Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari

 
13.6. Raqamli manipulyatsiyalangan signallarni detektorlash
 
Amplitudaviy-manipulyatsiyalangan signallarni detektorlash. 
Bu signallarni detektorlash yuqorida ko‘rib chiqilgan amplitudaviy detektor 
orqali amalga oshiriladi (13.8- rasm). 
Chastotaviy-manipulyatsiyalangan signallarni detektorlash. 
ChMn signallarni detektorlash tuzilish sxemasi va uning ishlashini 
tushuntiradigan diagrammalar 13.24- va 13.35- rasmlarda keltirilgan. 
13.24- rasm. ChMn signallarni detektorlash tuzilish sxemasi 
Detektorning kirishiga ChMn signal (13.25,a- rasm) beriladi. Bu signal 1-
PF1 va 2-PF polosali filtrlarga beriladi, har bir PF o‘z chastotalar polosasini 
ajratadi (13.25,b,v- rasmlar). Olingan signallar 1-AD va 2-AD (13.25,g,d- rasm) 
amplitudaviy detektorlar orqali detektorlanadi. Olingan signallar ayirish 

---

205
qurilmasiga beriladi, binobarin, 
u
AD2
(t)
signal negativ qutbda beriladi. Ayirish 
qurilmasida chiqish signalini shakllantirish (13.25,e- rasm) bo‘lib o‘tadi: 
U
chiq
(t) = u
1-AD
(t) — u
2-AD
(t) 
13.25- rasm. Chastotaviy-manipulyatsiyalangan signallarni detektorlash jarayoni 
 
Fazaviy-manipulyatsiyalangan signallarni detektorlash
. 
Bu signallarni detektorlash kogerent qabul qilishda amalga oshiriladi. FM 
signallar qabul qilgichining tuzilish sxemasi 13.26- rasmda keltirilgan. 
 
Polosali filtrning kirishiga Z(t) kirish tebranishi beriladi. PF signalga 
detektorgacha ishlov berishni amalga oshiradi, ya’ni qabul qilgich kirishida 
halaqitlar sathini cheklaydi. PF chiqishidan FMn signal FD fazaviy detektorga 
beriladi, uning ikkinchi kirishiga generatordan tayanch kuchlanishi beriladi. 
Tayanch tebranishlarining chastotasi va fazasini sozlash ChFACHS chastotani 

---

206
fazaviy avtomatik qayta sozlash tizim orqali amalga oshiriladi. Tayanch 
tebranishlarining chastotasi va fazasi 
S
1
(t)
yoki 
S
2
(t)
signallardan birining 
chastotasi va fazasi bilan mos tushishi kerak. 
13.26- rasm. FM signallar qabul qilgichining tuzilish sxemasi 
FD chiqishidan olingan signal 
u
1
yoki 
u
2
signallardan qaysini birini qabul 
qilishni aniqlaydigan hal qiluvchi qurilmaga beriladi. Signalni aniqlash FDdan 
beriladigan diskret elementning amplitudasini korpusdan olinadigan nolinchi sath 
bilan taqqoslash yo‘li bilan aniqlanadi. Agar FDdan beriladigan diskret 
elementning amplitudasi kichik bo‘lsa, u holda 
u
2
(«1») musbat qutbli element 
qabul qilinadi, agar FDdan beriladigan diskret elementning amplitudasi katta 
bo‘lsa, u holda 
u
1
(«0») manfiy qutbli element qabul qilinadi 
Bunday sxemaning va mos ravishda FMnli tizimning kamchiligi axborot 
signali bilan birga fazaviy sinxronlashtirish signalini uzatilishi zarurati 
hisoblanadi, bu quvvatni qo‘shimcha harakatlariga va mos ravishda FMn ning 
samaradorligini kamayishiga olib keladi. Sinxronlashtirish signallarini uzatilishi 
zarurati tayanch generatori tebranishlarining fazasi 
S
1
yoki 
S
2
signallardan birining 
fazasi bilan yuqori aniqlikda mos tushishi kerakligiga bog‘liq. 
Fazaviy sinxronlashtirish maqsadlari uchun 
Z(t)
kirish signalidan foydalanish 
teskari ishlash samarasiga olib keladi. Teskari ishlash detektorlashda 
u
1
signalni 
u
2
 
signal bilan yoki aksincha almashtirilishidan iborat. Teskari ishlash generator 
tayanch tebranilarinig fazasi qarama-qarshisiga o‘zgarganida vuudga keladi. Bu 

---

207
bir-birlaridan faza bo‘yicha 180°ga farq qiladigan S
1
va S
2 
teng ehtimollikli 
signallarda qabul qilishda qaysi signalning fazasi tayanch signali fazasi sifatida
qabul qilinganligini aniqlash mumkin bo‘ladigan hech qanday belgilar 
bo‘lmganida vujudga keladi. 
ChFAKCh tizimi orqali sozlanadigan generator fazalar ikkita 0 yoki 180° 
barqaror holatlarili tebranishlarni generatsiyalashi mumkin. Aloqa kanalida 
sinxronlashtirish uchun ishlatiladigan signalning fazasi halaqitlar ta’sirida 
o‘zgaradi. Agar u 0 yoki 180°ga mos kelmasa, u holda generator yaqindagi fazaga 
sozlanadi, ya’ni, agar faza 90°dan kichikka o‘zgarsa, u holda generator signalning 
to‘g‘ri fazasiga sozlanadi (teskari ishlash bo‘lmaydi), agar faza 90°dan kattaga 
o‘zgarsa, u holda generator qarama-qarshi fazaga sozlanadi va teskari ishlash ro‘y 
beradi. Yuqorida aytilganlardan xulosa qilish mumkinki, qabul qilgichda teskari 
ishlash manbai ChFAQSli generator hisoblanadi.