Ta’lim biznesida raqamli innovatsion texnologiyalar

Asosiy qism.
Agarda iPad lar uchun bag‘ishlangan Wired jurnali ko‘rib chiqilsa,
hozirgi davrdagi oddiy o‘quv qo‘llanmalarning naqadar qoloq darajadaligini va shiddat 
bilan rivojlanayotgan hayotdan ancha orqada qolganligini anglab yetish mumkin. 
Zamonaviy raqamli holatga keltirilgan jurnallarning sahifalari hozirgi paytda juda 
qiziqarli, mul’timediaviy ko‘rinishda va kishini o‘ziga jalb qila oladigan holatga 
kelgan: ulardagi rangdor tasvirlarning o‘lchamlarini osongina kattalashtirish mumkin, 
kerakli joylarda mavzuga mos bo‘lgan musiqa ovozi keladi, turli hildagi videopoliklar 
namoyish etiladi, interaktiv infografika esa barmoqlarning tegishga binoan darhol 
tegishli javoblar beradi. Bularni ko‘rgandan so‘ng, albatta quyidagi savol paydo bo‘ladi: 
Xo‘sh, nega ta’lim muasasalarida o‘qitiladigan fanlar bo‘yicha ham xuddi shunday 
qiziqarli interaktiv electron kitob va ma’ruza matnlari yaratish mumkin emas! Ammo 
ko‘pchilik eski va qotib qolgan dunyoqarashli pedagoglar qog‘oz ko‘rinishidagi 
an’anaviy kitob va qo‘llanmalar yaratishning afzal tomonlarini siz va bizga o‘nlab soat 
"Science and Education" Scientific Journal
June 2021 / Volume 2 Issue 6
www.openscience.uz
235

---

tushuntirishga urinishlari mumkin (buni ta’lim tizimidagi o‘ziga hos stagnatsiya 
jarayoni deb atash ham mumkin - eskilik yangilikka osonlikcha joy bo‘shatib 
bermaydida!). Chunki ular birinchidan, bunday raqamli electron kitoblarning 
afzalliklarini tushunishga ma’nan tayyor bo‘lmasalar, ikkinchidan, bunday raqamli 
dunyo kitoblarini yaratishga va undan foydalanishga qodir emaslar. Uchinchidan esa 
ilgarigi zamon tushunchalari va hozirgi zamon tushunchalari orasidagi katta farq 20-
asr odamlari bilan 21-asr odamlari orasida o‘ziga hos katta bo‘shliq hosil qilgan. 
Shuning uchun ham hozirgi davrda yoshlar va kattalarning bilim olish va malaka 
oshirish jarayonlari turli ko‘rinishlarda amalga oshib, turli xildagi samara berayapti. 
Xuddi shuning uchun ham raqamli electron kitoblar yaratish jarayoni mavjud kitob va 
qo‘llanmalarni asta-sekinlik bilan raqamli formatga o‘tkazish bilangina chegaralanib 
qolayapti - bu ishlarning samarasi esa juda ham past bo‘lishini oldindan aytib berish 
katta qiyinchilik tug‘dirmaydi. Ammo bu holat vaqtinchalik bo‘lib, tez orada 
o‘zgarishiga umid qilish mumkin, chunki respublika o‘quv muassasalarida interfaol 
ta’lim usullarining tezkorlik bilan tadbiq qilinishi raqamli innovatsion ta’lim usullarini 
amalga oshiradigan electron adabiyotlar va saytlar yaratishni taqozo qiladi va buni 
kimdir albatta amalga oshiradi. Shuni ham aytish kerakki, faqatgina maktab 
darsliklarini raqamli innovatsion usullar vositasida tayyorlash va ularni sotishdan 
tushadigan mablag‘ juda katta miqdorni tashkil qiladi. Agar bunga litsey, kollej, 
institutlar, universitetlar va akademiyalarda foydalaniladigan raqamli electron 
darsliklarni qo‘shsak, juda katta pul miqdoriga ega bo‘lamiz. Bunday katta va doimiy 
manba’li mablag‘ ishlab olish imkoniyati ko‘pchilik tadbirkorlar va venchur biznes 
namoyondalarini jalb qila olishini aniq fakt deyishimiz mumkin. Agarda bu yumush 
yuqorida tavsif etilgan o‘quv muassasalari xodimlari tomonidan o‘sha ta’lim 
dargohlarida ishlaydigan dasturchilar bilan hamkorlikda amalga oshirilishi 
tashkillantirilsa, bunday tadbirkorlik faoliyati ta’lim muassasalariga ko‘plab pul 
mablag‘lari kelishiga sabab bo‘lar edi va ular o‘z ichki imkoniyatlari hisobiga tezda 
rivojlanib ketgan bo‘lar edilar. Ushbu tadbirkorlik faoliyati ta’lim dargohlarida doimiy 
ravishda ishlaydigan professor-o‘qituvchilarning moliyaviy ahvolini sezilarli ravishda 
yaxshilashga ham olib kelar edi, albatta. Keyingi paytlarda bunday imkoniyat bilan 
jahon miqyosidagi eng katta kompaniyalardan Apple va Amazonlar ham jiddiy 
ravishda qiziqib, o‘z kuch va imkoniyatlarini bunga yo‘naltirmoqdalar. Misol sifatida 
o‘quv adabiyotlarini ijaraga berish bilan shug‘ullanadigan Cheggkompaniyasini 
keltirishimiz mumkin. Ularning hisoblashlaricha, Amerika Qo‘shma Shtatlari 
kollejlaridagi o‘rtacha statistik talaba bir yilda kitob va o‘quv qo‘llanmalar sotib olish 
uchun 1000 dollargacha mablag‘ sarf qilar ekan.Chegg kompaniyasi talabalarga 
kitoblarni yarim narxiga bir semestrga foydalanishga berib va keyin qaytib olib,
busarf- xarajatni ikki martaga kamaytirish imkoniyatini yaratganlar. Bu ish ko‘pchilik 
talabalar uchun ma’qul kelgani tufayli, kompaniya biznesi juda yaxshi rivojlangan va 
"Science and Education" Scientific Journal
June 2021 / Volume 2 Issue 6
www.openscience.uz
236

---

2012 yilning o‘zida kompaniya salkam 150 million dollar ishlab olgan. Ammo 
kompaniya o‘z ishini yanada rivojlantirish uchun hamda qog‘oz kitoblar davri 
Allaqachon o‘tib ketganini tushungan holda raqamli interaktiv electron darsliklar 
yaratishni ham yo‘lga qo‘ygan. 2012/2013 o‘quv yilidan boshlab, Chegg 
kompaniyasi raqamli interaktiv electron darslik va qo‘llanmalarni hamsotishni va 
ijaraga berishni amalga oshirishni boshlagan. Yana bir misol sifatida Apple 
kompaniyasining sobiq xodimi Met’yu Maklinson tomonidan 2009 yilda asos solingan 
Inkling Systems deb nomlangan kompaniyani ham keltirish mumkin. Bu kompaniya 
nashriyotchilar uchun planshet komp’yuterlarda va internetda foydalanishga 
mo‘ljallangan raqamli interaktiv o‘quv qo‘llanmalar yaratishga yordam beradigan 
mahsus dastur- platforma ishlab chiqqan. Inkling Systemso‘z ilmiy-tijoriy ishlarini 
yanada rivojlantirish uchun turli venchur fondlardan, shu jumladan, Sequoia Capital 
dan 17 million dollar mablag‘ jalb qila olgan. 
Xulosa.
Aytish mumkinki, raqamli texnologiyalar va innovatsialar har bir javhada 
ta’limdan tortib ishlab chiqarishgaham juda katta tezlik bilan kirib keldi va hali hanuz 
shiddat bilan rivojlanmoqda. Yaqin kelajakda raqamli texnologiyalar barcha javhalarni 
qamrab oladi. Ta’lim sohasiga kelsak raqamli tehnologiyalar bilan judaham katta 
natijalarga erishilmoqda va keyinchalik ham ushbu soha rivojlanmay qolmaydi.