Telekommunikatsiya texnologiyalari (telekommunikatsiyalar)” kafedrasi Laboratoriya ish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG’ONA FILIALI
“Telekommunikatsiya texnologiyalari (telekommunikatsiyalar)” kafedrasi

Laboratoriya ISH
“Raqamlik qurulmalarni lohalashga kirish” fanidan

Bajardi: 734-20 guruh TALABASI
Y.Ilmiyorjon.


Laboratoriyaishi № 1.
Mavzu:Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiqi Laboratoriya ishining maqsadi.Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiqiorqali talabalarda fan yuzasidan dastlabki bilim va ko’nikmalarni shakllantirish.
Nazariy ma’lumotlar Mikroprotsessortizimi (MPS) ning asosiy qurilmasi bo’lgan mikroprotsessor (MP) ikkilik sanoq tizimida ishlagani uchun komandalar va berilgan lar shu sanoq tizimida yoziladi. Mashinadasignallar “0”va “1”, ya’nimosravishdapastvayuqoridarajalisignallarnomibilanyuritiladi. Signallarningbundayko’rinishihechbirqiyinchiliksizmantiqiyo’zgaruvchilaryordami daifodalanadi. MP sxemalari ikkilik sanoq tizimidamantiqiyvaarifmetikamallarnibajaradi. “VA”, “YoKI” va “INKOR” sxemalari asosida MP ning ixtiyoriy qurilmasini to’liq qurish mumkin. Mpdamantiqiyamallarcheklangan, lekinularniharbiriistalganmarotababajarilishimumkin. Ikkiliksanoqtizimidamantiqiyamallarnibajaraoladigankombinatsionsxemala rbilantanishibchiqamiz. Kombinatsion sxemalar raqamli sxemalar bo’lib, ularning chiqishi ixtiyoriy vaqt davomida faqat kirishiga berilayotgansignallarbilananiqlanadi. «VA» sxemasi (mantiqiy ko’paytirish sxemasi) ikki va undan ortiq mantiqiy qiymatlarni ko’paytirishni (konhyunktsiyani) bajaradi. Rasmda “VA” sxemasining shartli belgisi ko’rsatilgan (a-maxsusbelgi, b-to’g’ri to’rtburchakko’rinishidagibelgi). SxemaningYchiqishibilanAvaBkirishlariorasidagi bog’lanishlarni Y=AB=A*Bmunosabatbilanifodalanadi. SxemaningAva B kirishlarida1bo’lgandaginaYchiqishda1signalihosilbo’ladi. QolganhollardasxemaningY chiqishidahardoim“0”hosilbo’ladi.

2-laboratoriya ishi bo’yicha har bitta talaba jadvalda berilgan funksiyaning elektron sxemasini VAva YOKI VAda EMAS mantiqiy elementlari





Laboratoriya ish№ 3.
Mavzu: Asinxron ikkilik 4 raziryadli hisoblagichlarni tadqiq etish.
Ishning maqsadi:Asinxron hisoblagichlar Ayiruvchi hisoblagichlar.Ketma-ketli ayiruvchi hisoblagichlar a navbatdagi sanoq impulsi kelishi bilan hisoblagichdagi son bittaga kamayadi. Bu hisoblagichlarda birinchi impuls kelishi bilan maksimal ikkilik son (uchrazryadli hisoblagichda Q1=Q2=Q3=1) yoziladi, keyin har yangi impuls kelishi bilan 0 qiymatgacha kamayib boradi 10.1-rasmda keltirilgan hisoblagich ayiruvchi bo`lib ishlashi mumkin. Buning uchun keyingi triggerlarning C kirishini o`zidan avvalgi triggerning invers chiqishlariga ulash, S asinxron kirishni esa biror boshlang`ich sonni o`rnatish uchun ishlatish kerak.
Ayiruvchi hisoblagichning holatlar jadvali
10.2- jadval
M Q3 Q2 Q1 0 1 1 1 1 1 1 0
2 1 0 1 3 1 0 0 4 0 1 1 5 0 1 0 6 0 0 1 7 0 0 0 8 1 1 1 Agar trigger 20.2-rasmda keltirilganidek, kirish impulsining kesimi bilan boshqarilsa, ayiruvchi hisoblagich sxemasini tuzishda keyingi keluvchi trigger kirishi avvalgi triggerning to`gr`i (noinvers) chiqishi bilan ulanadi. Ixtiyoriy sanoq moduliga ega bo`lgan ketma-ketli hisoblagichlar. Umuman olganda, K≠2nbo`lgan hisoblagichlar tuzishda, mos keluvchi ikkilik hisoblagich sxemasiga ortiqcha holatlarni bartaraf etuvchi teskari aloqa kiritiladi. Masalan, sanoq moduli 3 ga teng bo`lgan hisoblagich tuzish uchun ikki razryadli ikkilik hisoblagichni (K= 22=4) qo`llash kerak. Unda ikkilik soni 11 ga teng bolgan bitta ortiqcha holatni (K= 22 - 1 = 3) bartaraf etish mumkin, ya’ni triggerlar to`rtinchi emas, uchinchi impuls kelishi bilan nolga o`tishi kerak. Bunday sxemalarni tuzish uchun JK-triggerlar qulay hisoblanadi. Ikkita JK- triggerida bajarilgan, sanoq moduli 3 ga teng bo`lgan hisoblagich sxemasi 10.3-rasmda keltirilgan. Ketma-ketli hisoblagichlarni JK-triggerlarini kiritib turlicha ulash yordamida ixtiyoriy Ksonini hosil qilish mumkin. Reversivhisoblagichlar.Hisoblagichlardagi sanoq yo`nalishi(tartibi) razryadlararo aloqalar turini o`zgartirib turlicha bo`lishi mumkin.
10.3-rasm. Sanoq moduli K=3 bo’lgan ketma-ketli hisoblagich sxemasi
Masalan, har bir triggerning sanoq kirishlarigaT0=MQK=1MQamalini bajaruchi, ya’ni multipleksor bo`lgan VA-YOKI-EMAS MElarini kiritib, reversiv hisoblagich hosil qilish mumkin. Dinamik T-triggerda bajarilgan bunday reversiv hisoblagichning sxemasi 10.3- rasmda keltirilgan. V kirish trigger ishini to`xtatadi va unga yozilgan ma’lumot ancha muddat ichida saqlanishi mumkin. Ketma-ket uzatishli hisoblagichlar ichki tuzilmasining soddaligi bilan ajralib turadi, lekin kichik tezkorlikka ega, chunki triggerning har bir ulanishi, avvalgisi qayta ulangandan so`ng amalga oshadi. Shuning uchun chiqishda ma’lumot o`rnatilishining minimal vaqti quyidagiga teng: