Tarmoqlar va sohalar
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
_______________________________________________________________________________________
“O‘zbekiston statistika axborotnomasi” ilmiy-elektron jurnal 2023/1(15) 98 statmirror.uz Aholi daromadlari darajasi bilan o‘lchanmaydigan shunday xizmatlar ham borki, bugungi hayot tarzini ularsiz tasavvur qilish qiyin. Ijtimoiy xizmatlar: ta’lim, sog‘liqni saqlash, suv, kommunal xizmat va issiqlik bilan ta’minlash xizmati shunday xizmatlar sirasiga kiradi. Ta’kidlash kerakki, bu jabhada muayyan yutuqlarga erishilmoqda, ammo ularning ba’zilarida yaxshilanish, ayrimlarida yomonlashuv kuzatildi. Ba’zi mamlakatlarda ta’lim olish sifati standartlari pasayishi sezilmoqda[9]. MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAHLILI Mamlakat aholisi turmush darajasini baholash va bu boradagi izlanishlar XX asrning 20-yillarida boshlanib, bu borada V.I. Rutgayzer, V.N.Salin,, V.F. Mayer., N.I. Buzlyakov va boshqalar ilmiy izlanishlar olib borgan. Ularning ilmiy izlanishlarida aholi turmush darajasi o‘z mamlakatlari aholisini turmush tarzi, ishlab chiqaruvchi kuchlarining joylashuvi hamda rivojlanishini hisobga olib, ilmiy tadqiq etilgan. Bularning barchasi aholi turmush darajasini o‘rganish sohasida bo‘layotgan izlanish su’ratlariga, ko‘rsatkichlar tizimini ishlab chiqishga ijobiy ta’sirini ko‘rsatdi. Aholi turmush darajasini baholash muammolarini mahalliy olimlardan N.M.Soatov, YO.Abdullaev, Q.Abdurahmonov, N.Zokirova, M.G.Nazarov, X.Abulqosimov, A.Vahobov, G.Saidova, S.G‘ulomov, B.G‘oyibnazarov, E.Akramov, X.Muxitdinov, A.O‘lmasov, R.Xasanov, SH.SHodmonov, M.Xakimova, D.Rahimova, va boshqalar o‘z asarlarida keng bayon etganlar. V.I. Rutgayzer Aholining pul daromadlarini tahlil qilish o‘z-o‘zidan ularning moddiy ne’matlar va xizmatlardan foydalanish darajasi, pul jamg‘armalari ko‘rsatkichlari bilan o‘zaro aloqasini nazarda tutadi va bularga qiladigan xarajatlarini ham statistiq o‘rganishni talab etadi. Bu tahlilni mukammallashtirish vazifasi aholi yoki oilaning turli maqsadlari uchun qilgan xarajatlarini asosli ravishda ilmiy o‘rganishni talab etadi[10]. V.N.Salin, “Aholi turmush darajasi”- bu aholining iste’molini qondirilishining moddiy imkoniyatlarini xarakterlaydi. U o‘z ichiga ijtimoiy hayotni turli ijtimoiy jihatlarini: mehnat sharoiti, aholi daromadlari va xarajatlari darajasi va tuzilmasi, bo‘sh vaqtdan foydalanish, sog‘liqni saqlash, madaniyat, san’at va boshqalarning rivojlanish darajasini o‘z ichiga oladi. Ijtimoiy hayotni bu ijtimoiy tomonlarini miqdoriy tavsiflash ijtimoiy-iqtisodiy indikatorlar yordamida amalga oshiriladi hamda aholi turmush darajasi va ijtimoiy rivojlanishini statistik o‘rganish predmeti hisoblanadi” deb ta’riflaydi [11]. N.M.Soatov tahriri ostida chop etilgan “Statistika asoslari” darsligida mualliflar “Aholi turmush darajasi – bu sotsial-iqtisodiy kategoriya bo‘lib, u kishilarning moddiy va madaniy maishiy ehtiyoji qondirilishi hamda sotsial turmush sharoitining yaxshilanib borishi kabi tushunchalarni o‘z ichiga oladi” deb ta’rif berishgan. [12]. |