Tayyorladi: Shukurullayeva Sarvinoz 1-savol Tabiatshunoslik darslarida tabiatga muhabbat, uni asrash hamda muhofaza qilishga intilishni

2-savol: O'quvchilarni amaliy faoliyatga tayyorlashda tabiatshunoslik fanining ahamiyati qanday?
JAvobi:
0 ‘quvchilarni amaliy faoliyatga tayyorlash. Maktab o‘quv chilarga 0 ‘zbekistondagi ishlab chiqarishning asosiy tarmoqlai to'g'risida tasavvur berishi, jamiyat hayotida ro‘y berayotgai jarayonlaming mohiyatini tushunib olishlariga yordam beruvch bilim asoslarini shakllantirishi, kasbga yo'naltirishi, kelgusi amali faoliyatga tayyorlashda zarur bo'ladigan, amaliy o'quv hamd ko'nikmalarni singdirishi kerak. Tabiatshunoslik darslarida shuningdek, tirik tabiat burchagi, maktaboldi maydoni v boshqalarda amaliy ishlar bajarish vaqtida kichik yoshdagi makta o'quvchilari oddiy mehnat asboblarini ishlata olish, kuzatish v tajribalar o‘tkazish bo'yicha amaliy o‘quv hamda ko‘nikmalarg ega bo'ladilar. O'quvchilar maktaboldi maydonchasida qishloq xo‘jali§ ishlarini bajarib, dala va fermalarda kattalarga yordam berib, ta’lim tarbiya maqsadida unumli mehnatga baholi qudrat kirishadilai Ularda asta-sekin olingan bilimlarni amalda qo'llash, tabis hodisalarini tushunish, qishloq xo'jaligida har xil amaliy ishlarr bajarish uquvlari rivojlanadi. «Yashil nazoratchilar» qishloq xo'jalij zararkunandalarining paydo bo'lishini kuzatish bo'yicha amali faoliyat yuritib, olgan bilimlarini to'ldiradi va kengaytiradi o'quvchilarni tabiatga yanada yaqinlashtirib, unga nisbatan ong munosabatni tarbiyalaydi. Amaliy faoliyat o'quvchilarda mehnatga muhabbatni, ongi intizomni, maqsadga erishishda astoydillikni, jamoada ishlash uqu> va bosnqa foydali sifatlami tarbiyalaydi. Shunday qilib, umumiy ta’lim maktablari boshlang'ich sin! larining tabiatshunoslik darslarida ham o'quvchilarga ha tomonlama tarbiya berish uchun keng imkoniyatlar yaratilgar Bunday tarbiyadan maqsad yosh avlodda ilmiy dunyoqarashn: estetik didni shakllantirish, ularni vatanparvarlik va baynal milalchilik ruhida tarbiyalash, tabiiy boyliklarni asrab-avaylashgE mehnatga o'rgatishdan iborat.
3-savol: «Atrofimizdagi olam» (1—2- sinflar) va «Tabiatshunoslik» (3— 4- sinflar) darsliklarining
Javobi: Ma’lumki, boshlang'ich sinflarda «Atrofimizdagi olam» (1-2- sinflarda) va «Tabiatshunoslik» (3 -4 - sinflarda) fanlari o'qitiladi. «Tabiatshunoslik» fani «Atrofimizdagi olam» fanining davomi bo'lib, o'zining mazmuni va metodlari bilan o'quvchilarni har tomonlama tarbiyalash imkoniyatlariga ega. «Tabiatshunoslik» fani yosh avlodni tabiatga to'g'ri munosabatda bo‘lishga o'rgatadi: unga nisbatan muhabbatni tarbiyalaydi, tabiat chiroyini idrok etish uni qo'riqlash, asrash, in’omlaridan oqilona foydalanish, ana shu boyliklami o ‘z qo'llari bilan yaratish va ko‘paytirishga chorlaydi. Bolalarning atrofimizdagi olam ni m untazam o ‘rganib borishlariga asoslanib, kichik yoshdagi o'quvchilarda tabiat to'g'risida, o'z joyi va barcha mamlakatlarning tabiiy boyliklari to'g'risida bir butun tasawurni shakllantirish kerak. O'quvchilar Vatanimizning tabiiy boyliklaridan odamlar o'zlarining mehnat faoliyatlarida qanday foydalanayotganliklari bilan tanishishlari lozim. Bunda bolalarga odamlar mehnati tabiat atrof bilan chambarchas bog'liq ekanligini ko'rsatish g'oyat muhimdir. Shu talablarga ko'ra kichik yoshdagi o'quvchilarga: — o'zaro bog'liqligi ochib berilgan jonli va jonsiz tabiat to'g'risida aniq bilimlar berish; — odam organizmi va uning salomatligini saqlash to'g'risida ma’lumotlar berish; — ularni tabiatda kuzatishlar o'tkazish uquvi va ko'nikmalari bilan qurollantirish; — tabiatdan oqilona foydalanish va uning boyliklarini ko‘- paytirishga qaratilgan insonning mehnat faoliyati bilan tanishtirish; — jonajon tabiatga muhabbat, uni muhofaza qilishga intilishni tarbiyalash kerak. www.ziyouz.com kutubxonasi Umumta’lim va hunar maktablarini isloh qilishning asosi yo'nalishlariga muvofiq tabiatshunoslik dasturiga kiritilga o ‘zgarishlar, ko'rsatilgan vazifalar, tabiatshunoslik kursid o'quvchilarning ekologiya, mehnat va gigiyena tarbiyasiga e’tiborr yanada kuchaytirishni, «har bir o'quvchining gigiyena va meditsin sohalarida minimum bilimni egallash, yoshligidan o'z organizmir bilishi, uni tartibli saqlay olishi» uchun sharoitlar yaratilishir nazarda tutadi. Tabiatshunoslikni o'qitish jarayonida dunyoni ilmiy tushu nish asoslarini shakllantirish uchun tabiatga muruwatli mu nosabatni, vatanparvarlikni va go'zallikni tushunishni tarbiya lash kerak. Zamonaviy pedagogika ta’lim va tarbiyaga, tarbiyalovchi ta’lir deb atalmish yagona jarayonning ikki tomoni deb qarayd: T a’limning tarbiyalovchilik xarakteri uning mazmuni bila belgilanadi. Shuning uchun ham tabiatshunoslikni o'qitis o'qituvchiga o'quvchilar tafakkurini, ularning ijodiy va bilis faolligini rivojlantirish uchun boy material beradi. Tabiatshunosli bo'yicha barcha mavzular kompleks tarbiya masalalarini aks ettirad O'quvchilarga bilimni bayon qilish metodlari ham tarbiyavi ahamiyatga ega, o'quvchilarning barcha faoliyatlari bilimlarr o'zlashtirish jarayoni bilan bog'liqdir. Shu munosabat bilan tabiatshunoslikni o'qitish o'qituvcluchun tarbiyaviy ishlarda katta imkoniyatlar beradi. Tabiatshu noslikni o'qitishda og'zaki, ko'rgazmali, amaliy va boshq metodlardan foydalaniladi. Bolalarning ijodiy faolligi, individus qobiliyatlarini ochishga qaratilgan metodlar tobora ko'pro' qo'llanilmoqda. Tabiatshunoslik bo'yicha mashg'ulotlami sinfdan va maktabda: tashqari tadbirlar: ochiq havodagi o'yinlar, o'lkashunosli ekskursiyalari, yurishlar bilan chambarchas bog'lamoq zarur. Bularning hammasi o'qituvchiga tabiatshunoslik bo'yich o'quvchilar bilan shug'ullana borib, ularni faqat yaxshi bilin olishgagina emas, balki ular shaxsini shakllanishiga ta ’si ko'rsatishga ham imkon beradi. Boshlang'ich sinflarda tabiatshu noslikni o'qitishning maqsadi botanika, zoologiya, anatomiya fiziologiya, gigiyena, geografiya fanlarining elementar asoslarin berishdir. Tabiatshunoslik darslari mehnat tarbiyasi maktabi hamdir. Ani< misollarda o'quvchilarni odam mehnati — uning jismoniy v www.ziyouz.com kutubxonasi ma’naviy sihatligining manbai ekanligiga ishontirib, o'qituvchi mehnatga muhabbatni, astoyidil mehnat qilish istagini, mehnat ahliga hurmatni tarbiyalaydi. Bu 1- sinfda «Maktab xodimlari m ehnatiga hurm at», «M aktaboldi maydonidagi ishlarga qatnashish», «Ishlab chiqarishda band odamlarning kasblari»; 2- sinfda «Kun tartibidagi mehnatning turlari», «Xona o‘simliklarini parvarish qilish», «Qurilish,sanoat korxonalarida ishlovchi odamlarning kasblari», «Mavsumlar bo'yicha maktaboldi maydonidagi ishlar»; 3- sinfda «Tabiatdan foydalanish va uni muhofaza qilish bo'yicha odamlar mehnati», «Mehnat va dam olish rejimi (tartibi)», «Dalada, bog'da, polizda odamlar mehnati», «Maktaboldi maydonida odamlar mehnati», «Foydali qazilmalami olish»; 4- sinfda «Cho'llarda, dashtlarda, o'rmonda, tog'larda, tundrada odamlar mehnati», «Yer osti boyliklari, suv, havo, o'simliklar, hayvonlar muhofazasi bo'yicha odamlar mehnati» mavzularidir. Mehnat mavzusi o'quvchilarning kompleks tarbiyasida katta o'rin egallaydi.