Tarix-7 2017.(Uzb). indd
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qo‘lyozma kitob san’ati.
- Slavyan yozuvining yaratilishi.
|
yåtti erkin
sàn’àt » dåb nîmlàngàn fànlàr o‘rgàtilgàn. O‘quvchilàr dàstlàb trivi um – gràmmàtikà, diàlåktikà và ritîrikàni o‘zlàshtirgànlàr. Gràmmàtikà – tilshunîslik ilmi, bîlàlàrni o‘qishgà o‘r gàtgàn. Diàlåktikà – hîzirgi màntiqqà o‘õshàsh fàn bo‘lib, undà o‘quvchilàr munîzàrà îlib bîrishgà, o‘z fikri- ni isbîtlàshgà o‘rgàtilgàn. Ritîrikà – shå’r, bàdiiy àsàrlàr yozishni, nîtiqlik sàn’ àtini, huquq àsîslàrini o‘rgàtgàn. Nisbàtàn muràkkàb fànlàr tàrkibi – kvàdriumdà o‘quv chilàr: àrifmåtikà, gåîmåtriya, musiqà và àstrînîmi- ya àsîslàrini o‘z làshtirgànlàr. Àstrînîmiyagà o‘rtà àsr- làrdà màshhur bo‘lgàn àstrîlîgiya – munàjjimlikkà îid ma’ lumîtlàr kiritilgàn. Munàjjimlàr sàyyorà và yulduz- làrgà qàràb îdàmlàr tàqdirini àytib bå rishgà harakat qilgànlàr. Qo‘lyozma kitob san’ati. Yirik monastirlarda rohib-xat- totlar ishlaydigan skriptoriya (ustaxona)lar bo‘lgan. Ilk o‘rta asrlarda kitob kamyob va qimmat buyum hisoblan- gan. Yevropada ular pergament – maxsus ishlov beril- gan terilarga bitilgan. Varaqlar pishiq iplar bilan tikilib, yog‘ochdan yasalgan va teri tortilgan muqovalarda saqlan- gan. Ba’zida muqovalar qimmatbaho tosh, metallar bilan bezatilgan. XII asrga qadar kitoblar monastirlar kutubxo- nalarida saqlangan. Slavyan yozuvining yaratilishi. Ko‘pchilik slavyanlar, shu jumladan, Kiyev Rusi aholisi Vizantiyadan xristianlikning pravoslaviye mazhabini qabul qilgan. Yangi dinning joriy etilishi diniy kitoblarga ehtiyoj tug‘dirib, slavyan yozuvi- ning yaratilishiga turtki bo‘lgan. 46 I BOB. O‘RTA ASRLARNING ILK DAVRI Rohib olimlar – Kirill va Me- fodiy – IX asr o‘rtalarida yunon alifbosi asosida slavyan yozuvini yaratib, g‘arbiy slavyanlar orasida xristianlikni keng targ‘ib etishgan. Ular yunon tilidagi diniy asarlarni keyinchalik «kirillitsa» deb nom ol- gan yozuv orqali slavyan tiliga tar- jima qilishgan. Ushbu yozuv Bol- gariyadagi Rus yerlariga tarqalgan. Yaroslav davrida Rusda maorif yuksaladi. Vla dimir davri da Ki yevda xristian ruhoniylari tayyorlaydi gan o‘quv yurti tashkil etilgan bo‘l sa, Yaroslav Nov gorodda uch yuz ru honiy tayyorlaydigan bilim yurti ni ochadi. Knyaz davrida avval Kiyevda, so‘ng Novgo rodda yilnomalar tuzila bosh laydi. 1. Internet orqali yoki «O‘zbekiston milliy ensiklo- pediyasi»dan yunonlarning Platon akademiyasidan tashqari yana qanday akademiyalari bo‘lganligini aniqlang. 2. Mavzuda keltirilgan Vizantiyada yuksalgan tas- viriy san’at turlarini 35, 38-rasmlarga qanday aloqadorligini so‘zlab bering. 3. Sizningcha, o‘rta asrlar qadimgi yunon-rim mak- tablari bilan hozirgi maktablar o‘rtasida qanday o‘xshash va farqli jihatlar bor? 4. Lotin va kirill yozuvlarini 6-sinf tarix darsligi ma’lumotlari asosida tahlil qilib, ular qanday umumiylikka ega ekanligini ko‘rsating. 5. Sizningcha, slavyan yozuvi va Kiyev Rusi madaniyatining tarixiy ildizlari qaysi mamlakat bilan bog‘liq? 6. 35, 36 va 38-rasmlarni qiyoslab, ulardagi umumiy va farqli jihatlarni toping. 38-rasm. Kiyev. Avliyo Sofiya ibodatxonasi. XI asr |