Tema: Mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemlerinde fizikaliq tárbiyani shólkemlestiriwde milliy qadriyatlardan paydalaniw mazmuni kirisiw I bap. Mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemlerinde balalardii tarbiyalawda fizikaliq tarbiyaning

Mayısqaqlıqtı tárbiyalaw. 7-8 jaslı balalarda mayısqaqlıqtı tárbiyalaw maqsetinde ayırım bulshıq et gruppaları hám buwınlarına tásir kórsetiwshi oyınlar tańlap alınadı. Bul oyınlar tiykarınan arnawlı sport úskeneleri járdeminde ótkeriledi. Salmaqlar ornında Shuǵıllanatuǵınlardıń ózleri de qatnasıwları múmkin.

Mayısqaqlıqtı tárbiyalaw ushın “dize astında oramalcha”, “tayaqtı davraga irg'itish”, “tosıqtan sekrep ótiw”, “tas oyın” sıyaqlı oyınlar usınıs etiledi. Mısalı, biz 7-8 jaslı oqıwshılar ushın qızıqlı hám mayısqaqlıq sifptini nátiyjeli túrde asıratuǵın “tosho'yin” ni oqıtıwshılarǵa usınıs etemiz. Oyında qatnasıw etiwshıler sheńber boylap turadılar. Olardıń xar biri, bir oyınshınan tısqarı, qolına besewden tossha ustap aladı.
JUWMAQLAW
Balalar fizikaliq tárbiyası sabaǵınıń basqa formalarına salıstırǵanda oyınlarda kóbirek sóylewdi eslep qalıw hám este tutıw múmkinshiligine iye boladılar, bul bolsa qálegen yad ózgeshelikin tereńrek ashıwǵa járdem beredi. Bunnan bolsa sonday juwmaqlar kelip shıǵadı.
1. Oyın bala tárepinen málim rol tańlaw jáne onı jırlaw procesi bolıp, birtalay informaciyalardı eslep qalıwdı talap etedi.
2. Sol sebepten personajning sóylew baylıǵın iyelew, hatti-háreketin tákirarlawdan ibarat sanalı maqset balada aldınlaw payda boladı hám ańsat ámelge asadı.
Milliy xalıq oyınlarından paydalanıwda, olardı qóllawda sonı esapqa alıw kerek, bul jas daǵı balalar anıqlıqtı talap etetuǵın mayda háreketlerge qaraǵanda keń, kúshli háreketlerge talay beyim boladılar. Biziń pikirimizshe, milliy háreketli oyınlardı hámme pazıyletler, uqıplıyatlar, sapalardı tárbiyalaw menen bir qatarda intellektual hám háreket kónlikpe hám de ilmiy tájriybeleriniń qáliplesiwinde tiykarǵı orınlardı iyeleydi.
Milliy qádiriyattı qayta tiklewde úlken áhmiyet berilip atırǵan házirgi dáwirde milliy sport oyınlardıń ahloq-ádepli insaplı hám ahdiga vafoli kisilerdi tárbiyalawda, sahiylik mudamı basqalarǵa kómek beriw sıyaqlı sapalardı rawajlantıratuǵın xillari da kóp. “Sawap” oyınları jol, kópir meshit-medrese, irrigatsiya tarmaqları hám soǵan uqsas imaratlardı ońlaw hám remontlawda xızmet etken.
Milliy sport oyınları menen ótken zamanda áke-babalarimiz balalardı 2-3 jastan shuǵıllantira baslaǵanlar. Ullı túp babaımız Ámir Temur dáwirinde ul balalarǵa at minish, shabandozlıq menen shuǵıllanıw 3 jastan uyretilganligi málim. 2-3 jastan júziw menen shuǵıllanıp, suw suw saqlaǵıshı ústinen tartılǵan jıptan júriwge bolajaq darvozlarni júdá kishilikten uyretganlar.
Ul balalar óz ájaǵa -úkeleri, máhelleles, joraları menen gúres shınıǵıwların tap sonday kishi jaslardan baslaǵanlar. Qız balalar bolsa “Átkónshek”, “Tartıwmashaq”, “Aq terakmi, kók terak”, “Jasırınbaq”, “atip qochar” hám soǵan uqsas otaliqqa, analıqqa, miynetke tayarlawshı milliy sport menen júdá kichiq jaslarınan baslap shuǵıllanıwǵa tartqan.
SHidamlilik, ziyreklilik, ziyreklik, shaqqanlıq hám hakozo sıyaqlı jaqsı pazıyletler sport arqalı hám atap aytqanda milliy oyınlar arqalı balada rawajlanıwı áke-babalarımızǵa áyyemgi-áyyemginen málim. Turan jayinde jasap kelgen áwlad babalarımız milliy oyınların izzetlashganlar hám úlken itibar berip keliwleri hesh kimge sır emes.
Fizikaliq tárbiyası hám sport kisiniń turmıslıq keleshek jolin nurli etiwge járdem beredi. Saw hám kúshli bolıw insan ushın bahasız baylıq. Saw adam turmıs jolin tabadı, belgilengen arzıw-úmitlerine miyneti menen erise aladı.
Milliy oyınlar arasında insandı málim keselliklerden qorǵaw etken (profilaktika) yamasa sonday kesellik belgileri sezilganda olardan qutilishga kómeklashadiganlari da kóp.
Ekenin aytıw kerek tigiwshiler, taqıyado'zlar, maxsi tigiwshiler málim noqatqa turaqlı kózlerin qadm jumıs atqaradılar. Kóz bulshıq etleri jumıs dáwirinde shegaralanǵan dárejede háreket etedi.
Tap sonıń menen birge, turaqlı oqıw, jazıw menen shuǵıllanatuǵınlar kóriw múmkinshiligin qáwip astında qaldıradilar. Xaliq oyshıllıǵı bunday iskerlik menen menen shuǵıllantiruvchilar ushın “Bes tap gimnastikası” oyınların jaratqan hám shuǵıllanıwǵa ádetlentirgen.