Tasviriy san‟at kafedrasi

Tayanch iboralar. 
Girih, taqsim – rapport, chigal,
panjara,
koshinpazlik, xattotlik
, 
gеomеtrik, naqqoshlik
aylana, uchburchak, to‗rtburchak, ko‗pburchak.
 
 
Mustahkamlash uchun savollar 
1. 
Girih kompozitsiyalar deganda nimani tushunasiz ?
2. Geometrik naqsh. Girih turlarini sanab bering?
3.
 
Me‘morchilikda va amaliy san‘at asarlarida girihning ahamiyati
qanday?
4. Girih va gulli girih kompozitsiyalarini pardozlash qanday amalga 
oshiriladi ? 
5. Kompozisiyaga ba‘zi elementlarni qo‗shish bilan girihlar qanday
tuziladi? 
6. Ikki xil girih elementlari qanday biriktiriladi?. 
7.Ba‘zi girih kompozisiyada ayrim bo‗laklar qanday olib tashlanadi?

---

51 
 
 
18- rasm Gulli girih naqsh kompozitsiya namunasi
 
 
 
19 - rasm Gulli girih naqsh kompozitsiya namunasi 
 
 

---

52 
1.10. Naqqosh ustalar ishlaridan nusxa ko„chirish usullari 
Naqqosh ustalar ishlaridan nusxa ko‗chirish. 
Amaliy san‘at muzeylari va naqqoshlik ustaxonalariga sayohatlar 
uyushtirishda ko‗zlangan maqsad talabalarni ilg‗or ijod namunalari bilan 
tanishtirish hamda usta hunarmandlarning ish uslublarini o‗rganishdan 
iborat. Talabalar naqqoshlik ustaxonalarining jihozlanishi hamda 
dastgohlar bilan tanishadi. Bundan tashqari tabiatga ham sayohatlar 
uyushtiriladi.
Ularning tabiat go‗zalliklarini seza bilish qobiliyatini o‗stirish, estetik 
didini tarbiyalash, tabiatga va hayotga bo‗lgan muhabbatini oshirish, 
dunyoqarashini shakllantirish, mashg‗ulot vaqtida olgan bilimlarini 
to‗ldirib borish lozim. Tabiatning o‗ziga xos go‗zalligi har bir insonda 
ijobiy taassurot qoldiradi. Usta naqqosh bu tabiatdagi gul, novda, barg va 
shoxlarni umuman o‗simliklar dunyosini o‗z jonli chiziqlari yorqin 
ranglar bilan naqsh kompozitsiyalarida tasvirlaydi. Tabiatdagi har bir gul, 
barg novda, mevalar o‗ziga xos tuzilishga ega va bularni naqshga kiritish 
uchun ularning shaklini erkin tasvirlash malakasini egallash lozim.
Ustalar yaratgan asarlardan nusxa ko‗chirish naqqoshlik san‘atini 
chuqurroq o‗rganishda katta ahamiyatga egadir. Chunki nusxa ko‗chirish 
orqali o‗quvchilar ustalarning ish uslubi, bo‗yoqlardan to‗g‗ri foydalanish 
texnikasi va kompozitsiya tuzish yo‗llarini o‗rganadilar. Naqqoshlik 
mashg‗ulotlarining asosiy maqsadi o‗quvchilarni bu borada olgan nazariy 
hamda amaliy bilimlarini amaliyotga qo‗llash, sodda tuzilishga ega 
naqshlardan boshlab murakkab bo‗lgan kompozitsiyalargacha tuzishni 
o‗rgatishdan iborat. 
Ustalar ishlaridan nusxa ko‗chirishda xitoy qog‗ozi (kalka)dan 
foydalanish qulayroq.
Tayyor holdagi naqsh kompozitsiyani kuzatar ekanmiz avvalom bor 
uni taqsim va qismlarga ajratib olishimiz zarur bo‗ladi. Yaxlitlikdan 
mayda elementlar tomon ko‗chirish ishlarini amalga oshiriladi. Xuddi 
yangidan naqsh chizish kabi dastlabki amallar oddiy qora qalamda 
bajariladi. Naqshlar to‗liq ko‗chirib bo‗lingach, kompozitsiyadagi
ranglar o‗rganiladi va ularga o‗xshash kolerlar tayyorlash mashq
qilinadi. Odatdagidek dastlab naqsh kompozitsiyaning zamini bo‗yaladi. 
Naqshda ishlatilgan pardoz turlari ko‗zdan kechiriladi va aynan shunga 
mos pardoz berish amalga oshiriladi. Talabalar nusxa ko‗chirish fanida 
rangtasvir asarlari qatorida amaliy san‘atning naqqoshlik turiga xos 
kompozitsiyalar ham o‗rganiladi. Aynan bu mashg‗ulotlarda turli 

---

53 
naqqoshlik maktablari ustalarining ish uslublarini o‗rganish maqsadida 
nusxalar o‗chiriladi. 
Bunday mashqlar yosh naqqoshlarning o‗z uslublarini topib olishga 
ko‗maklashadi.