Telekommunikatsiya injiniringi” kafedrasi R. N. Radjapova keyingi avlodning konvergent tarmoqlari

6.7. Zamonaviy aloqa xizmatlarining xususiyatlari
Axborotli jamiyatning texnologik asosi, er sayyorasining har bir yashovchisini axborot resurslariga diskreminatsiyalanmagan kirish imkonini ta’minlash imkonini beruvchi Global axborotli infrastruktura (GAI) hisoblanadi.
Axborot infrastrukturasi ma’lumotlar bazasi, ma’lumotlarni qayta ishlash vositasi, o‘zaro bog‘langan aloqa tarmog‘i va foydalanuvchi terminali majmuasidan tashkil topgan.
GAI axborot resurslariga kirish, axborot jamiyatiga kirish xizmatlari yoki infokommunikatsiya xizmatlari nomini olgan yangi turdagi aloqa xizmatlarini bevosita qo‘llash bilan amalga oshadi.
Hozirgi vaqtda taqdim etiladigan infokommunikatsiya xizmatlarining hajmni yuqori tempda oshishini kuzatish, yaqin kelajakda aloqa tarmoqlarida ularni qayta kuzatish orqali bashoratlash imkonini beradi.
Bugungi kunda infokommunikatsiya xizmatlarining rivojlanishi, asosan xizmatlarga ulanish odatdagi aloqa tarmoqlari orqali amalga oshuvchi internetning kompyuter tarmoqlari doirasida amalga oshadi. Ayni shu paytda ayrim hollarda Internet xizmatlari, va uning transport infrastrukturasining imkoniyatlari chegaralanganligi tufayli zamonaviy axborotli jamiyat xizmatlariga bo‘lgan talablarga javob bermaydi.
Shu tufayli infokommunikatsiya xizmatlarining rivojlanishi, bir vaqtda aloqa tarmoqlarining ishini kengaytirish bilan axborot resurslarini samarali boshqarish masalasini echishni talab etadi.
6.8. Infokommunikatsiya xizmatlarining xususiyatlari
Odatdagi aloqa tarmoqlarining xizmatlaridan infokommunikatsiya xizmatlarining farq qiluvchi asosiy texnologik xususiyatlariga quyidagilarni keltirish mumkin: infokommunikatsiya xizmatlari modelning yuqori satxiga kiradi (ayni shu paytda aloqa xizmati kabi uchunchi tarmoq satxida taqdim etiladi); ko‘pgina infokommunikatsiya xizmatlari klient va server qismlar mavjudligini taxmin qiladi; klient qismi foydalanuvchi uskunasida, server qism esa, xizmat uzeli deb ataluvchi maxsus ajratilgan tarmoq uzelida qo‘llaniladi; qoida bo‘yicha infokommunikatsiya xizmatlari, yuqori tezlikli uzatish, kirish va chiqish axborotli oqimlarini nosimmerikligini xarakterlovchi multimediali ma’lumotlarni uzatishni inobatga oladi; infokommunikatsiya xizmatlarini taqdim etish uchun, ko‘p hollarda ulanishning murakkab ko‘p nuqtali konfiguratsiyasi zarur; infokommunikatsiya xizmatlari uchun turli tuman amaliy protokollar va foydalanuvchi tomonidan xizmatlarni boshqarish uchun imkoniyatlar xarakterli; abonentlar infokommunikatsiya xizmatlarini identifikatsiyalash (tenglashtirish) uchun, mazkur infokommunikatsiya xizmatlari doirasida qo‘shimcha manzillar qo‘llanilishi mumkin..
Ko‘pgina infokommunikatsiya xizmatlari “ilovalar” hisoblanadi ya’ni ularning ishi xizmatlarni tavsiya etuvchi va foydalanuvchining yakunlovchi (oxirgi) uskunasi orasida taqsimlanadi. Natijada, yakunlovchi uskuna funksiyasi ham infokommunikatsiya xizmatlari tarkibiga kiradi, buni esa reglamentga solishda hisobga olish kerak.
Infokommunikatsiya xizmatlari va ularning o‘zaro munosabatini taqdim etish jarayonida qatnashuvchilarni aniqlovchi biznes-model, faqatgina uchta asosiy qatnashuvchi (operator, abonent va foydalanuvchi)taqdim etadigan elektr aloqaning odatdagi xizmatlar modelidan farq qiladi.
Yangi ish modeli, abonentlarga va foydalanuvchilarga infokommunikatsiya xizmatlarini etkazib beruvchi mavjudligini taqazo etadi. Bunda etkazib beruvchining o‘zi, aloqa tarmog‘i operatori, taqdim etuvchi ko‘chirilgan xizmat istemolchisi hisoblanadi.
Bozorda yana qo‘shimcha turdagi xizmatlarni etkazib beruvchilar ham qatnashishi mumkin: ma’lumotlarni etkazib beruvchilar, brokkerlar, riteylerlar va shunga o‘xshaganlar. Ma’lumotlarni etkazib beruvchi, tarqatish uchun xizmatlarni etkazib beruvchiga ma’lumot taqdim etadi.
Brokker xizmat etkazib beruvchi va uning potensial abonentlari haqidagi axborotni taqdim etadi, talab qilingan xizmatlarga o‘xshagan etkazib beruvchilarni topishga ko‘maklashadi. Riteyler, abonentning shaxsiy talablariga xizmatlarni moslashtirish maqsadida, abonent va etkazib beruvchi orasida vositachilik qiladi.
Infokommunikatsiya xizmatlariga quyidagicha talablar qo‘yilgan: xizmatlar mobilligi; yangi xizmatlarni tez yaratish va moslashuvchan imkoniyatlar; kafolatlangan xizmat sifati. Infokommunikatsiya xizmatlari talablariga konvergensiya jarayoni katta ta’sir ko‘rsatadi va natijada infokommunikatsiya xizmatlari kirish usullariga bog‘liq bo‘lmagan holda foydalanuvchilar kirishiga imkon yaratadi.
Servis ssenariysi. Keng polosali imkoniyatlarga ega bo‘lgan, NGN tarmoqlari taklif etgan konvergensiya, servisning yangi modellarini qo‘llash imkonini beradi. Masalan, ko‘p qatnashuvchilar uchun brodkasting rejimini qo‘llash va interaktiv aloqa bilan birga amalga oshirish (shunday ilovalar uchun simsiz servis bilan birgalikda), elektron konferensiya, kommersiya, ta’lim olish, meditsina va sh.o‘.
Namunaviy misol-elektron ta’lim servisi bilan videokonferens-aloqa, bunda boshqaruvchi va qatnashuvchi brodkasting rejimida muammolarni muxokama qilishi mumkin. Obunachilarning savol va javoblarini ham, terminalning bitta ekraniga chiqaradigan TV kanallari va videofon kanallarini qo‘llashni tashkillashtirish mumkin. Quyidagi rasmda uzoqdagi qatnashuvchilar orasida videofon sessiyasi translyasiyasi vaqti ko‘rsatilgan.

6.3-rasm. Tarmoq konvergensiyasi jarayoniga namuna
Bu erda:
Satellite and temestrial DMB-fazoviy va er usti raqamli veщaniyasi;
QoS, leased line-QoS, ajratilgan liniyalar;
Fibre-tola;
Wire wireless-simli va radio aloqa;
Video camera- videokamera;
Broadcast- veщaniya;
Presentation document-taqdimot;
BSB-SHP-TV ulangan narsa (pristavka);
C-HcN-ko‘cha shkafigacha konvergent tarmoq;
FTTH-uyga tola;
ONU-optik tarmoq bloki;
OLT-optik liniya yakuni;
VoD-talab bo‘yicha video;
C-HcN for FTTH-C-HcN, FTTH uchun;
Converged TE- uyg‘unlashgan terminal uskuna.