Tarixiy davr

O’zbekistonda ommaviy qatog’on.
74.1926-yilda Samarqanbda”Qizil qalam” adabiy uyushmasi tuzildi.1930-yilga kelib O’zbekiston proletariat uyushmasiga qo’shildi.
75)“18 lar gurihi ” 1925-yil 19-22 noyabrda MKP IV plemunida O’zbekistom Kompartiyaning II sezdi 22-30 noyabrda ko’rib chiqildi.I.Xidiraliyev-yer-suvlari komissari,,M.Saidjonov-Zarafshon okrugi kotibi,Ashurov ,Rahimboboyev,R.Rafiqov-ishki ishlar komissari nohaq ayblov bilan ishdan olindilar.
76) “Inog’omovchilik”-O’zbekiston maorif xalq komissari (1925-26) , O’zbekiston Kompartiyasi MK matbuot bo’limi mudiri 1926-yilda, lavozimida ishlagan Rahim Oxunjonovich Inog’omov (1902-1938) nomi bilan bog’liq. 1926-“ O’zbekiston ziyolilari”1926-yil risolasida :Risolada okyabr to’ntarishi o’zbek xalqi uchun kutilmgan voqea bo’ldi va unga o’zbek mehnatkashlari tayyor emasdi degan gaplarni yozdi.”” Rus istibdodiga qarshi mustaqillik harakatida tarixiy ro’lni ziyolilzr o’ynagan” 1930 yil 30-mayda “Pravda Vastoka” gazetasida R.Inog’omovning “ochiq xati” uyushtiriladi.
77) “Qosimovchilik”- O’zbekiston SSR Oliy Sudining raisi Sa’dulla Qosimov 1929 yil mart oyida lavozimidan bo’shatilib qamoqqa olinadi.-milliy kadrlarni,ziyolilarni qatog’on qilishdagi keyingi uydurma edi. “aksiinqilovchila millatchi tashkilotlar” a’zosi degan aylov lar Prokror Badriddin Sharipov, Toshkentning sobiq sudyasi Mirsoat Mirzokirov,Mirzacho’l sudyasi Ibrohim Xo’jayev advakat Spiridonov yirik savdogar Nasriddin Alimov va Samig’jonov jami 17 kishi ayblandi 4kishi otib tashlandi 3 kishi uzoq muddatli qamoq solindi..
78) “Badriddinovchilik” 1932-yil 5-may 15-iyunda Toshkent shahrida SSSR Oliy sudi SHamsutdin Badriddinov va uning 5 tarafdori ustidan sud ish boshladi. Sh .Badriddinov 1929-yilda Farg’ona okrugi prokrori lavozimida ishlagan ,keyinchalik O’zbekiston Oliy sudi prokurori lavozimida ishlagan 1931-yilda qamoqqa olingan.
79) 1929-yil 5-noyabrda Toshkentda atoqli jaded ma’rifarparvari Munavvar Qori Abdurashidxonov boshchiligida 38-kishi qamoqqa olindi.keyinch a87 kishi.”Milliy Ittihod” va “Milliy Istiqlol” tashkilotlarining az’olari 15 nafari 1931-yili Maskvada otib tashlandi.
80) G’ozi Olim Yunosov 50 dan ortiq asarlar muallifi. Arab,fors,nemis,ingliz,bar cha turkey tillarni puxta bilgan.U xatto rus,arab va nemis tillarida Samarqand universitetida,Toshkent pedagogika institute handa Til va adabiyot ilmiy tatqiqo institutlaridaa maruza o’qigan.
81) Said Rizo Alizoda 1923-1934-yillarda Lohor shahrida olimning 10 dan ziyod asari ,”Axborot” kitobi chop etildi.1919-yildan nashr etila boshlagan “Inqilob shu’lasi” Turkistonda emas Eron,Turkiya,Hindiston ,Afg’oniiston mamlakatlariga tarqalgan.30-yillarda qatog’onga uchrab Vladimir turmasida halok bo’lgan.
82) Germaniya va Turkiyada o’qigan Sattor Jabbor,Solih Muhammad,Mayram Sultonova ‘chet el josisi’ sifatida otib tashlandilar.
83) 60-yoshli Xudoberdi Devonov 1938-yilda o’lim jazosiga mahkum etildi. 1936-yili “Pravda Vastoka” gazetasiga gazetasi tomonidan “Leyka” fotoaparati boshiga bal obo’ldi. F.Xo’jayev bilan til biriktirganda ayblandi.
84) 2000 yil “Shahidlar xotirasi” yodgorligi, 2002 yilda “ Qatag’on qurbonlari xotirasi” muzeyi ochildi,2001 yil 1 maydagi farmoni bilan 31-avgust kunini“ Qatag’on qurbonlarini yod etish kuni” deb e’lon qilindi.
85) 1939-yil 1-senyabr Germaniyaning Polshga hujum qilishi bilan Ikkinchi jahon urushi boshlandi 61 ta mamlakat,Yer shari aholisinig 80 % yani 1,7 milyard kishini o’z girdobiga tortadi.
86) Ikkinchi jahon urushining I davrida 1939- 1-setyabrdan 1941 –yil 22 iyungacha Germaniya G’arbiy va Markaziy Yevropada hukronlikni qo’lga kiritdi.Germaniya va Italiya Yevropadagi 10 ta davlatni-Polsha,Chexoslavakiya,Yugaslaviya,Belgiya,Gallondiya,Lyuksenburg,Daniya ,Narvegiya,Avstriya, Fransiyani bosib oldi. Millatlar Ligasi harakatini to’xtatdi.
87) Germaniya 1941-yil 22 iyunda SSSrga huhumga o’tdi Unga itifoqdosh Italiya,Finlyandiya,Vengriya,Ruminiya,Bolgariya ham SSSR ga hujum qildi.
88) 1941-yil 30 iyunda Stalin Davlat Mudofa Qo’mitasi (DMQ) tuzdi.
89) 1941-yilda O’zbekiston aholisi jami 6,5 mln undan yarmi bollar va keksalar yaroqli odamlarimiizning 50-60 foizi ,aniqrog;I 1433230 kishi urushga safarbar bo’lgan.
I.Karimov “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir” O’zbekiston 1996 yil
90) O’zbekiston bo’yicha 1942 –yili 716 ming kishi ko’chib keltirildi.200000 etim bola qabul qlingan . O’zbekiston 39140no’ringa ega bo’lgan 113 ta gospitalda yarador va bemor jangchilarga tibbiy hizmat ko’rsatildi.
91) Mudofa fondiga 650 mln so’m pul,22 mln qimmatbaho buyumlar 55 klg yaqin oltin ,kumush va boshqa qimmatbaho metallar to’plandi.pul-lareriya sotish evaziga 4,2 milyard mablag’ to’plandi.
92) Respublika bo’yicha 1941-yil oxirlariga kelib 300 ta sanoat korxonasi faqat xarbiy maxsulot bera boshladi. 1942 yil 18 noyabrda VKP MQ va SSSr Xalq Kamissarlari soveti “O’z SSR da 5 ta GES“ qurilishi xaqida qaror qabul qilindi.Metallargiya,zavodi ,Komir va neft qazib olish belgilandi.
93) 1943 yil eng yirik Farxod GES qurilishi boshlandi.Urush yillarida Bo’zsuv daryosi o’zanlarida Tovoqsoy Oqqovoq, Salor,Quyibo’zsuv, Oqtepa,Qibray GESlari samarqandda Taligulyan GESi 30 ga yaqin kichik kolxoz GES lari qurildi.1940-yilda 482 mln kw soat 45-yilda 1187ga ko’paydi.
94) 1940-yil oxirida Oxangaron daryosi oqimidagi qurama tog’tizimida dastlabki ko’mir qazib olinadigan shaxta qazildi.Urush yilllarida “Angrenugol” 3ta shaxta ochildi.
95) 1942-yil 17-iyunda Bekobod metallurgiya zavodi qurishga qaror qabiul qilindi.1944-yil yanvarida Gorkiy va Stalinogorsk ko’chirib keltirilib Chirchiq elektrokimyo kombinatida amiyak ish.chiqara. boshladi.
96) 1943-yilda Quvasoy kimyo zavodi Qo’qon superfosfat zavodi Farg’ona gidroliz zavodiqurildi.shu yili 12 ta yog’ zavodi 3 ta paxta tozalash zavodi 4ta qand va 4ta konserva zavodlari qurildi. Urush yillarida 280 ta sanoat korxonalari qurildi.
97) 1943-yil 25yanvarda “Toshkent temiryo’li ishi to’risida”qaror qabul qilindi
98) 1941-yil 29-noyabr O’zbekiston ilmiy muhandislik texnika jamiyati tuzildi
99) Zokir Karimov Qrim va Kavkazdagi jasoratin uchun shuhrat ordeni ‘ hamda jasirati ycun ordeni bilan mukofatlandi.
100) Omon Umarov Odessa da dushmanning dushmanning 40ta avtomobillariga hujum qildi .Hamza Zaripiov sapyorlar ratasini 27tank va 13bironne transni portlatadi
101) Moskvadagi jangda general Parfelov va Zebo G’aniyeva mergan Is’hoqov 354 Abubekov 229 Yusupov 132 Madaminov 123askarni yer tishlatdi. 1753 o’zbekistonlik jangchilar Moskva mudofasi uchun medali bilan mukofatlandi.
102) Perelazosk xutori yonidagi tepalik “Sharqning 11qahramoni” d-di Kabirov
103) O’zbekistonlik jangchilardan 2738kishi Stalingrad mudofasi uchun medali bilan mukofatlandi Mamasoli jabborov Xo’jamativ Yelena Stempkovskaya “Oryo’l dviziyasining faxriy a’zolari Ahmadjon Shukurovga qahramin unvon0 berilda va Zovatolyov Qishlog’I ” Shukurovka deb ataladigan bo’ldi.
104) “Chekist” partisan otryadi Mamadali Topvoldiyev.nomiga Belarussiyaning Pisarevo qishligi berildi.
105) Sobir Hahimov 57 gvardiyachi diviziyaning qo’mondoni 1943-yil mart oyida unga grneral-mayor unvoni berildi.1943-yil mayidan 1944 apreligacha Maskvadagi harbiy akademiyada ta’lim oldi.Gdansk 1945 yil 26-martda ozod eishda halok bo’ldi.
106) Fransiyaning janubini ozod etishda ko’rsatgan jasorati uchun Qo’qonlik Xoshim Ismoilov,toshkentlik Tojiboy Ziyayev,Fransiyaning “Janna da Ark” kresti ordeni bilan mukofatlandi.Italiyaning Karraro shahri konlariga ishlashga olib borilgan andijonlik Turg’un Qo’chqorov va Ahmad Mamajonovlar partizanalr bilab aloqa bog’lab Garibaldiyachilar otryadiga qo’shiladilar.
107) “Berlinni olgani uchun” 1706 kishi taqdirlandi.”Germaniya ustidan g’alaba qozonilganligi uchun” medali bilan 109208 o’zbekistonlik jangchilar taqdirlandilar.
108) SSSR dan jami 27 mln urush alangasida halok bo’ldi,18 mln yarodor . O’zbekistonda urushga safarbar qilingan 263005 kishi halok bo’ldi.132670 kishi bedarak yo’qoldi,60452 kishi nogiron bo’lib qaytdi.to’rt yuz ming oyila ayriliq azobili tordi.”Xotira” 33 kitob nashr etildi.
109) MQ ning 1946 –yil fevralida Qabul qlingan “Звезда” ва Ленинград “jurnali to’grisida V,Muradlining “Buyuk do’stlik” operasi to’g’risidagi qarori ijodkor ziyolilaarni qatog’on qilinishiga saba bo’ldi.
110) 1949-yil 25-iyunda “O’zbekiston yozuvchilar soyuzining ishi to’grisida”gi qarori Abdulla Qahhorning “Qo’shchinor chiroqlari” ramanini tanqid qildi.yozuvchilardan Oybek,Mirtemir,Hamid G’ulom,M.Shayhzoda ,M Boboyev A.Qayumov va boshqalar badnom qilindi.1948-1949-yillarda 20 dan ortiq yozuvchilar 15-20 yilga ozodlikdan mahrum etildi.
111) 1950-yil 1-sentyabrda “O’zbekiston fanlar akademiyasining ishlari to’grisida ” qarori til, iqtisod,dabiyot sohasidagi olimlar ayblandilar.
112) 1951-yil 8-aprelda “O’zbekiston SSR da musiqa san’atining ahvoli va uni yanada rivojlantirish tadbirlari to’g’risida” qaror qabul qlindi .
113) 50 -80-yilarda 7-Shahrixon GESi ,ikkita namangan,ikkita Bo’zsuv Chorvoq Xo’jakent GESlari ishga tushirildi.Tojikiston hududidagi O’rta Osiyodagi eng yirik Qayraqum GESi,Xisrav gesi qurildi.gaz bilan ishlaydigan Angren,taxiatosh,navoiy ,Sirtdaryo ,2-angren GEslari qurildi.
114) 1959 yili “Buxoroneftgaz” boshqarmasi tuzildi.,1958-yilda “Jorqoq-buxoro-Samarqand-Toshkent” gaz quviri qurilishi boshlanib 1960 yil 2-dekabrda bitkazilgan Quvvati 4,5 mlrd kubometr.1960-yili Simoliy So’x-farg’ona,Shimoliy so’x-Qoqon gaz quvirlari qurildi.1964-1966-yillarda Muborak-ohkent-Chimkent-bishkek-Almati gaz quviri qurildi.19558-1980 yilarda Buxoro,Gazli,Qarshi rayonlarini Toshkent –Bishkek-Almatigacha yotqizilganumumiy uzunligi 5686 km (uzunligi 3618 O’zbekistonda) yillik quvvati23 mlrd kub gaz tashkiletadi.
115) 1962-yilda Farg’ona azot zovodi,1965-yili Olmaliq kimyo zavodi ,70-yillarda Olmaliq va Samarqand kimyo ishga tushirildi.1951-yilda Jizzah Forish tumanida Uchquloq rangli metalurgiya koni 60-yillarda Murintov,Chodak (1965),Konbuloq Angren.
oltinkonlari,nurota,Qurama,Zarafshon,Hisor,Pomir tog’larida olin 30ta oltin konlari topildi.
116) “Tashselmash” zavodi 1960 yilda 3184 ta paxta terim mashinasi ishlab chiqilgan.1963-yili O’zbekiston traktor yig’uv zavodi 1971-yildaan esa Toshkent qishloq x’ojalik mashinasozligi agregat zavodi nomi berildi.
117) 1972-yilda Chkalov nomidagi Toshkent Aviatsiya ishlb chiqarish birlahsmasi tashkil etildi.1961 –yildan President I.Karimov besh yil davomida muhandis,yetakchi muhandis -konstruktor bo’lib ishlagan va yeuk muhandis bo’lib toplandi.