Tasdiqlayman” O'quv ishlari bo'yicha prorektor S. Xodjaniyozov

Ta’lim metodlari o‘qitishning o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlariga erishish usullarini hamda o‘quv materiallarini nazariy va amaliy yo‘llarini anglatadi.
Ayni vaqtda pedagogik manbalarda “ta’lim metodi” tushunchasiga berilgan ta’riflarning xilma-xil ekanligiga guvoh bo‘lish mumkin. Mazkur o‘rinda ularning ayrimlarini keltiramiz:
Ta’lim metodlari ta’lim jarayonida qo‘llanilib, uning samarasini ta’minlovchi usullar majmuidir.
Ta’lim metodlari ta’lim maqsadini yoritishga xizmat qiladi, u yordamida ta’lim mazmunini o‘zlashtirish yo‘llari ifoda etiladi, o‘qituvchi va o‘quvchilarning o‘zaro harakati, xususiyati aks ettiriladi. Metod, bir tomondan, ta’lim maqsadiga erishish vositasi sifatida namoyon bo‘lsa, boshqa tomondan, boshqariluvchan o‘qish faoliyatini amalga oshirish sharti hisoblanadi.
Ta’lim metodlari doimo u yoki bu o‘qish vositalari yordamida joriy etiladi, shu bois ularning o‘zaro shartlanganligini ta’kidlash joiz.
«Ta’lim metodi» atamasi bilan birga ko‘p hollarda «metodik usul» (sinonimlari – pedagogik usul, didaktik usul) tushunchasi ham qo‘llaniladi. U ta’lim metodining tarkibiy qismi, uning muhim unsuri, metodni joriy qilishdagi alohida qadam sifatida ta’riflanadi.
Metodik usullar:
- Namoyish (ko‘rgazmali, ob’ektiv – tajriba, amaliy va aqliy harakatni namoyish etish, hokazolar

-Topshiriq berish

-Masalani o‘rganish

-Yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish

Har bir metod Ma’lum ta’limiy vazifani muvaffaqiyatli hal etish, qolganlari esa birmuncha samarasiz bo‘lishi mumkin. Universal ta’lim metodlari mavjud emas, shu bois darsda turli ta’lim metodlaridan yoki ularning majmuasidan foydalanish mumkin.

Ta’lim metodlarini tanlash quyidagi mezonlari asosida aniqlanadi:

• didaktik maqsad asosida;

  
  

• ta’lim mazmuni asosida;

  
  

• o‘quvchilarning o‘quv ko‘nikmalarini egallash va rivojlanish darajasi asosida;

  
  

• o‘qituvchining tajribasi va kasbiy tayyorgarlik darajasi asosida.

  
  

Ta’lim metodlarining tasnifi asosiy didaktik maqsadlar bo‘yicha tizimlashtiriladi². Masalan:

• Bilimlarni egallash metodlari.

  
  

• Ko‘nikma va malakalarni shakllantirish metodlari.

  
  

• Bilimlarni qo‘llash metodlari.

  
  

• Nazorat (bilim, ko‘nikma va malakalarni mustahkamlash va tekshirish) metodlari

  
  

Keltirilgan tasnif “bilimlar manbai” bo‘yicha tizimlashtirilgan metodlar – og‘zaki, ko‘rgazmali va amaliy metodlarni u yoki bu darajada o‘zida mujassamlashtiradi.

O‘quv materiallarini og‘zaki bayon qilish usuli, uning hikoya qilish, tushuntirish va maktab ma’ruzasi kabi turlari quyidagi bir qator didaktik qoida va talablarga asosan qo‘llaniladi.
Suhbat. O‘quvchilar tomonidan bilimlarni o‘zlashtirish jarayoni: ular ehtiboriga havola etilayotgan savolning mohiyatini anglash, mavjud bilimlar va tajribani safarbar qilish, savolga oid obhektlarni o‘zaro taqqoslash, puxta o‘ylash va savollarga to‘g‘ri javob tayyorlashdan iborat.