O‘zbekistonlik iqtisodchi olimlardan A.O‘lmasov hamda A.Vahobovlar
moliyalashtirish iqtisodiyot subyekti faoliyatining pul bilan ta’minlanishi bo‘lib, ular
bir nechta usullar orqali amalga oshirilishini, jumladan, o‘zini-o‘zi moliyalashtirish,
byudjetdan moliyalashtirish va homiylar tomonidan moliyalashtirishni e’tirof
etgan
[3].
T.Malikov va N.Haydarovlarning fikricha, “Moliyalashtirish deyilganda rejada
ko‘zda tutilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun subyektlarga byudjet va byudjetdan
tashqari mablag‘larni taqdim etish tushuniladi. U pul mablag‘larini taqdim etishning
o‘ziga xos shakl va metodlari bilan xarakterlanadi hamda ma’lum bir prinsiplarga
tayanadi [4].
Ta’lim sohasi o‘ziga xos moliyaviy mexanizm bilan tavsiflanadi.
S.A.Belyakov ta’limni moliyalashtirish-ta’lim xizmatlariga haq to‘lash bilan
bog‘liq munosabat bo‘lib, ushbu xizmatdan foydalanmaydigan davlat tomonidan emas,
balki ushbu xizmatdan foydalanmaydigan davlat tomonidan ko‘rsatilishini e’tirof
etgan.
O‘zbekistonlik
iqtisodchi
olimlardan
Z.Sirojiddinova,
B.Sugirboyev,
B.Nurmuhammedovalarning
fikricha,
“Ta’lim
tizimini
moliyalashtirishga
sarflanadigan mablag‘lar davlat va nodavlat manbalarga bo‘linadi”.
Moliyalashtirishning davlat manbalari:
➢ Davlat (respublika va mahalliy)
byudjeti;
➢ Davlat maqsadli fondlari [5].
O‘zbekistonlik
iqtisodchi
olim
X.Do‘stmuhammad
xalq
ta’limini
moliyalashtirishni takomillashtirish borasida olib borgan tadqiqotlari natijasida
ta’limni barkamol insonni shakllantirishga qaratilgan investitsiya ekanligini e’tirof
etgan.
D.Rahmonovning
O‘zbekistonda ijtimoiy sohani moliyalashtirishning
metodologik asoslarini takomillashtirish bo‘yicha olib borgan tadqiqotida aytilishicha,
“Ta’lim tizimini moliyalashtirish yo‘nalishlarini kengaytirish lozimligi ta’lim bilan
aholini qamrab olishning dozarbligi orqali ifoda etiladi. O‘zbekistonda ta’limning
qamrab olish darajasi birmuncha kichik raqamlarda bo‘lib qolayotganligi uning
moliyaviy dastaklari bilan bevosita bog‘liq bo‘lishi mumkin”[6].
Tahlil va natijalar
Mamlakatimizda izchillik bilan amalga oshirilayotgan ta’lim sohasidagi islohotlar
zamirida Vatanimizni yanada taraqqiy ettirish, yoshlarni har jihatdan barkamol shaxs
etib voyaga etkazish, sohalar uchun yuqori bilimga ega mutaxassislarni tayyorlashdek
maqsadlar mujassamdir. Ilm-fan, zamonaviy va uzluksiz ta’lim
tizimini yanada
takomillashtirish zarur. Xalqimizda “ta’lim va tarbiya beshikdan boshlanadi” degan
hikmatli bir so’z bor. Faqat ma’rifat insonni kamolga, jamiyatni taraqqiyotga
yetaklaydi. Shu sababli, ta’lim sohasidagi davlat siyosati uzluksiz ta’lim
tizimi
"Science and Education" Scientific Journal
April 2021 / Volume 2 Issue 4
www.openscience.uz
700
prinsipiga asoslanishi, ya’ni, ta’lim bog‘chadan boshlanishi va butun umr davom etishi
lozim. Rivojlangan mamlakatlarda ta’limning to‘liq sikliga investitsiya kiritishga,
ya’ni, bola 3 yoshdan 22 yoshgacha bo’lgan davrda uning tarbiyasiga sarmoya
sarflashga katta etibor beriladi. Chunki ana shu sarmoya jamiyatga 15-20 barobar foyda
keltiradi. Inson kapitaliga e’tiborni kuchaytirishimiz, buning uchun barcha
imkoniyatlarni safarbar etishimiz shart. Shu-yildagi
muhim amaliy qadam sifatida
bolalarni maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish darajasi 2021-yilda 65 foizga
oshiramiz.
1-rasm. 2021-yilda maktabgacha ta’limni rivojlantirish bo‘yicha
istiqbolli rejalar [1].
Oxirgi-yillarda mamlakatimizda ta’lim tizimiga doir bir qator islohotlar amalga
oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev tomonidan
parlamentga murojatida 2021-yilda maktabgacha ta’lim tizimida kutilayotgan
o‘zgarishlar haqida ma’lumot berdi. Unda aytilishicha, 2021-yilda maktabgacha ta’lim
qamrovi darajasini 65 foizga oshirilishi rejalashtirilmoqda va 2023-yilga kelib bu
ko‘rsatkich 75 foizga oshirilishi rejalashtirilmoqda. Shuningdek 2021-yilda 6 yoshli
bolalarni maktabga maajburiy tayyorlash tizimini yo’lga qo’yish va 82
foizini
maktabga bepul tayyorlashga jalb etilishi rejalashtirilmoqda. Uzoq qishloqlarda
maktabgacha ta’limni uyda berish modelini YUNESKO va Jahon banki bilan
hamkorlikda yo‘lga qo‘yilishi rejalashtirildi.
• 2021 yilda maktabgacha ta'lim qamrovi 65 foizga, 2023 yil oxirida esa 75
foizga yetkaziladi. 600 milliard so‘m subsidiya berilib, 2 mingta xususiy
bog‘cha ochiladi; xususiy sektor ulushi 25 foizga yetadi.
• 6 yoshli bolalarni maktabga majburiy tayyorlash tizimi
yo‘lga qo‘yiladi.
2021 yilda 6 yoshli bolalarning 82 foizi (560 ming nafar) maktabga bepul
tayyorlovga jalb etiladi.
• Uzoq qishloqlarda maktabgacha ta'limni uyda berish modeli yo‘lga qo‘yiladi.
YuNeSKO va Jahon banki bilan hamkorlikda.
"Science and Education" Scientific Journal
April 2021 / Volume 2 Issue 4
www.openscience.uz
701
2-rasm. 2021-yilda umumiy o‘rta ta’limni rivojlantirish bo‘yicha
istiqbolli rejalar [1].
Yuqoridagi rasmda ko’rishimiz mumkinki 2021-yilda ta’lim tizimini
rivojlantirish bo’yicha bir qator islohotlar amalga oshirilishi rejalashtirilmoqda.
Birinchi masala sifatida bolalarning tahliliy kreativ fikrlash qobiliyatini
o‘stirishga mo‘ljallangan darsliklarni tayyorlash va nashr qilib taqdim etishni yo‘lga
qo‘yish. Shuningdek boshlang‘ich sinflarda DTS o’rniga
bolaga ortiqcha yuklama
bermaydigan yangi dastur ishlab chiqishni joriy etish maqsad qilingan.
Shahar va tumanlardan olis maktablarga borib, dars beradigan o‘qituvchilar
oyligiga 50 foiz ustama haqi to’lab berilishi kerakligi ma’lum qilindi. Agar boshqa
viloyatdan borib ishlaydigan bo‘lsa 100 foiz ustama to‘lanishi belgilab qo‘yildi.
Shuningdek, kimyo-biologiya, matematika va axborot texnologiyalariga
ixtisoslashtirilgan 197 ta maktab ochilishi va 10 ta
prezident maktabi ochilishi
rejalashtirilmoqda.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, 2021-yilda umumta’lim tizimida juda yuqori
islohotlar amalga oshirilishi rejalashtirilgan. Darhaqiqat yoshlarimizni bilimli savodli
bo‘lishi uchun va inson kapitaliga investitsiya kiritilayotganini ko‘rishimiz mumkin.
Bolaning tahliliy va kreativ fikrlash qobiliyatini o‘stirishga mo‘ljallangan
yangi
Dostları ilə paylaş: