Таълим психологияси

O’qituvchining kasbiga xos xislatlari 
 
 
 
 
 
O’qituvchining eng 
muhim xislatlari 
quyidagilardan iborat
O‟qituvchining 
o‟z 
Vataniga 
sodiqligi, 
bolalarni sevish, ularni 
nsonparvarlik 
ruhida 
tarbiyalash, 
, 
o‟z 
xalqining 
tarixi 
va 
madaniyatini biishishi; 
Olijanobligi, aqli, 
farosati, ma‟naviy 
pokligi, ma‟naviyat va 
ma‟rifat bo‟yicha 
yuksak maqsadlarni 
bolalarga singdirib 
borishi 
Ijtimoiy javobgarlikni 
yuksak darajada his 
etishi; O‟zini qo‟lga ola 
bilishi, sabr –toqatli, 
bardam matonatliligi
. 
Ota - onalar o‟qituvchidan uning ish staji va yoshi qanday bo‟lishidan qat‟iy nazar, 
farzandlarini tarbiyalash va o‟qitish mahoratini kutadilar.

---

77 
Shuni ta‟kidlab o‟tish kerakki, tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga 
qo‟yiladigan talablar bilan birga, o‟qituvchi shaxsi va uning faoliyatiga nisbatan 
qo‟yiladigan ijtimoiy talablar ham o‟sib bormoqda. 
O‟qituvchiga jamiyat tomonidan qo‟yiladigan talablar, turli xilda ijtimoiy 
kutishlar, pedagogning individualligi, uning shu tariqa talablarga javob berishga 
sub‟ektiv tayyorligi muayan o‟qituvining pedagogik faoliyatiga naqadar tayyorligidan 
dalolat beradi. 
Shunisi muhimki, zamonaviy o‟qituvchi uchun zarur bo‟lgan shaxsiy xislatlarni 
batafsil ko‟rib chiqish kerak. Bu qanday xislatlar ekan? 
Ko‟pchilik psixologlar, shu bilan birga O‟zbekistonlik psixolog olimlar 
tomonidan olib borilgan tadqiqotlar zamonaviy o‟qituvchilar uchun eng zarur 
xislatlarni aniqlab olish imkoniyatini beradi. Rossiya psixologlaridan N. V.Kuzmina, 
V, Slastenin, F.N. Gonoblin, O‟zbekistonlik psixologlardan R.Z. Gaynutdinov,M.G. 
Davletshin, S. Jalilova, A. Jabborov, Qoplonova va boshqalar tomonidan olib
borilgan ilmiy – tadqiqotlar o‟qituvchilik kasbini atroflicha o‟rganib, ancha batafsil 
ko‟rsatib berish imkoniyatini yaratadi. Bu professiogramma.
O‟qituvchi professiogrammasi muayyan fan tomonidan o‟qituvchiga 
qo‟yiladigan maxsus talablarni o‟z ichiga qamrab olishi lozim. Bo‟lajak o‟qituvchi u 
yoki bu xildagi fan tomonidan qanday talablar qo‟yilishini bilish va shu asosida o‟quv 
– tarbiya jarayonini tashkil qilish uchun pedagogika oliy o‟quv yurtlarida muayyan 
mutaxasislik bo‟yicha o‟qituvchining ixtisoslashgan xarakteristikasini nazarda tutgan 
professiogrammasi tuziladi. Jumladan, maktabning o‟qituvchi – murabbiysi
O‟quvchilar esa 
o‟qituvchilarni uch 
xil xislatlari 
bo‟yicha xarakterlab 
beradilar.
birinchidan, 
o‟qituvchining 
odamgarchiligi, 
adolatliligi, bolalarni
yaxshi ko‟rish 
xislatlari
ikkinchidan, tashqi 
xislatlari va xulq - 
atvoriga qarab;
uchinchidan,
o‟qituvchining o‟z 
fanini bilishi, uni 
tushuntira bilishi 
Professiogramma-ma‟lum tizimga keltirilgan, mehnatni psixologik tomondan 
o‟rganishga va undan kelgusi amaliy faoliyatda foydalanishga qaratilgan qisqa va 
har tomonlama batafsil ko‟rsatib berilgan hujjat.

---

78 
professiogrammasini misol qilib keltiramiz. Professiogrammada muhim xislatlaridan 
borgan sari birmuncha ortib borishini hisobga olgan holda o‟qituvchining 
qo‟yidagi xislatlari ko‟rsatib berishi lozim. 
1.