi.
Shu bilan birga, bizning fikrimizcha, o‘quv materialining hajmini mavzular yoki haftalar bo‘yicha mazmunli bloklarga bo‘lish orqali elektron shaklda amalga oshirish oson bo‘lgan yakka tartibdagi o‘quv dasturini tuzishdan boshlash kerak. Bunday o‘quv rejalarining mavjudligi talabalarga ishlarni mustaqil ravishda bajarish, o‘z o‘quv faoliyatini tashkil etish, rejalashtirish, tartibga solish, o‘zini o‘zi nazorat qilish va uning natijalarini va o‘z harakatlarini baholash qobiliyatini aniqlash imkonini beradi. Majmuadagi hamma resurs talabanga o‘z-o‘zini boshqarishni amalga oshirish imkonini beradi. Talaba o‘zining ta’lim faoliyatini mustaqil boshqarib, o‘zini-o‘zi boshqarish tizimi vazifasini bajaradi. O‘zini-o‘zi boshqarish mexanizmi shunday harakat qiladiki, talaba boshqaruv sub’ekti sifatida o‘zini ob’ekt deb hisoblaydi. U o‘zining tarbiyaviy harakatlarini tartibga soladi, faoliyatni tashkil qiladi, o‘z harakatlariga o‘zaro ta’sirli murojaat qiladi. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, an’anaviy va masofaviy ta’limda talabalar bajaradigan mustaqil ishning turidan qat’iy nazar, asosiy ma’sulyat o‘qituvchiga yuklatiladi, ya’ni mustaqil ta’limdagi barcha ta’limiy jarayonlar o‘qituvchi bilvosita nazoratida amalga oshiriladi. O‘qituvchi talabalarni mustaqil ishlarni bajarish maqsadi, mehnat intensivligi, ishlarni bajarish usullari, muddatlari, nazorat shakllari, bajarilgan mustaqil ish sifatini baholash mezonlari bilan tanishtirishi kerak. Dastlab o‘qituvchi talabalarning tayyorgarlik darajasini, ulardagi ko‘nikma va qobiliyatni, oliy ta’lim tashkilotida o‘qish jarayonida mustaqil ishlash istagi va ehtiyojlarini kuzatishi (bunday ishlarni masofaviy tashkil etishda, shuningdek, rivojlanish darajasini tekshirishi) kerak.
Talabaning kompyuter ko‘nikmasini, internetdan o‘quv maqsadlarida foydalanish qobiliyatini e’tiborga olib, o‘qituvchi masofaviy ta’limda nazariy materialni o‘rganish qulay bo‘lgan navigatsiya tizimiga ega bo‘lgan elektron kitob ko‘rinishida taqdim etilishi mumkin.
Adabiyotlar:
[1]. Suxanov P. V., Morozova N. V. Ta’limni axborotlashtirish sharoitida talabalarning o‘z-o‘zini tarbiyalash faoliyatini rivojlantirishning kontseptual asoslari. //Fan va maktab. – 2013 yil – 1-son.
[2] http://ziyonet.uz -Ziyonet axborot-ta’lim resurslari portali