Tashkent Medical Academy Volume 3

---

Tashkent Medical Academy 
Volume 3 | TMA Conference | 2022
The significance of the scientific, cultural 
heritage of Abu Rayhon Beruni and its role in 
the development of science 
Abu Rayhon Beruniy ilmiy-madaniy 
merosining ahamiyati va uning fan 
taraqqiyotidagi o‘rni 
 
 
 
 
 
388
 
December 16 
https://tma.uz/ Republican Scientific and Practical Conference 
ABU RAYHON BERUNIY IJODINING TIBBIYOTDAGI O`RNI 
 
Gulnoza Olimjon qizi Eshquvatova 
Toshkent tibbiyot akademiyasi talabasi 
[e-mail]
 
 
ANNOTATSIYA
Ushbu tezisda Markaziy Osiyolik qomusiy olimAbu Rayhon Beruniyning ilm-
fanga qo`shgan salmoqli hissasi,uning tibbiyoda qoldirilgan oltinga teng bilimlari 
o`rganilgan. 
Kalit so`zlar:
Tendensiya, geodeziya, mavrak, saydana, ritsiyuritsin, 
mineralogiya/ 
 
Kirish
. Ijtimoiy taraqqiyotning turli bosqichlarida barkamol avlodni 
tarbiyalash masalasi yetakchi masala bo`lib,xar bir davirda o`ziga xos yondashuvlar 
va tendensiyalar hukumron bo`lgan.Ammo minh yillar o`tgan bo`sada ajdodlarimiz 
tomonidan ilgari surilgan fikrlar shu darajada qimmatliki,ular hozirgi shiddatkor XXI 
asr uchun ham ahamiyatlidir. 
Asosiy qism:
Beruniy 100 dan ortiq kitoblarni yozib bizga meros qoldirgan. 
Shulardan 30 ga yaqini bizgacha yetib kelgan. Jumladan, «Qadimgi xalqlardan 
qolgan yodgorliklar», «Xorazmning mashhur kishilari», «Geodeziya», «Munajjimlik 
san‟atining boshlang‟ich tushunchalari», «Hindiston», kitoblaridir. Beruniy o‟z 
asarlari ro‟yxatini tuzgandan keyin ikkita muhim kitobni yozgan. Bulardan biri 
«Minerologiya»dir . Bu risola o‟z zamonasining tengi yo‟q asari hisoblangan. 
Beruniy tibbiyot sohasiga ham o`zinig ulkan hissasini qo`shganligini alohida aytib 
o`tishimiz joiz.Uning tibbiyotga bag`ishlangan ”Saydana”asarida mingdan ortiq 
dorivor moddalar nomini 30 tilda yozib chiqqan. Beruniyning bu asari -«Dorivor 
o‟simliklar haqidagi kitob»ining qo‟lyozmasi XX asrning 30-yillarida Turkiyada 
topildi. Asar «Saydana» nomi bilan mashhur. Bu asarda Beruniy Sharq, ayniqsa 
Markaziy Osiyoda o‟sadigan dorivor o‟simliklarning to‟la tavsifini bergan. Jumladan 
“Saydana” asarida 1116 tur dorivorni tavsiflaydi. Shundan 750 turi o‟simliklardan, 
101 
turi hayvonlardan, 
qolgan 
255 
turi 
minerallardan 
tashkil 
topgan 
hisoblanadi.“Saydana” asarining asosiy xususiyatlaridan biri shundaki, unda Abu 
Rayxon Beruniy dorishunoslik sohasini o‟zi alohida fan 
bo‟lishligini ta‟kidlab, shu bilan farmokologiya fanini asoslaydi. 
Beruniyning mazkur asarida keltirilgan va tibbiyotda hozir ham 

---