Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

QQ
- likvidli qimmatli qog‘ozlar; 
DQ
- mobilizatsiya qilingan debitorlik
qarzlari; 
M
км
- XYuSning qisqa muddatli majburiyatlari. 
XYuSning pul mablag‘lari va moddiy resurslarining pulli 
(qiymatiy) bahosi aralashadigan ko‘rsatkich joriy likvidlik 
koeffitsiyentidir 
(qoplash 
koeffitsiyenti). 
U 
quyidagicha 
hisoblanadi: 
K
жл
= (PM + MAM) : M
км
 
 
Bu yerda: 
K
жл

–
 

joriy liklidlik koeffitsiyenti;
PM
– pullar va ularga tenglashtirilgan
mablag‘lar (likvidli qimmatli qog‘ozlar
va jalb qilingan debitorlik qarzlari); 
MAM
– XYuS moddiy aylanma mablag‘larining 
qiymatiy bahosi; 
M
км
– XYuSning qisqa muddatli majburiyatlari. 

---

238 
ko‘rsatkichi (foydaning mahsulotni realizatsiya qilishdan olingan 
tushumga nisbati) javob beradi. Bu nisbatdagi surat va maxraj pul 
mablag‘laridan iborat bo‘lganligi uchun sotuv rentabelligini, ayrim 
holatlarni istisno qilgan tarzda, sof moliyaviy ko‘rsatkich sifatida 
e’tirof etish mumkin. Shunday bo‘lishiga qaramasdan bu yerda 
yana bir narsani inobatga olmoq lozim, ya’ni samaradorlikning 
o‘lchovi sifatida yuqoridagi ko‘rsatkichning haqqoniylik darajasi 
juda ko‘p omillarga, xususan, tushum va foydani shakllantiruvchi 
bozor baholari monopol baholarni shakllantirishning salbiy 
ta’sirlaridan qanchalik ozod ekanligiga bog‘liq. 
Yuqorida ko‘rib o‘tilgan barcha moliyaviy ko‘rsatkichlarda 
mazmun va shakl o‘rtasida dialektik qarama-qarshilikning 
mavjudligi namoyon bo‘ladiki, bu narsa bizning holat (vaziyat)da 
XYuSlar moliyasining (iqtisodiyot yaxlit moliyaviy sektorining ham) 
o‘z iqtisodiy asosidan, ishlab chiqarishdan ajralib chiqish 
(uzilish)ga va unga bog‘liq bo‘lmagan holda mustaqil hayot 
kechirish imkoniyatini qo‘lga kiritishga intilishi orqali ifodalanadi. 
XYuSlar moliya-xo‘jalik faoliyatining samaradorligini tahlil qilish va 
baholashda moliyaviy ko‘rsatkichlar (masalan, tushum va foyda) 
moddiy aylanma mablag‘larning aylanuvchanligi, asosiy ishlab 
chiqarish fondlari va nomoddiy aktivlarning fond qaytimi (sig‘imi) 
kabi iqtisodiy ko‘rsatkichlar bilan birgalikda qaralsa, bu qarama-
qarshilik, ma’lum darajada, pasayadi (kamayadi). Ana shu 
munosabat bilan eng umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlardan biri 
quyidagi formulaga muvofiq ravishda hisoblanadigan XYuSning 
iqtisodiy rentabelligi (biznesning rentabelligi) ko‘rsatkichidir: