"TA’lim texnologiyalari" fanidan o’quv uslubiy majmua

ECTS – oliy maktabda o‘quv jarayonini tashkil etishning eng demokratik tizimidir.


12.5. Kreditlarni taqsimlash va ECTS o‘quv rejalariga
o‘tish metodikasi.
Davlat ta’lim standartlariga tayanib tuzilgan o‘quv rejasi, o‘quv jarayonini tashkil etishning asosi bo‘lib xizmat qiladi. Ushbu me’yoriy hujjatlar asosida o‘quv faoliyati turlari bo‘yicha mehnat sarflari aniqlanadi. O‘quv faoliyati turlari bo‘yicha mehnat sarflarini hisoblash namunasi 6.1-jadvalda keltirilgan.
Kreditlarni hisoblash va ularni o‘quv faoliyatlari turlari, bloklar va alohida fanlar bo‘yicha taqsimlashda, o‘tish koeffitsientini aniqlash zarur (K_o‘t).
K_o‘t = 240:8262-0,029
Bu erda: 240 – bakalavriatning ECTS bo‘yicha kreditlari yig‘indisi, kredit
8262 – an’anaviy tizimda o‘quv reja bo‘yicha umumiy mehnat sarflari yig‘indisi, soat.
Kreditlar soni, mehnat sarfini o‘tish koeffitsientiga (0,029) ko‘paytirib topiladi.
O‘quv faoliyati turlari, bloklar va alohida o‘quv fanlari bo‘yicha kredit­larni hisoblash namunalari 6,1, 6,2 va 6,3 jadvallarda keltirilgan.
Jadval 6.1.
O‘quv faoliti turlari bo‘yicha kreditlar taqsimoti namunasi

№	DTS asosida o‘quv faoliya­tining nomi	Haftalar soni	Auditoriya soatlari	O‘quv yukla­ma­ning mexnat sarfi (soat)	Kredit
1.	Nazariy o‘qitish	136	[13636]	13654=7344	73440,029=213
2.	Malakaviy amaliyot	12	432	648	19
2.1.	Ishlab chiqa­rish amaliyoti	4	466=144	469=216	6
2.2.	Pedagogik amaliyot	8	288	432	13
3.	Bitiruv ishi	5	536=180	554=270	8
4.	Attestatsiya	19
5.	Ta’til	32
Jami:		204	5508	8262	240

Jadvaldagi ma’lumotlarni hisoblashda haftalik auditoriya o‘quv yuklamasi - 36 soat, talabalarning me’yoriy haftalik mehnat sarfi – 54 soat qabul qilingan.

Zamonaviy o‘quv rejasi bo‘yicha, ECTS bir kreditining taxminiy qiymati talabaning 34,4 soat mehnat sarfiga tengdir.

6.2. jadval
Fanlar bloklari bo‘yicha kreditlarni taqsimoti nazariyasi

№	Fanlar bloklarining nomlanishi	Auditoriya soatlari	O‘quv yuklama­ning mehnat sarfi (soat)	Kredit
	Umumgumanitar va ijti­moiy-iqtisodiy fanlar	1214 (25%)	1726	50
	Matematik va tabiiy-ilmiy fanlar	846 (25 % ga)	1292	37
	Umumkasb fanlari	2034 (50% ga)	3682	89
	Maxsus fanlar	468 (10%)	794	23
	Qo‘shimcha fanlar	334 (5%)	450	14
	Malakaviy amaliyot	432 6	648 9	19
	Bitiruv ishi	180	270	8
Jami		5508	8262	240

6.3. jadval
O‘quv fanlari bo‘yicha kreditlar taqsimoti namunasi

№	Fanning nomi	Mehnat sarfi (soat)	Hisob bo‘yicha kredit	Kredit
I kurs: Kuzgi semestr
	O‘zbekiston tarixi	1100,29	3,2	3
	Iqtisodiyot nazariyasi	850,29	2,5	3
	O‘zbek (rus) tili	55	1,6	2
	CHet tili	43	1.9	1
	Jismoniy madaniyat	58	1,7	2
	Informatika	110	3,2	3
	Iqtisodiy geografiya	80	2,3	2
	Iqtisodiy ta’limotlar tarixi	86	2,5	3
	Iqtisod uchun matematika	110	3,2	3
	YOsh davrlar fiziologiyasi va gigienasi	54	1,6	2
	Talabalar tanlovi fanlari	182	5,3	5
Jami:		972	28,4	29

I Kurs: bahorgi semestr
	Huquqshunoslik	55	1,6	2
	O‘z.R.Konstitutsiyasi	55	1,6	2
	Iqtisodiyot nazariyasi	98/98	2,8	3
	O‘zbek (rus) tili	55	1,6	2
	CHet tili	43	1.9	1
	Jismoniy madaniyat	57	1,7	2
	Informatsion texnologiyalar va tizimlar	108	3,2	3
	Iqtisodchilar uchun matematika	110	3,2	3
	Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika	110	1,8	3
	Iqtisodiy geografiya va ekologiya	60	2,4	2
	Zamonaviy tabiiy fanlar konsepsiyasi	82	2,9	2
	Iqtisodchilar uchun informatsion texnologiyalar	97	4,3	3
	Psixologiya	150	3,2	4
	Talaba tanlovi fanlari	110	31,6	3
Jami		1080	60	31
Hammasi:		202	60	60

12.6. Talabalar bilimni baholash uslubiyoti .
O‘quv jarayoni kredit texnologiyasi asosida tashkil etilganida, aksariyat hollarda 4 balli baholar shkalasini qo‘llab, 100 foiz baholash tizimi ishlatiladi.
Masalan: A-4 b; V-3,5 b; S-3 b; D-2,5 b; E-2 b, F-1,5 b, F-1 b.
100 foizi baholash tizimi quyidagicha taqqoslanishi mumkin: mashg‘ulotlarga qatnashishi – 5%, joriy testlash – 30%, odatda 3 marta 10% dan; mustaqil ishlarni bajarish -15%, o‘rtacha 3 marta 5% dan; laboratoriya ishlarini bajarish – 10%, kurs loyihasi (ishi)ni bajarish – 10%; yakuniy imtihon – 30%.
6.4-jadval keltirilgan baholar mezonlaridan 100 foizli baholash tizimida qo‘llanilganida foydalanish mumkin.
6.4. jadval
Baholash mezonlari

Baholar ta’rifi	SHartli belgisi	O‘zlashtirish %	Baholash mezoni	Tayyorgarlik darajasi
A’lo	A	90-100	Bilimlarni umumlash­tiradi va baholaydi, tahlil etadi, qullaydi tushunadi, biladi.	4-daraja ijod darajasi
Juda yaxshi	B	80-90 tahlil	Tahlil etadi, qo‘llaydi, tushunadi, biladi.	3-darajasi ko‘­nik­ma, malaka va dara­jasi (avtomatik)
YAxshi	C	70-80 qullash	Qo‘llaydi, tushunadi, biladi	3-darajasi ko‘nikma va malaka darajasi
Qoniqarli	D	60-70 tushunish	Tushunadi, biladi	2-daraja qayta tiklash darajasi
Etarli	E	50-60 bilish	Biladi	1-darajai tasavvur etish darajasi
Etarli emas, qo‘shimcha yana ishlash talab qilinadi	FY	40-50	YOmon biladi	0-darajasi yomon tasavvur etadi.
Etarli emas, qo‘shimcha yana juda ham ko‘p ishlash talab qilinadi.	F	40 kam	Umuman bilmaydi	0-darajasi umuman tasavvur etmaydi

O‘quv fani materialining 90-100% o‘zlashtirishi «a’lo» bahoga to‘g‘ri keladi. Bu tayyorgarlikni 4-darajasiga tenglashtiriladi va «ijod darajasi» deb belgilaydi.
O‘quv fani dasturi kamida 50% o‘zlashtirilganida «etarli bahosi qo‘yiladi, bu o‘zlashtirishning tassavur darajasi» deb belgilanadi. O‘quv fanining 40% dan kam o‘zlashtirishi, tayyorgarlikning 0-darajasi, ya’ni «umuman tasavvur etmaydi» deb hisoblanadi.


100 foizli baholash tizimi Talabalarning bilimini baholash mezonlari shkalasini yagonalashtirish uchun shart-sharoit yaratadi.

13-mavzu. Pedagogik mahorat – fanining nazariy metodologik asoslari.
Reja:

1. 
   Pedagogik mahorat – pedagogik kategoriya sifatida.
   
2. 
   Pedagogik mahoratning tarkibiy qismlari.
   
3. 
   Pedagogik faoliyatning tuzilishi va turlari.
   

Tayanch tushunchalar: pedagog, mahorat, pedagogik mahorat, pedagogik qobiliyat, kasbiy bilimlar, texnia, pedagogik texnika, pedagogik faoliyat.


Pedagogik mahorat – pedagogik kategoriya sifatida. Pedagogik mahorat asoslari fanining paydo bo‘lishi buyuk pedagog A.S.Makarenko (1889-1939) nomi bilan bevosita bog`liq. U bolalar kalonnasidagi faoliyatida, ya’ni faqat tarbiyasini emas, ma’naviy qiyofasini ham yo‘qotgan bolalar bilan ishlab, ularning benihoya hurmati va ishonchiga sazovor bo‘ldi. Shaxsiy tarbiyaviy usuli bilan butun olamga mashhur bo‘lganligining o‘zi ham A.S.Makarenkoning yuksak pedagogik mahorat cho‘qqisiga erishganligining yaqqol dalilidir. YUNESKO qarori bilan uning 100 yilligiga 1988 yil - «Makarenko yili» deb e’lon qilindi.
Buyuk pedagogning bu fikriga Ukraina pedagogika instituti olimlari katta mas’uliyat bilan qarashdi. Ular bir necha yillar davomida Makarenko pedagogik mahorati maktabini, mavjud bo‘lgan ilg`or nazariya va amaliyotni atroflicha tahlil qilishdi. Natijada 1979 yili «Pedagogik mahorat asoslari» fani yaratildi va u barcha pedagogika oliy o‘quv yurtlarida o‘qitila boshlandi. Bu fanning tuzilish printsipining o‘ziga xosligi shundaki, u pedagogda shaxs va jamoaga ta’sir eta olishni ta’minlaydigan va turli fanlarga bog`liq bo‘lgan bilimlarni tanlab, ularni o‘zida mujassamlashtiradi. Shuning uchun ham fan dasturiga pedagogik mahorat mohiyati, o‘quvchiga ta’sir etish vositalari va usullari kabi pedagogik mahoratning odatdagi masalalaridan tashqari, teatr pedagogikasi va notiqlik san’ati haqidagi ma’lumotlar ham kiritilgan. Bu fanni o‘rganish pedagogika, psixologiya, metodika va boshqa pedagogik fanlardan egallangan bilimlarga asoslanadi.
Pedagogik faoliyat bu mazmunini o’quvchilarni o’qitish, tarbiyalash, rivojlantirish tashkil qilgan faoliyatdir.
Shuni yodda tutish kerakki, pedagogik faoliyat bu bir tomonlama emas, balki ikkitomonlama (hamkorlikdagi) faoliyatdir. Unda ikkita faol tomon ishtirok etadi: o’qituvchi – o’quvchi (o’quvchi). Maqsad – o’quvchi, o’quvchi shaxsi, uning rivojlanishidir.
Mohir pedagog deb ta’lim-tarbiya jarayonini samarali tashkillay oladigan, buning uchun o’quvchi psixologiyasini yaxshi bilgan, o’zida pedagog uchun zarur bo’lgan kasbiy fazilatlarni mujassam etgan, ta’lim jarayonini zamonaviy pedagogik texnologiyalar qonuniyatlari asosida samarali tashkillay oladigan va olib boradigan pedagogga ayta olamiz (shu sababli pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat fanlari bir o’quv faniga birlashtirilgandir).
Mahorat faoliyatda namoyon bo’ladi. Pedagogika fanida “pedagogik mahorat” tushunchasining turli ta’riflari mavjud:

• 
  pedagogik mahorat pedagogik faoliyatning yuqori darajasi bo’lib, u pedagogning belgilangan vaqt ichida optimal natijalarga erisha olishida namoyon bo’ladi. (N.V.Kuzmina., N.V.Kuxarev);
  
• 
  “o’qituvchining ilmiy bilimlari, ko’nikmalari, metodik san’ati va shaxsiy fazilatlari sintezi” (A.I.Sherbakov);
  
• 
  “pedagogik faoliyatni egallanganlikning yuqori darajasi, ixtisoslikka doir bilim, ko’nikma va malakalar hamda kasbiy ahamiyatli sifatlar majmui” (Pedagogik lug’at);
  
• 
  “kasbiy faoliyatning yuqori darajada tashkillanishini ta’minlovchi shaxs xususiyatlari kompleksi (o’qituvchi faoliyatining gumanistik yo’naltirilgani, kasbiy bilimlari, kasbiy qobiliyatlari va pedagogik texnikasi” (I.A.Zyazyun);
  
• 
  “pedagogik mahorat deganda o‘qituvchining pedagogik–psixo­logik bilimlarni, kasbiy malaka va ko‘nikmalarni mukammal egallashi, o‘z kasbiga qiziqishi, rivojlangan pedagogik fikrlashi va intuitsiyaci, hayotga axloqiy–estetik munosabatda bo‘lishi, o‘z fikr-mulohazasiga ishonchi va qat’iy irodasi tushuniladi” (I.P. Rachenko).
  
• 
  pedagogik mahorat – pedagogik jarayonni bilish, uni tashkil eta olish, harakatga keltira olish, pedagogik jarayonning yuqori samaradorligini belgilovchi shaxsning ish sifati va xususiyatlari sintezi (N.N.Azizxo’jaeva);
  
• 
  “pedagogik mahorat – o‘qituvchilarning shaxsiy (bolajonligi, xayri­xohligi, insonparvarligi, mehribonligi va h.k.) va kasbiy (bilimdonligi, zukkoligi, fidoyiligi, ijodkorligi, qobiliyati va hokazo.) fazilatlarini belgilovchi xususiyat bo‘lib, o‘qituvchilarning ta’lim-tarbiyaviy faoli­yati­da yuqori darajaga erishishini, kasbiy mahoratini doimiy takomil­lash­tirib borish imkoniyatini ta’minlovchi faoliyatdir” (A.Xoliqov);
  

Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda, “pedagogik mahorat” tushunchasiga quyidagi tarzda umumlashgan ta’rifni berish mumkin: