Tasdiqlayman” Qo`shtepa ixtisoslashtirilgan maktabi mmibdo`: S. Egamov

<b>IV. Uyga vazifa: </b>Mavzuni o`rganish. <br /> <br /> <br /><b>Qabul qildi : MMIDO` _________S.Egamov</b> <br /> <p> <b>Sana:__________________</b></p> <br /><b>Mavzu: <a href="/11-kvadratik-formalar.html">Formalar </a></b> <br /><b>Maqsad: </b> <br /><b>1) ta’limiy:</b> o`quvchilarga web-sahifada forma tashkil etishda qo`llaniladigan deskriptorlar va ularning qo’llanilishi haqida ma’lumot berish; <br /><b>2) tarbiyaviy:</b> o`quvchilarga estetik va axloqiy tarbiya berish; <br /><b><span id='3)_rivojlantiruvchi'>3) rivojlantiruvchi:</span></b> o`quvchilarda web-sahifalarda formalar tashkil etish ko`nikmalarini rivojlantirish. <br /><b>1. Axborotlarni izlash va elektron vositalarda yig‘ish kompetensiyasi </b> <br />Axborotlar ustida bajariladigan amallarga oid vazifalarni bajara oladi; <br /><b>2. Axborotlarni elektron vositalarda qayta ishlash va saqlash kompetensiyasi </b> <br />axborot hajmi, uzatish tezligi bilan bog‘liq <a href="/jadval-redaktorlardan-iqtisodiy-masalalarni-yechish-jarayonida-v3.html">masalalarni</a>, axborotlarni qayta ishlashni mustaqil bajara oladi; <br /><b><span id='3._Axborotlarni_elektron_vositalar_orqali_uzatish_kompetensiyasi'>3. Axborotlarni elektron vositalar orqali uzatish kompetensiyasi</span> </b> <br />Axborot o‘lchov birliklari va uzatish tezligi imkoniyatlarini hisobga olgan holda uzatiladigan va olinadigan axborotlar hajmini hisoblay oladi; <br /><b>DTS:</b> formalar tashkil etishda qo`llaniladigan deskriptorlarini bilish va amaliyotda qo`llay olish. <br /><b>I. Tashkiliy davr</b> <br /><b>II. <a href="/mavzu-takrorlash-operatorlari-c-takrorlash-operatori.html">Takrorlash</a></b> <br /><ul> <li/> <br />URL-manzil deganda nimani tushunasiz? <br /><li/> <br />Web-sahifada gipermurojaat qanday tashkil etiladi? <br /><li/> <br />Web-sahifadagi o’tish nuqtasi o’z ichiga nimalarni olishini izohlang. <br /><li/> <br />Tarkibiy web-sahifa deganda nimani tushunasiz? <br /><li/> <br />Elektron pochtaga murojaat qanday tashkil etiladi? <br /></ul> <br /><b><span id='III._Yangi_mavzuni_o`rgansih.'>III. Yangi mavzuni o`rgansih.</span></b> <br />Web-sahifada formalar so’rovlar o’tkazish, web-server va mijoz o’rtasida muloqot o’tkazish yoki berilgan ro’yxatdan kerakli hujjatni tanlash maqsadida qo’llaniladi. Masalan, web-sahifaning reytingini aniqlash, biror korxona maxsulotlari haqidagi fikrlarni to’plash, Internet orqali tanishish va hokazo maqsadlarda web-sahifada formalar tashkil etiladi. Maqsadga qarab formadagi savollar ham turlicha bo’ladi. Lekin, web-sahifada savollarni tashkil etish bir xil teglar yordamida amalga oshiriladi. Bu teglar web-sahifada savol matni bilan birga javob oynasini ham hosil qiladi. Savol matni web-sahifa tayyorlanayotganda kiritiladi. U tuzilishiga ko’ra, asosan, ikki turga bo’linadi: <br /><ol> <li/> <br />Ixtiyoriy javob kiritish uchun mo’ljallangan. <br /><li/> <br />Tavsiya etilgan javoblardan birini tanlash uchun mo’ljallangan. <br /></ol> <br />Savollarni web-sahifaning istalgan yeriga joylashtirish mumkin, ya’ni, formaning tuzilishini o’zingizga yoqqan shaklda tashkil etishingiz mumkin. <br />Muloqotni boshqacha tashkil etish ham mumkin. Masalan, avval ko’rilganidek, web-sahifada kerakli savollarni berib (oddiy matn sifatida), bu savollarga elektron pochta orqali javob yuborishni iltimos qilib elektron pochtangiz manzilini (adresini) ko’rsatishingiz mumkin. Lekin bu holda ko’p (deyarli) javob ololmaysiz. Chunki, birinchidan, hamma ham tanimagan kishisiga xat yozishga jazm qila olmaydi. Ikkinchidan, formadagi savollarga javob berish ko’p <a href="/trikuspid-etishmovchiligi-tr-sistola-vaqtida-ong-qorinchadan-o.html">mulohaza talab qilmaydi</a>, ammo xatni esa o’ylab yozish kerak bo’ladi. <br />Forma hosil qilish uchun <b><FORM></b> juft tegi qo’llaniladi. Uning <b>ACTION </b>va <b>METHOD</b> kabi parametrlari bor. ACTION parametri majburiy bo’lib, uning qiymati URL-manzildir. <br />Formani jo’natishni bir nechta usulda amalga oshirish mumkin. Formani jo’natish usulini ko’rsatish uchun METHOD parametri ishlatiladi. Ko’p hollarda formani jo’natish uchun elektron pochta ko’p qo’llaniladi. Buning uchun <FORM> tegiga METHOD=POST va ACTION= “mailto<i>: elektron pochta tizimidagi adres</i>” parametrlari qiymati bilan qo’shiladi. Masalan: <br /><FORM METHOD=POST ACTION=“mailto:[e-mail]”> <br />Formada savol-javob tashkil qilish uchun <<b><span id='INPUT'>INPUT</span></b>> <a href="/tegidan-tashqari-bu-bolimning-qolgan-barcha-teglari-ekranda-ak-v3.html">toq tegi </a><b>NAME</b> parametri bilan qo’llaniladi. Bu teg yordamida berilgan savolga javob kiritish uchun matn maydoni (javob satri) hosil qilinadi. Javob satri belgilari soni <b>SIZE</b> (o’lcham) parametri bilan aniqlanishi mumkin. Savol esa oddiy matn sifatida kiritiladi. Masalan: <p>Sizning ismingiz:</p> <br /><INPUT NAME = “ism kiritiladigan joy” SIZE=25> <br />Bu teglar formada “Sizning ismingiz:” matnini va 25 tagacha belgi kiritish mumkin bo’lgan “ism kiritiladigan joy” nomli matn maydonini hosil qiladi. <br />Formaning ba’zi bandlariga yoziladigan javob bitta satrga sig’masligi mumkin. Masalan, formada “Izoh” bandi bo’lsa, odatda bu bandga bir nechta satrdan iborat matn yoziladigan maydon ajratiladi. Buning uchun <<b><span id='TEXTAREA'>TEXTAREA</span></b>> juft tegidan foydalaniladi. Bu teg tarkibida matn maydoni nomini (<b>NAME</b>), satrlar (<b>ROWS</b>) va ustunlar (<b>COLS</b>) sonini belgilovchi parametrlar ishtirok etadi. Masalan, <p>Izoh: <br />NAME=“Izoh” ROWS=4 COLS=40>

Bu teglar formada “Izoh:” so’zi, hamda 4 ta satr va 40 ta ustunli (ya’ni, har biri 40 tadan belgili 4 ta satr) “Izoh” nomli matn maydoni hosil qiladi.
Shunday savollar borki, ularga aniq javoblardan biri tanlanadi. Masalan, ma’lumotingiz haqidagi savolga albatta, “Boshlang’ich”, “O’rta”, “O’rta-maxsus” yoki “Oliy” javoblaridan birini tanlaysiz. Bunday savollarga javoblarni formaga oldindan kiritib qo’yish mumkin. Odatda, bunday tashkil qilingan javoblar oldiga doiracha joylashtirilib, qaysi javob tanlansa, shu javob oldidagi doiracha (sichqoncha yordamida) belgilanadi. Formada bunday savol-javobni tashkil qilish uchun tegida NAME parametri bilan TYPE (tip) parametri RADIO (yo’naltirish) qiymati bilan birga ishlatiladi. Belgilangan doirachaga mos sizga (yoki web-serverga) keladigan ma’lumot VALUE (qiymat) parametrining qiymati bo’ladi. Masalan:

Ma'lumotingiz:

Boshlang'ich

O'rta

O'rta-maxsus

Oliy
Bu yerda TYPE=radio parametri ekranda doiracha hosil qiladi; NAME= dan keyingi qo’shtirnoq ichida yozilgan “Ma’lumoti” so’zi maydon nomi bo’lib, ekranga chiqarilmaydi; VALUE= dan keyingi “Boshlang’ich” so’zi web-serverga yuboriladi; undan keyingi Boshlang’ich so’zi ekranga doiracha yonidan chiqariladi.
tegi keyingi matn yangi satrdan chiqishini ta’minlaydi.
Ba’zan, taklif etilgan javoblardan bir nechtasini tanlash zarur bo’lib qoladi. Bu holda TYPE parametrining RADIO qiymati o’rniga CHECKBOX (tanlash joyi) qiymati ishlatiladi. Bu holda formada doiracha o’rniga katakcha hosil bo’ladi. Masalan, o’zlashtirilgan tillar haqidagi savolni HTML-hujjatda quyidagicha ifodalash mumkin:

Gaplasha oladigan tillaringiz

O’zbek

Rus

Ingliz

Nemis
Ko’rib chiqilgan teglardan foydalanib murakkab bo’lmagan formalar tashkil qilish mumkin. Hosil qilgan formangizni Internet tarmog’iga joylashtirsangiz, uni millionlab odamlar ko’radi. Ammo undagi savollarga berilgan javoblar sizga yetib kelmaydi. Hosil qilingan forma javoblari bilan qaytib kelishi uchun <INPUT> tegi SUBMIT (qo’shilish) qiymatli TYPE parametridan foydalaniladi. Formadagi matn maydonlarini tozalash uchun esa <INPUT> tegi RESET (qayta tanlash) qiymatli TYPE parametridan foydalaniladi. Mazkur tegda VALUE parametri ishlatilsa, brauzer ekranda tugma hosil qiladi. Masalan,

tegi ekranga ichida “Formani jo’natish” jumlasi yozilgan tugma chiqaradi va bu tugma tanlansa formadagi ma’lumotlar kerakli manzilga jo’natiladi,

tegi esa ekranga ichida “Formani tozalash” jumlasi yozilgan tugma chiqaradi va bu tugma tanlansa formadagi barcha ma’lumotlar o’chib, ma’lumotlarni yangilash imkoni bo’ladi.
Quyida forma uchun HTML-hujjat va unga mos web-sahifa keltirilgan:

Yuqoridagi formani hosil qilishda web-sahifaga jadval joylashtirish imkoniyatlaridan foydalandik. Shuning uchun ikki turdagi tanlash tugmalari yonma-yon aks etgan.
Forma hosil qilishda tanlash imkoniyatini <SELECT> juft tegi yordamida ham amalga oshirish mumkin. Bunda tanlanishi kerak bo’lgan ma’lumotlar suriluvchi ro’yxat kabi aks etadi. Ro’yxat elementlari tegi ichida ishlatiladigan <OPTION> toq tegi yordamida kiritiladi. SELECT tegining NAME, SIZE, MULTIPLE kabi parametrlari bor. Parametrlar ishini quyida keltirilgan misoldan tushunib olish mumkin.

Ko’rib turganingizdek, formaning tanlov qismi juda kichik joy egallab turibdi. Bu misoldagi tanlov natijasida kerakli manzilga faqat bitta qiymat – “8” yuboriladi. Agar bir nechta qiymat tanlash imkoniyati berilishi zarur bo’lsa, qiymat talab qilmaydigan MULTIPLE parametrini qo’shish kifoya.