Tаsdiqlаymаn” “Gumаnitаr fаnlаr” kаfеdrаsi mudiri t f. d prоf., Sh. O’ljаеvа

_____________t.f.d. prоf., Sh.O’ljаеvа

“Falsafa: mantiq, etika, estetika, dinshunoslik” fаnidаn YaN

VАRIАNTI № 13

1. 
   Gnoseologiyaning mazmuni va mohiyati. Ratsionalizm. Empirizm.
   

Gnoseologiya (yun. Gnosis – bilish va logos — taʼlimot) — bilish haqidagi taʼlimot. Yana q. Bilish nazariyasi.
O’sha paytda empirizm va ratsionalizm hukmron oqimlarga aylandi. Immanuil Kant transsendental idealizm deb nomlangan taklifni ilgari surdi, bu esa insonning passiv mavjudot emasligini, balki bilim olish nuqtai nazaridan progressiv jarayonning bir qismi ekanligini ko’rsatdi. ... Bilim tajribadan olinadi va hislar orqali idrok etiladigan narsalar.

2. 
   Hukm tafakkur shakli sifatida.
   

Hukm, muhokama (mantiqda) — predmetga maʼlum bir belgi (xossa, munosabat) xosligi yoki xos emasli-gini ifodalovchi tafakkur shakli. H. Nisbatan tugal fikr boʻlib, unda predmet bilan uning aniq belgisi haqidagi bilim ifodalanadi. H.lar toʻgʻri (chin) yoki xato (yolgʻon) yoxud noaniq (taxminiy) boʻlishi mumkin

3. 
   Inson falsafiy muammo sifatida.
   

Инсон фалсафий муаммо сифатида. Фалсафа тарихида инсонга мурожаат этмаган, инсон моддий ва маънавий борлиғининг турли томонларини бевосита ёки билвосита. Таҳлил қилмаган файласуф ёки фалсафий йўналишни топиш деярли мумкин эмас. Аксарият фалсафий ва диний тизимлар катта.

“Tаsdiqlаymаn”

“Gumаnitаr fаnlаr” kаfеdrаsi mudiri
_____________t.f.d. prоf., Sh.O’ljаеvа

“Falsafa: mantiq, etika, estetika, dinshunoslik” fаnidаn YaN

VАRIАNTI № 14

1. 
   Borliq shakllari: tabiat borlig‘i, inson borlig‘i, ma’naviy borliq, ijtimoiy borliq, virtual borliq.
   

Borliq — obyektiv mavjud reallikni ifodalovchi falsafiy tushuncha. U moddiypredmet olamidangina iborat emas. Borliq turli darajada namoyon boʻladi: organik va noorganik tabiat, biosfera, ijtimoiy borliq, obyektivideal borliq (madaniy qadriyatlar, ilmiy bilimning umumiy prinsiplari, tushunchalari va h.k.), inson turmushi. Borliq falsafa tarixida turlicha talqin qilingan. Yaqin va Oʻrta Sharq falsafasida Kindiy, Forobiy, Ibn Sino, Umar Xayyom, Ibn Rushd kabi mutafakkirlar borliq ni ikkiga — vujudi mumkin va vujudi vojibga boʻladilar. Ularning falsafasida borliqning dastlabki sababchisi Alloh (vujudi vojib), lekin Alloh bilan borliq ni bir-biridan ajratib tasavvur qilib boʻlmaydi, bular sababoqibat shaklida bir-birlari bilan uzviy bogʻliq, degan tushuncha yotadi.
2. Murakkab hukmlar yordamida sillogistik xulosa chiqarish.
Sof shartli xulosa chiqarish deb, har ikki asosi va xulosasi shartli hukm bo’lgan sillogizmga aytiladi. Uning formulasiquyidagicha: 1) yoki. 2) yoki. Bu turdagi sillogizmlarning xulosasi shartlangan (shartli hukm0 bo’lgani uchun ulardan bilish jarayonida kam foydalaniladi. Shartli-qat’iy xulosa chiqarish deb, katta asosi shartli hukm, kichik asosi oddiy qat’iy hukm bo’lgan sillogizmga aytiladi.
3. Estetik faoliyat mehnatning o‘ziga xos turi. Estetik faoliyatning ijodiy xarakteri.
Ma’lumki, mehnat insonning maqsadga muvofiq tarzda aql yoki kuch vositasida amalga oshiriladigan faoliyati. Ibtidoiy davrlarda mehnat asosan majburiylik tabiatiga ega bo’lgan: Qadimgi odam qorin to’ydirish uchun ko’p va og’ir mehnat qilgani bizga yaxshi ma’lum. Keyinchalik ish qurollarining takomillashuvi, yangidan yangi ishlab chiqarish vositalarining olib keldi. Fan-texnika taraqqiy topgan hozirgi davrda odamlar asosan muayyan kasbiy tayyorgarlikdan keyin mehnat faoliyatini boshlaydilar.

“Tаsdiqlаymаn”

“Gumаnitаr fаnlаr” kаfеdrаsi mudiri