Tasdiqlayman O`quv ishlari bo`yicha prorektor

Bir va ikki urug’pallali o’simliklar sinfi: gulli o`simliklar bo`limi 2 ta yirik sinflardan tarkib topgan. Bu sinflarning ya`ni ikki urug` pallali va bir urug` pallalilarning asosiy farqli belgalari quyidagicha berilgan (jadval).

Ikki urug`pallali va bir urug`pallali o`simliklarning farqli belgilari

	Ikki urug`pallalilar	Bir urug`pallalilar
1	Murtagi ikki urug`pallali	Murtagi bir urug`pallali
2	Barglari oddiy va murakkab, aniqband va yaproqqa ajralgan	Barglari oddiy, bandsiz
3	Barg yaprog`i panjasimon tomirli	Barg yaprog`i parallel yoki yoysimon tomirli
4	Poyalari kambiy hisobiga ikkilamchi yo`g`onlashishga ega.	Poyalari kambiysiz, yo`g`onlashmaydi.
5	Poyalaridagi o`tkazuvchi sistema silindr shaklida joylashgan. Po`stloq va o`zak aniq shakllangan.	Poyalaridagi o`tkazuvchi sistema tarqoq shaklida joylashgan. Po`stloq va o`zak aniq shakllanmagan.
6	Yosh ildizcha asosiy (o`q) ildizgi aylanib, undan yon ildizlar hosil bo`ladi.	Yosh ildizcha erta quriydi, uning o`rniga qo`shimcha ildiz hosil bo`ladi. Popuk ildizli.
7	Guli ko`pincha besh, ba`zan to`rt a`zoli	Guli asosan uch a`zoli
8	Daraxt, buta, yarimbuta va o`t o`simlik	Ko`pincha o`t, ba`zan ikkilamchi yog`ochlanuvchi daraxtsimon o`simlik.
9	Chang donachalarining qobig`i asosan uch jo`yakli.	Chang donachalarining qobig`i asosan bir jo`yakli.

Ikki pallalilarni bir pallalilardan yukorida keltirilgan belgilariga kura far k kilmaydiganlari xam mavjud. Masalan, ikki pallalilarning ururmurtagida gi ururpallalari teng bulmagan turlari karamdoshlargamansub nomozshomgul (Hesperis matronalis) urur pallasi bitta bulgan turlari ayiktovondoshlar oilasiga mansub— chistyak Ficaria Cyclamen; kuknordoshlarga mansub burmaketa (Caridalys) navruzdoshlar oilasiga mansub siklamen (Cyclamen); va boshkalar xam tabiatda uchraydi. Judakam bulsa-da, bir pallalilar orasida ikki pallali (lola-doshlar oilasiga mansub Aglaranthus, chuchmumadoshlar oilasigamansub Cythranthus ) turlar xam uchraydi.Bu masalalardan kurinib turibdiki, bir pallalilarbilan ikki pallalilar orasidagi fark nisbiy. Shu sababli ayrim botaniklar gulli usimliklarni bir pallali va ikki pallalilarga bulish tarafdorlari emaslar va bir pallalilarning kabila va oilalarini, ularning uxshashlik belgilariga karab ikki pallalilar orasida joylashtiradilar. Lekin bir pallali usimliklarni ikki pallalilar orasida joylashtirish uslubiy jixatdan uncha kulay emas. Bundan tashkari bir pallalilarn keskin chegaralangan, uziga xos aloxida gurux xisoblanadi. Eng yangi filogenetik sistemalarda xam (Taxtadjyan,1987) gulli usimliklar bir pallalilar va ikki pallalilarga bulingan. Ikki pallalilar aloxida ajdodga ajratilib, uning asosiy belgisi sifatida gul kurronining tuzilishi olinadi. Birinchi tabiiy sistema muallifi A. Jyus`e (1889) ikki pallalilarni shu belgisiga asosan: gultoj bargsizlar (Apetalae), bir tojbarglilar (Monopetalae) va kup tojbarglilar (Polypetalae) kenja ajdodlariga buladi.

Keyingi filogenetik sistemalarda xam usimlikning gul kuryaoni tuzilishiga aloxida e'tibor berilgan (Gallir — 1912, Bessi — 1915, Xashchinson — 1926). Ayrim xoll ar d a g u l k u r r o n s i z ikki p a l l a l i u sim l i k l a r (Archychlamydeae) va gul kurroni oddiy ikki pallalilar xam aloxida kenja ajdodga (Monochlamydeae) ajratilgan. Kush gul kurronli, tojbarglari erkin joylashgan,ikki pallalilar aloxida Dialypetalea; Gultoj barglari tutash ikki pallalilar aloxida — Sympetalae guruxlarga ajratilgan. Ikki pallali toj barglari tutash usimliklar besh aylanma (Pentacyclicae) va turt aylanma (tetracyclicae) kenja ajdodlarga ajratilgan. Fundamen-tal filogenetik sistemalar mualliflari N. Bush,N. Kuznetsov, A. Taxtadjyanlar ikki pallalilarni erkin toj bargli va tutash toj barglilarga ajratish tarafdorlari emaslar. Ikki pallalilarni kenja ajdodlarga bulishborasidagi munozara kupdan beri davom etib kelmokda.Keyingi vaktda ikki pallalilar sistemasini tuzishda, ularning fakat gul tuzilishinigina emas, balki barchaorganlari shu jumladan vegetativ organlarining xam tuzilishini inobatga olish taklif kilinmokda. Kelgusi filogenetik sistemalarni yaratishda usimliklarning vegetativ va generativ organlarining tuzilishidagi asosiy belgilarga tayanish va anik fanlar — bioximiya, genetika, fiziologiya, polebotanika va boshka Shunga uxshashlarning ma'lumotlari inobatga olinishi va xozirgi zamoy botanik - filogenetiklarining yangi roya va yangi asosli nazariyalar yaratishlari bilan borlik Kuyida ukuvchi e'tiboriga xavola kilinayotgan gulli usimliklar klassifikatsiyasi yangi fundamental nazariyalar bilan kurollangan, didaktik jixatdan kupchilikka ma'kul bulgan A. Taxtadjyan (1987) sistemasi asosida kurilgan bulib, yopik ururli (gulli) usimliklarbulimining kabila, oila turkumi va turini uzida mujassamlantiradi.