Таълим вазирлиги гулистон давлат университети

Ikkinchi savol bo’yicha darsning maqsadi:
Irodaviy faoliyatning umumiy xususiyatlarini ta’riflash. Irodani tushuntirish.
Irodaviy harakatlarni ajratish.
Identiv o’quv maqsadi:
1. Irodaviy faoliyatning umumiy xususiyatlarini ta’riflaydi.
2. Irodani tushuntiradi.
3. Irodaviy harakatlarni ajratadi.
Ikkinchi savolning bayon
Irodaviy faoliyatning umumiy xususiyatlari.
Iroda, avvalo, kishining o’z-o’zini, o’z intilishlari, hissiyotlari va
ehtiroslarini qo’lida tuta bilishi demakdir.
Iroda — kishining o’z-o’zini iroda qila bilishi, o’z xulqi va faoliyatini ongl
ravishda tartibga solish hamda boshqara olish qobiliyatidir.
Irodaviy harakatlar deyarli hamma vaqt ixtiyorsiz faollik bilan bog’liq
ravishda sodir bo’ladi. Reflektor harakatlar, masalan, chuchkurish, ko’z
pirpiratish, qo’lga bexosdan nina qadalganda yoki qo’l sinib qolganda qo’lni
siltab tortib olish ixtiyorsiz harakatlar jumlasidandir. Bunday harakatlarning
nerv-fiziologik asosi shartsiz reflekslardir.
Ixtiyorsiz harakatlarning maxsus turi avtomatlashgan harakatlar, ya’ni
malaka va odatlardir. Bunday avtomatlashgan harakatlar odamning amaliy
hayoti davomida hosil qiladi. Malaka va odatlarning nerv-fiziologik asosida
shartli reflekslar yotadi.
Ixtiyorsiz harakatlar ongsiz ravishda voqe bo’ladi. Ammo ixtiyorsiz
harakatlarning ko’pchiligini kishi ma’lum darajada o’sha ish-harakatlar voqe
bo’lgan paytda va ayniqsa ular bo’lib o’tgandan keyin bilib-anglab oladi.

---

---

80
80

Bunday anglash ixtiyorsiz qilingan harakatlarning zarurligi, foydaliligi va
axloqiyligi jihatidan baho berish tufayli qanoat hosil qilish yoki norozi
bo’lishda ifodalanadi. Aqliy va axloqiy taraqqiyot darajasiga qarab, kishi xuddi
ixtiyoriy harakatlar singari bu harakatlarni ham o’zi ma’qullaydi yoki
qoralaydi.