6. Tarbiyaviy shart-sharoitlar. Unga moddiy, psixofiziologik, sanitar-
gigienikdan tashqari sinfda yuzaga keladigan munosabatlar: jamoadagi iqlim,
pedagogik rahbarlik usuli va boshqalar tegishlidir.Ma’lumki, mavhum shart-
sharoitlar bo‘lmaydi, ular hamisha aniq. Ularni birlashuvi aniq holatlarda ko‘rinadi.
Tarbiya amalag oshadigan sharoit pedagogik vaziyatlar nomini oldi.
7. Tarbiya vositalari. Tarbiya metodlari tarbiya jarayonining tarkibiy qismlari
sifatida yuzaga chiqadigan tarbiya vositalaridan tashkil topadi. Metodlar ular bilan
mustahkam bog‘langan va birgalikda qullaniladigan boshqa tarbiya vositalari ham
mavjud. Masalan, metodlarni samarali qo‘llanilishi uchun zaruriy yordam beruvchi
ko‘rgazmali qo‘llanmalar, tasviriy san’at asarlari va musiqa san’ati, ommaviy
axborot vositalari.
8. Pedagogik malakani egallaganlik darajasi. Tarbiyachi odatda faqat o‘zi
biladigan va qo‘llashni egallagan metodlarni tanlab oladi. Ko‘plab metodlar
murakkab bo‘lganligi bois, o‘kituvchida ko‘p kuch ishlatishni talab etadi. Bunday
mas’uliyatdan bo‘yin tovlaydigan pedagoglar ularsiz faoliyatni tashkil etishga
harakat qiladi. Natijada turli obrazli, xilma-xil maqsad, vazifa, sharoitlardan kelib
chiqib metodlardan foydalanishga qaraganda samarasi past bo‘ladi.
9. Tarbiya vaqti. Qachonki, vaqt kam , maqsad esa katta bo‘lsa, «kuchli
harakatlantiruvchi» metodlar qo‘llaniladi, qulay sharoitlarda esa, tarbiyaning
«ayaydigan» metodlaridan foydalaniladi. Tarbiyani «kuchli harakatlantiruvchi» va
«ayaydigan» metodlarga bo‘linishi shartli: birinchisi tanbeh berish va majbur qilish
bilan, ikkinchisi nasihat qilish va doimiy o‘rgatish bilan bog‘liq.
10. Kutiladigan natija. Metodni tanlayotganda, tarbiyachida muvafaqqiyatga
erishishiga ishonch bo‘lishi kerak. Buning uchun qo‘llanilayotgan metod qanday
natijaga olib kelishini oldindan ko‘ra bilish kerak.
