Tayanch so’zlar: Mulkchilik munosabatlarining mohiyati va iqtisodiy mazmuni

Mulk sub’ekti jamiyatda ma’lum ijtimoiy-iqtisodiy mavqeiga ega bo‘lgan, mulk ob’ektini o‘zlashtirishda qatnashuvchilar, mulkiy munosabatlar ishtirokchilari bo‘lib, ular jamoa, sinf, tabaqa yoki boshqa ijtimoiy guruhlarga birlashgan bo‘ladi. Ayrim kishilar, oilalar va davlat ham mulkchilik sub’ekti bo‘lib chiqadi.

Mulkning tuzilishi va shakli xilma-xilligi sababli, bu mulkni o‘zlashtiruvchi sub’ektlar ham turli darajada bo‘ladi. Masalan, davlat mulkining bevosita sub’ektlari respublika hokimiyati va boshqaruv organlari, davlat korxonalari va muassasalari hamda ularning mehnat jamoalari a’zolari bo‘lishi mumkin.

Aralash mulk, sub’ektlari sifatida qo‘shma korxonalar, xorijiy fuqarolar, xorijiy tashkilotlar va xorijiy davlatlar chiqadi.
Shunday qilib, mulk sub’ektlari ko‘p darajali bo‘lib, shulardan birontasi o‘zini mulk egasi sifatida yuzaga chiqara olmasa, unda mulkchilik munosabatlari rasmiy va yuzaki tus oladi.

Mulk sub’ektlar tizimida ishlab chiqarish vositalari mulkdorda markaziy o‘rinni egallaydi. Chunki u o‘ziga tegishli vasitalar yordamida yaratilgan mahsulotning ham mulkdori hisoblanadi. Ko‘pincha mulkdor yaratuvchanlik faoliyati bilan shug‘ullanmaydi, balki o‘z mulkidan foydalanish imkoniyatini boshqa shaxslarga ma’lum shartlar asosida beradi. Bunga ijara va konsessiya xizmat qilib, ular qisman o‘zlashtirish munosabatlarini ifodalaydi.

Ijara mulkning ma’lum to‘lovlar hisobiga vaqtincha foydalanishga berilishini, konsessiya esa davlat yoki munitsitspalitetga tegishli qazilma boyliklar, yer uchastkalari korxona va boshqa ob’ektivlarni ma’lum shartlarda foydalanishga topshirilishini anglatadi.

Jamiyat rivojining hozirgi bosqichida bu mulk o‘z ichiga davlat mulkidan tashqari, ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish va matlubot sohalaridagi jamoa mulkining xilma-xil turlarini, ijtimoiy tashkilotlar mulkini, uy xo‘jaligi va shaxsiy tomorqa xo‘jaligi hamda yakka tartibdagi mehnat faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan shaxsiy mulkni, tashqi iqtisodiy munosabatlar sohasidagi aralash mulk shakllarini va xususiy mulklarni oladi.

Shu sababli O‘zbekiston Respublikasining qonunchiligida turli-tuman mulklar quyidagi shakllarga kiritiladi: davlat mulki, jamoa mulki, xususiy mulk, shaxsiy mulk, aralash mulk (2-rasm).

Mulk davlatga tegishli bo‘lganda unga egalik qilish, foydalanish va tasarruf qilish davlat ixtiyorida bo‘ladi. Davlat mulki asosan ikki yo‘l bilan hosil bo‘ladi:

– Xususiy mol-mulkni milliylashtirib, davlat qo‘liga olish.

– Davlat mablag‘lari hisobidan korxonalar qurish, davlatga qarashli korxona va tashkilotlarda investitsiyalarni amalga oshirish.

Mulk shakllari

Davlat mulki

Jamoa Mulki

Xususiy mulk

Shaxsiy mulk

Aralash mulk

2-rasm. Mulk shakllari

Davlat mulki haqiqatda ham jamiyatga tegishli bo‘lgan, bo‘linmaydigan yoki umumiy resurslardan foydalanish uchun juda mosdir. Bunga misol qilib takror ishlab chiqarib bo‘lmaydigan tabiiy resurslarni, yirik inshootlar va transport vositalari, yo‘llar kabi iqtisodiy tuzilmaning kattagina qismini ko‘rsatish mumkin.

O‘zbekistonda Fuqarolik Kodeksiga muvofiq davlat mulki respublika mulkidan va ma’muriy-hududiy (munitsipal) tuzilmalar mulkidan iborat bo‘ladi.

Yer, yer osti boyliklari, suv, havo bo‘shlig‘i, o‘simlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy resurslar, respublika hokimiyati va boshqaruv tuzilmalari mol-mulki, davlatga qarashli madaniy va tarixiy boyliklar, byudjet mablag‘lari, oltin zahirasi, valyuta fondi va boshqa davlat fondlari respublika mulki hisoblanadi.

Ma’muriy-hududiy (munitsipal) tuzilmalar mulkida davlat xokimiyati mahalliy organlari mol-mulki, mahalliy byudjet mablag‘lari, munitsipal uy-joy fondi va kommunal xo‘jaligi korxonalari va boshqa mulkiy majmualar, ta’lim, madaniyat, sog‘liqni saqlash muassasalari kabilar mol-mulki o‘z o‘rniga bo‘ladi.

Jamoa mulki – muayyan maqsad yo‘lida jamoaga birlashgan kishilar tomonidan moddiy va ma’naviy boyliklarni hamjihatlik bilan o‘zlashtirishni bildiradi. Jamoa mulki davlat mulkini korxona jamoasi sotib olishi, badal to‘lab korxona qurishi, aksiya chiqarib ularni sotish kabi yo‘llar orqali paydo bo‘ldi. Jamoa mulkining muhim xususiyati shundaki, bunda ishlab chiqarish vositalari va natijalariga ayrim shaxslar emas, balki ma’lum guruh, kishilar egalik qiladi.

Jamoa mulkiga – kooperativlarning, ijara va jamoa korxonalarining, aksionerlar jamiyatlari, xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlarining, jamoa va boshqa tashkilotlarning mulki kiradi.

Kooperativlar mulkining asosiy belgisi ishlab chiqarish vositalari va uning natijalarini o‘zlashtirishning jamoa-guruh xususiyatidir. Ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish va ularni o‘zlashtirish mulk egasi bo‘lmish mehnat jamoasi doirasida amalga oshiriladi, hamda jamoa va shaxsiy iqtisodiy manfaatlarning mushtarakligi vujudga keladi.

Kooperativlar qishloq xo‘jaligida, sanoat, qurilish, transportda, savdo va umumiy ovqatlanish, pulli xizmatlar sohasida hamda ishlab chiqarish va ijtimoiy-madaniy hayotning boshqa tarmoqlarida, ilmiy va ilmiy-texnikaviy xizmat ko‘rsatish sohalarida barpo etilishi va faoliyat ko‘rsatishi mumkin.

Ishlab chiqarish kooperativlari o‘z a’zolarining shaxsiy mehnatiga asoslanadi. Ishlab chiqarish va xizmatlarning boshqa sohalaridagi kooperativlarning har biri o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, ular ichida qishloq xo‘jaligi kooperativlari alohida ajralib turadi.

Shaharlarda aholining tovarlar va xizmatlarga bo‘lgan talabini yaxshiroq qondirish maqsadida davlat korxonalari va tashkilotlari uning tasarrufidan chiqarilib turli xil matlubot kooperatsiyalari vujudga keladi. Matlubot kooperatsiyasining mulki mulkchilikning davlat va boshqa shakllaridan kelib chiqadi. Mulkchilikning bu shakli faoliyatida uning a’zolari o‘z mehnati bilan ishtirok etishi shart emas. Matlubot kooperatsiyalari mustaqil yoki turli korxona, tashkilot va muassasalar qoshida tashkil qilinishi mumkin. Matlubot kooperatsiyasi tizimi xizmat ko‘rsatish, shaxsiy tomorqa xo‘jaligida yetishtirilgan mahsulotlar va xalq hunarmandchilik buyumlarini shartnoma asosida sotishni ta’minlashda belgilangan huquqlardan foydalanadi.

Shaxsiy mulk – bu fuqarolar mulki bo‘lib, shaxsiy yoki oilaviy ehtiyojini qondirishga xizmat qiladi. Bu mulk shakli asosan shaxsning yoki uning oila a’zolarining mehnati asosida ko‘payadi va rivoj topadi.

Fuqaroning shaxsiy mulki asosan ularning ijtimoiy ishlab chiqarishda ishtirokidan, o‘z xo‘jaligini yuritishdan tushgan mehnat daromadlari hisobiga vujudga keladi va ko‘payadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida shaxsiy mulk aksiyadan keladigan dividend, bank foizlari va boshqa daromadlar kabi yangi manbalarga asoslanadi.

Shaxsiy mulk ob’ektlari – bu turar joylar, bog‘-hovli va uylar, transport vositalari, pul jamg‘armalari, uy-ro‘zg‘or va shaxsiy iste’mol buyumlari, yakka tartibda va boshqa xo‘jalik faoliyati uchun kerakli ishlab chiqarish vositalari, ularda hosil qilingan mahsulot va boshqalar bo‘lishi mumkin. Shuningdek, savdo, umumiy ovqatlanish, maishiy xizmat sohasidagi, iqtisodiyotining boshqa tarmoqlaridagi maydaroq korxonalar fuqaro va ularning oila a’zolarining mulki bo‘lishi mumkin. Shaxsiy mulk ob’ektlari ehtiyojlarini qondirish doirasidan chiqib, daromad topish yo‘lida ishlatilishi ham mumkin.

Xususiy mulk – ayrim tadbirkorlarga qarashli yollanma mehnatga asoslangan va o‘z egasiga foyda keltiruvchi mulkdir. Xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi dahlsiz va davlat himoyasidadir.

Bozor iqtisodiyotiga asoslangan tizimda xususiy mulk birlamchi darajada bo‘ladi va boshqa mulk shakllariga nisbatan asosiy, ya’ni yetakchi hisoblanadi.

O‘zbekiston Respublikasining qonunchiligida, xususiy mulk o‘z mol-mulkiga xususiy egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish huquqidan iboratdir deb ko‘rsatilgan. Shu bilan birga xususiy mulk bo‘lgan mol-mulkning miqdori va qiymati cheklanmasligi ta’kidlanadi.

O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida xususiy mulkni shakllantirish manbalari ham ko‘rsatiladi. Tadbirkorlik bilan shug‘ullanish, yollanib ishlash, kredit muassasalariga qo‘yilgan mablag‘lar, qimmatli qog‘ozlardan olinadigan daromadlar, meros tartibda mol-mulkni qo‘lga kiritish kabilar ana shunday manbalar bo‘lishi mumkin. O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligidan boshqa ayrim faoliyatlarda yer ham xususiy mulk ob’ekti bo‘lishi mumkin. Shu sababli Respublika qonun hujjatlariga muvofiq savdo, xizmat ko‘rsatish sohasi ob’ektlarini ular joylashgan yer uchastkalari bilan birga tanlov asosida sotilishiga ruxsat beriladi. Mazkur yer uchastkalariga xususiy mulk huquqining hamma me’yorlari taalluqli bo‘lib, ular sotilishi, vasiyat qilib qoldirilishi yoki ijaraga berilishi mumkin. Biroq yerning boshqa toifalari, jumladan, umumiy foydalanishdagi yerlar, qishloq xo‘jalik ekinzorlari va davlat zahirasiga kiritilgan yerlar davlatning alohida mulk ob’ektlaridir va shu sababli ular fuqarolarga faqat meros qilib qoldirish huquqi bilan uzoq muddatga foydalanishga berilishi mumkin.

Turli shakldagi mulklarning birikib ketishi natijasida aralash mulk paydo bo‘ladi. Bu mulk alohida olingan ob’ektning turli mulkdorlar ishtirokida o‘zlashtirilishini bildiradi.

1.3. Korxona mulkini boshqarishning o‘ziga xos jihatlari.

Mulk – bu shaxs yoki korxona qonuniy huquqqa ega bo‘lgan har qanday narsani tavsiflovchi atama bo‘lib, egalariga ushbu ob’ektlar bo‘yicha bajarilishi mumkin bo‘lgan ba’zi huquqlarni beradi. Moddiy yoki nomoddiy bo‘lishi mumkin bo‘lgan mulk namunalariga avtomobil transporti, sanoat uskunalari, mebel, ko‘chmas mulk va qimmatli qog‘ozlar kiradi. Aksariyat mulklar joriy yoki potensial pul qiymatiga ega, shuning uchun ular aktivlar hisoblanadi. Ammo ba’zi hollarda mulk bir vaqtning o‘zida majburiyat bo‘lishi mumkin.

Korxona mulkiga xo‘jalik faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan barcha turdagi mulk kiradi. Odatda, moddiy va nomoddiy elementlar mulk tarkibida farqlanadi. Moddiy va moddiy elementlarga er uchastkalari, binolar, inshootlar, mashinalar, uskunalar, xomashyo, yarim tayyor mahsulotlar, tayyor mahsulotlar, pul mablag‘lari. Nomoddiy elementlar korxona faoliyati davomida vujudga keladi. Bunga quyidagilar kiradi: kompaniyaning obro‘si va doimiy mijozlar doirasi, kompaniyaning nomi va ishlatilgan savdo belgilari, boshqaruv ko‘nikmalari, xodimlarning malakasi, patentlangan ishlab chiqarish usullari, nou-xau, mualliflik huquqlari, shartnomalar va boshqalar. yoki o‘tkazilgan. Zamonaviy sanoat korxonasi kuchli raqobat sharoitida asosiy vositalar va korxona mulkini boshqarish samaradorligini oshiradigan usul va vositalarni izlashi juda zarur. Mulkiy axborot va tahliliy majmualar ana shunday vositaga aylanishi mumkin. Bu komplekslar zamonaviy axborot texnologiyalari yordamida yaratilgan, tarqatilgan tuzilishga ega bo‘lishi va korxonada mavjud bo‘lgan barcha ma’lumotlarni o‘z ichiga olishi mumkin. Muhim omil - bu axborotni qayta ishlash tezligi va uni tahlilga tayyorlash, chunki barcha heterojen ma’lumotlar yagona tizimda, yagona standartlar bilan tasvirlangan va bitta formatda taqdim etilgan. Bu bir qator omillar uning tezligi va to‘g‘riligiga doimiy ta’sir ko‘rsatadi boshqaruv qarorlari.

Iv Bernard va Jan-Klod Kollining so‘zlariga ko‘ra, kompaniyaning mulki uning a’zolarining shaxsiy mulkidan alohida mavjud bo‘lgan kompaniyaning shaxsiy mulki hisoblanadi. Bu kompaniya kreditorlari uchun garovni anglatadi.

Korxonaning mulki ishlab chiqarish va ishlab chiqarishdan tashqari aktivlardan iborat, shuningdek boshqa qiymatlar, ularning qiymati kompaniyaning mustaqil balansida uzoq muddatli va joriy aktivlarning qiymati sifatida aks ettiriladi.

Aktivlar korxona iqtisodiy resurslarini foyda olish maqsadida xo‘jalik faoliyatida ishlatiladigan jami mulkiy qiymatlar ko‘rinishida ifodalaydi.

Aktivlar – bu kelajakda korxonaga foyda keltirishi kerak bo‘lgan mulkiy massa. Boshqacha aytganda, bu xo‘jalik yurituvchi sub’ekt va uning salohiyati haqida ma’lum tasavvur beradigan manbalardir.

Aktivlar – qiymat bahosiga ega bo‘lgan mulk, mulkiy va shaxsiy nomulkiy manfaatlar va huquqlar. Aktiv kelajakda iqtisodiy foyda keltiradi. Bu o‘tgan bitimlar yoki boshqa hodisalar natijasidir; ikkinchisi, kelajakda kutiladi, o‘z-o‘zidan aktivlarning paydo bo‘lishiga olib kelmaydi. Aktivlar mahsulot, ish, xizmatlar ishlab chiqarishga, shuningdek ishlab chiqarishni boshqarishga va boshqa maqsadlarda ishlatiladi. Aktivning kelajakdagi iqtisodiy foydalari ishlab chiqarishda va kapital qurilishda amalga oshirilishi, sotilishi yoki boshqa aktivlarga almashtirilishi, kompaniyaning majburiyatlarini bajarish uchun ishlatilishi va egalari o‘rtasida bo‘lishishi mumkin.

Uzoq muddatli aktivlarni boshqarish korxonaning turli shakllari va turli funksional bo‘linmalari tomonidan amalga oshiriladi. Bu bo‘lim vazifalarining bir qismi moliyaviy menejmentga yuklatilgan.

Uzoq muddatli aktivlarni boshqarishning o‘ziga xos xususiyatlari (korxonaning ishlab chiqarish va tijorat faoliyatini amalga oshirish jarayonida bevosita foydalaniladigan uzoq muddatli aktivlari guruhi) ko‘p jihatdan ularning qiymat aylanishi tsiklining o‘ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi.

Kompaniyaning operatsion uzoq muddatli aktivlarini boshqarish tizimi bir necha bosqichlarni o‘z ichiga oladi (1-jadval).

1-jadval

Operatsion uzoq muddatli aktivlarini boshqarish tizimi bosqichlari

1	O‘tgan davrda kompaniyaning amaldagi uzoq muddatli aktivlari tahlili.	Bu tahlil ularning umumiy hajmi va tarkibi dinamikasini, yaroqlilik darajasini, yangilanish intensivligini va foydalanish samaradorligini o‘rganish maqsadida o‘tkaziladi.
2	Kompaniyaning operatsion uzoq muddatli aktivlarining umumiy hajmi va tarkibini optimallashtirish	Bunday optimallashtirish tahlil davomida aniqlangan potensial o‘sish zaxiralarini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. ishlab chiqarishdan foydalanish kelgusi davrda ishlab chiqarishning uzoq muddatli aktivlari.
3	Korxonaning ishlab turgan uzoq muddatli aktivlarining o‘z vaqtida yangilanishini ta’minlash.	Bu maqsadlar uchun korxona ishlab turgan uzoq muddatli aktivlarning ayrim guruhlarini yangilashning zarur intensivlik darajasini aniqlaydi; kelgusi davrda yangilanishi kerak bo‘lgan aktivlarning umumiy miqdori hisoblab chiqilgan; aktivlarning turli guruhlarini yangilashning asosiy shakllari va qiymati belgilanadi.
4	Korxonaning ishlab turgan uzoq muddatli aktivlaridan samarali foydalanishni ta’minlash	Bunday qo‘llab-quvvatlash rentabellik koeffitsiyentlari va ishlab chiqarishdan olinadigan uzoq muddatli aktivlarning rentabelligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar tizimini ishlab chiqishdan iborat.
5	Amaldagi joriy aktivlarni moliyalashtirish manbalarining printsiplarini shakllantirish va optimallashtirish.	Asosan, joriy aktivlarning yangilanishi va o‘sishini moliyalashtirish mumkin ustav kapitali, uzoq muddatli qarz kapitali (kreditni moliyalashtirish, moliyaviy lizing va boshqalar) va ularni aralash moliyalashtirish orqali. Korxonaning joriy aktivlarini boshqarish uning operatsion tsiklining shakllanishining o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq. Operatsion tsikl-bu uzoq muddatli aktivlarning butun miqdorining to‘liq aylanishi davri, bu davrda ularning alohida turlarining o‘zgarishi kuzatiladi.

Operatsion sikl jarayonida korxonaning aylanma aktivlarining harakati to‘rtta asosiy bosqichdan o‘tadi va ularning shakllari ketma-ket o‘zgaradi.

2-jadval.

Korxonaning aylanma aktivlarining harakati

Birinchi bosqichda	pul aktivlari (shu jumladan qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar ko‘rinishidagi o‘rnini bosuvchi vositalar) xom ashyo va materiallarni, ya’ni kiruvchi moddiy uzoq muddatli aktivlarning zaxiralarini sotib olish uchun ishlatiladi.
Ikkinchi bosqichda	to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlab chiqarish faoliyati natijasida moddiy aylanma aktivlarning kiruvchi zaxiralari tayyor mahsulot zaxiralariga aylantiriladi.
Uchinchi bosqichda	tayyor mahsulot zaxiralari iste’molchilarga sotiladi va ular to‘lanishidan oldin kreditorlik qarziga aylantiriladi.
To‘rtinchi bosqichida	to‘langan debitorlik qarzlari yana pul aktivlariga aylanadi (ularning bir qismi ishlab chiqarish talabigacha yuqori likvidli qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar shaklida saqlanishi mumkin).

Uzoq muddatli aktivlardan foydalanish hajmiga, tuzilishiga va samaradorligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan operatsion siklning eng muhim xarakteristikasi uning davomiyligidir. Bunga korxona moddiy aylanma aktivlarning kiruvchi zaxiralarini sotib olish uchun pul sarflagan paytdan qarzdorlardan sotilgan mahsulotlar uchun pul tushgunga qadar bo‘lgan vaqtni o‘z ichiga oladi.

Operatsion sikl doirasida aylanma aktivlarni boshqarish jarayonida ikkita asosiy komponent mavjud:

1) korxonaning ishlab chiqarish sikli;

2) korxonaning moliyaviy aylanishi.

Korxonaning ishlab chiqarish sikli ishlab chiqarish jarayoniga xizmat ko‘rsatish uchun ishlatiladigan aylanma mablag‘larning moddiy elementlarining to‘liq aylanishi davrini tavsiflaydi, korxonaga xom ashyo, materiallar va yarim tayyor mahsulotlar kelgan paytdan boshlab va etkazib berish paytigacha tugaydi. ulardan tayyorlangan tayyor mahsulotlar xaridorlarga.

Korxonaning moliyaviy sikli (pul aylanishi aylanishi)-bu qabul qilingan xomashyo, materiallar va yarim tayyor mahsulotlar uchun kreditorlik qarzlari to‘langan paytdan boshlab va yig‘ish bilan tugaydigan, joriy aktivlarga qo‘yilgan mablag‘larning to‘liq aylanishi davri. etkazib berilgan tayyor mahsulotlar uchun debitorlik qarzlari.

Aktivlarni boshqarish bo‘yicha joriy siyosat kompaniyaning umumiy moliyaviy strategiyasining bir qismi bo‘lib, u aylanma aktivlarning kerakli hajmi va tarkibini shakllantirishdan, moliyalashtirish manbalarining tuzilishini ratsionalizatsiyalash va optimallashtirishdan iborat.

Kompaniyaning joriy aktivlarini boshqarish siyosati bosqichma-bosqich ishlab chiqilgan.

1. O‘tgan davrdagi korxonaning joriy aktivlari tahlili.

2. Kompaniyaning joriy aktivlarini shakllantirishning fundamental yondashuvlarini aniqlash. Bunday tamoyillar korxonaning moliyaviy boshqaruvining umumiy mafkurasini rentabellik darajasi va moliyaviy faoliyat xavfining maqbul nisbati nuqtai nazaridan aks ettiradi. Joriy aktivlarga kelsak, ular ularni shakllantirish uchun ma’lum turdagi siyosatni tanlashni belgilaydilar.

3. Aylanma aktivlar hajmini optimallashtirish. Bunday optimallashtirish aylanma aktivlarni shakllantirish siyosatining tanlangan turidan kelib chiqib, ulardan foydalanish samaradorligi va tavakkalchilik o‘rtasidagi nisbat darajasini ta’minlashi kerak.

4. Joriy aktivlarning doimiy va o‘zgaruvchan qismlari nisbatini optimallashtirish.

5. Aylanma aktivlarning zarur likvidligini ta’minlash.

6. Joriy aktivlarning rentabelligini oshirishni ta’minlash.

7. Aylanma mablag‘lardan foydalanish jarayonida ularning yo‘qotilishini minimallashtirishni ta’minlash.

8. Aylanma aktivlarning ayrim turlarini moliyalashtirish tamoyillarini shakllantirish. Asoslangan umumiy tamoyillar kapitalning tuzilishi va narxining shakllanishini belgilaydigan aktivlarni moliyalashtirish, uzoq muddatli aktivlarning ayrim turlari va komponentlarini moliyalashtirish tamoyillari ko‘rsatilishi kerak.

Menejerlarning moliyaviy ruhiyatiga qarab, shakllangan tamoyillar joriy aktivlarni moliyalashtirishning keng konsepsiyasini – juda konservativdan tortib to agressivgacha aniqlashi mumkin.

Korxona mulkini boshqarish tamoyillari korxonaning tashkiliy shakllariga qarab farq qiladi.

MAVZU BO’YICHA NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Operatsion uzoq muddatli aktivlarini boshqarish tizimi bosqichlarini sanab bering?
   
2. 
   Operatsion sikl doirasida aylanma aktivlarni boshqarish jarayonida ikkita asosiy komponent nimadan iborat?
   
3. 
   Korxona mulkini boshqarishning o‘ziga xos jihatlari?