16
•
ishlab chiqarish sohasi bilan bir
qatorda noishlab chiqarish
sohasining (maorif, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy sug‘urta va ijtimoiy
ta’minot, boshqaruv va h.k.) ham mavjudligi bilan;
•
aholining turli ijtimoiy qatlamlari o‘rtasida daromadlarni qayta
taqsimlash bilan.
Yuqorida
bayon etilgan qayta taqsimlashlar natijasida
ikkilamchi yoki “kelib chiquvchi”
daromadlar tashkil topadi.
Bunday daromadlarga noishlab chiqarish
sohasi tarmoqlarida
olingan daromadlar, soliqlar (jismoniy shaxslardan olinadigan
daromad solig‘i va boshqalar) kiradi.
Ikkilamchi daromadlar
MDdan foydalanish borasidagi yakuniy nisbatlarni shakllantirish
uchun xizmat qiladi.
MDni taqsimlash va qayta taqsimlashda faol ishtirok etib,
moliya MDni birlamchi taqsimlashda
vujudga kelgan nisbatlarni
ularning yakuniy foydalanish nisbatlariga aylanishiga ta’sir
ko‘rsatadi. Bunday qayta taqsimlash natijasida yaratiladigan
daromadlar moddiy va moliyaviy resurslar va,
eng avvalo, bir
tomondan pul fondlarining miqdori va ularning tarkibiy tuzilmasi,
ikkinchi tomondan esa ishlab chiqarish vositalari va iste’mol
predmetlarining hajmi va tuzilmasi o‘rtasidagi muvofiqlikni
ta’minlashi kerak.
Odatda, har bir mamlakat doirasida
MDni qayta taqsimlash
milliy iqtisodiyotni tarkibiy o‘zgartirish, iqtisodiyotning ustuvor
tarmoqlarini (qishloq xo‘jaligi, transport, energetika va h.k.)
rivojlantirish
maqsadlarida, aholining eng kam ta’minlangan
qatlamlari (pensionerlar, talabalar, yolg‘iz va ko‘p bolali onalar va
h.k.) foydasiga amalga oshiriladi.
Shunday qilib, MDni qayta taqsimlash milliy xo‘jalikning
ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalari, moddiy ishlab
chiqarish tarmoqlari, mamlakatning alohida mintaqalari, mulkchilik
shakllari va aholining turli ijtimoiy
guruhlari o‘rtasida sodir bo‘ladi.
Moliya yordamida amalga
oshiriladigan YaIM va MDni
taqsimlash
va
qayta
taqsimlashning
pirovard
maqsadi
iqtisodiyotni rivojlantirish va aholining yuqori turmush darajasini
ta’minlashdan iboratdir. Bu jarayonlarda moliyaning roli kam
xarajat qilib eng
yuqori natijalarga erishish, moliya-xo‘jalik
faoliyatini yanada yaxshilashda xo‘jalik yurituvchi subyektlar har
bir
xodimi
va
jamoasining
moddiy
manfaatdorligi
va
qiziquvchanligini oshirish vazifalariga yo‘naltirilgan.
1