Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Qrim
, 
Qozon
, 
Sibir
, 
Qozoq
xonliklari va 
No‘g‘ay
O‘rdasi
bo‘lgan.
1. Darslikdagi 108, 109, 110-rasmlarni diqqat bilan 
kuzatib, ularni qanday umumiy mazmun birlash-
tirishini sî‘zlab bering.
2. Oltin Î‘rdaning boshqaruv tizimida Chig‘atoy 
ulusiniki bilan qanday î‘xshashlik va farqlar bor-
ligini tahlil qiling.
3. Oltin O‘rda xonligida qanday soliq va majburi-
yatlar joriy etilgan?
4. Oltin O‘rda qanday tashqi siyosat yuritgan?
5. Oltin O‘rda xonligining Amir Temurdan mag‘-
lubiyatga uchrashi qanday oqibatlarga olib keldi?
38-§. XITOY
Iqtisîdiy tàràqqiyot. Sun
sulîlàsining (960–1279) 
hîkimiyatgà kålishi bilan Õitîydà uzîq dàvîm etgàn 
siyo 
siy tàrqîqlik và o‘zàrî urushlàrgà chåk qo‘yildi. Nàti-
jàdà màmlàkàt õo‘jà 
ligining yuksàlishigà zàmin yaràtil-
di. Õ àsr 
dàn suvni nisbàtàn bàlànd jîylàrgà chiqàruvchi 
mîslàmàlàrdan kång fîydàlànà bîshlàndi. Chig‘irdan foy-
dalanish ekin màydînlàrini ko‘ 
pàytirish imkonini bergan. 
Suv tågirmînlàri yor 
dàmidà shîlini tîzàlàsh, mîy îlish, 
un chiqàrish tîbîrà kång qo‘llànilà bîshlàngan.
Rivîjlàngàn o‘rtà àsrlàrdà Õitîydà impåràtîr, hàrbiy 
zîdàgînlàr, àmàldîrlàrgà qàràshli dàvlàt yerlàri kàmàyib, 
zamindorlàrning õususiy yerlàri tîbîrà ko‘pàyib bîrgan. 
Õususiy yerlàr, shuningdåk, yangi o‘zlàshtirilàyotgàn qo‘riq 
và tîg‘îldi hududlàri hisîbigà hàm kångàygàn. Yirik 
mulkdîrlàr yerlàrining ko‘pàyishigà kàmbàg‘àllàrning qàrz-
làri evàzigà yerlàrining tîrtib îlinishi hàm sabab bo‘lgàn. 
Shu tàriqà XI àsr bîshlàridà ekin màydînlàrining yarmi 
yirik zamindorlàr qo‘ligà o‘tgan. Bu yerlàrdà, àsîsàn, 
ijàràchi dåhqînlàr ishlàgàn.

---

133
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
Õitîydà erkin dåhqînlàrning àksàri qismidà 30–40 mu 
yer bo‘lib, dàvlàt bu tàbàqàni qo‘llàshgà intilgàn. Õitîy 
dåhqînlàri o‘zlàri yetishtirgàn màhsulîtlàridan dàvlàtgà 
hàr yili ikki màrtà sîliq to‘làgànlàr. Yer sîlig‘i shîli yoki 
bug‘dîy bilàn to‘lànsà, pillà bîqqàn õînàdînlàr sîliqni 
gàzlàmà bilàn hàm to‘làgànlàr.