K мф = K q : K ў Bu yerda:
K мф - moliyaviy faollik koeffitsiyenti yoki
moliyaviy leverij;
K q - qarzga olingan kapital;
K ў - o‘z kapitali.
Bu ko‘rsatkich ko‘pchilik hollarda moliyaviy richag (dastak)
ko‘rsatkichi deb ham yuritiladi va bunda qo‘shimcha qarz kapitalni
jalb qilishning richagi (dastagi) bo‘lib kompaniyaning o‘z kapitali
maydonga chiqayotganligi nazarda tutiladi. Bank ssudalari va
209
Iqtisodiyotda bu instrument va mexanizmlardan foydalangan
holda davlat tomonidan ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan tarzda
tartibga solish davlat, XYuSlarning investitsion imkoniyatlari
chegaralarini
kengaytiradi,
aholining
pulli
jamg‘armalarini
investitsiyalarga jalb qiladi;
•
yangi samarali iqtisodiyotni – innovatsion va intellektual
infrastrukturaning yuqori sur’atlarda rivojlanishi o‘ziga xos
farqlanuvchi belgisi bo‘lgan bilimlar iqtisodiyotini shakllantiradigan
XYuSlarning
ildam
rivojlanishi.
Mamlakat
raqobatbardosh
iqtisodiyotining yadrosini yuqori qo‘shilgan qiymat va yuqori
darajada qayta ishlanadigan mahsulotlar ishlab chiqaradigan
innovatsion asosdagi yangi tarmoqlar tashkil etmog‘i lozim.
O‘zbekiston iqtisodiyoti tarkibiy tuzilishida xomashyo-energiya
sektorining hukmronlik qilishi, yoqilg‘i-energetika kompleksining
sanoat
ishlab
chiqarishida,
konsolidatsiyalashtirilgan
va
respublika byudjeti daromadlarida, eksportda va valyuta
tushumlarida nisbatan katta salmoqning egallashi iqtisodiyotning
shu tomonga deformatsiyalashganligidan dalolat beradi. Milliy
xo‘jalikning bunday tarkibiy nomuvofiqligi iqtisodiyotni qoloqlik sari
yetaklaydi,
uni
modernizatsiya
qilish
vazifalarini
murakkablashtiradi.
Shu
munosabat
bilan
xomashyo
tarmoqlaridan yuqori texnologiyali ishlab chiqarishga kapitalning
oqib o‘tishini ta’minlovchi samarali mexanizmlarni ishlab chiqish
muammosi dolzarblik kasb etib, bu narsa oxir oqibatda,
davlatning moliyaviy salohiyatini yuqori darajaga ko‘taradi;
•
XYuSlar moliyaviy salohiyatining darajasi ularning samarali
investitsion-tadbirkorlik faolligiga bog‘liq. Zamonaviy o‘zgaruvchan
(dinamik) iqtisodiy muhit xorijiy kapitalni qo‘shgan holda o‘z va
jalb qilingan investitsion manbalar asosida ishlab chiqarishni
doimiy
ravishda
ilmiy-texnikaviy
jihatdan
yangilashni
va
rivojlantirishni talab qiladi.
Hozirgi paytda ishlab chiqarish kompaniyalarining moliyaviy
barqarorligi va raqobatbardoshligini ta’minlashning o‘ziga xos
omili bo‘lib ularning yirik tadbirkorlik tizimlariga (moliya-sanoat
guruhlari, konsernlar, klasterlar, konglomeratlar, xoldinglar,
konsorsiumlar va boshqalar) birlashishi hisoblanadi. Bank va
sanoat kapitalining real qo‘shilishi va ta’sirchan moliyaviy
kapitalning shakllanishi sodir bo‘lmoqda. Bularning natijasida
ishlab chiqarish masshtablarining o‘sishidan vujudga kelgan
samara, iqtisodiyot tarkibiy tuzilmalarining o‘zaro ta’sirchanligi va
investitsiyalarning
o‘sishidan
olingan
sinergetik
samara