Tema. O`zbekstan Respublikasi xaliq bilimlendiriw dizimi ha`m onin` turleri O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw Wa degen sorawlarga pedagogika pa`ni juwap beriwi lazim edi

Balalarda miynet iskerligin qa`liplestiriw. Miynet iskerligi-ha`r qiyli miynet protsesslerinen sho`lkemlestirilgen, ha`r qiyli miynet turlerin birlestiriwshi ken` tusinik. Miynet potsessi-miynet iskerliginin` o`zine say bir bo`legi bolip, onin` quraminda bolsamiynet iskerliginin` ha`mme bo`limleri, miynettin` maqseti, material ha`m miynet qural-jaraqlar, bir na`tiyjeni juzege keltiriw maqsetinde erisiw ushin sarp etilgen barliq miynet ha`reketleri, miynet sebepleri ha`m miyneto`nimleri da`rha`l ko`zge taslanadi.
Mynet iskerligin iyelew-bul birinshi gezekte miynet protsessin onin` bo`limleri menen birgelikte iyelep aliw. Sog`an qarap balalardin` miynet ta`rbiyasi waziypalari belgilenedi ha`m olar to`mendegilerden ibarat.

1. Balalardi bolajaq miynet iskerligi aldinan maqset qoyiwg`a uyretiw.

2. Miynet proyessin, miynet iskerligin en` a`piwayi rejelestirip aliwg`a uyretiw.

3. O`z is jayin tayarlap aliwg`a, miynet ma`deniyatina uyretiw.

4. Miynet uqipliliqlari ha`m ko`nlikpelerin uyretiw.

5. Orinlang`an miynettin` na`tiyjesi, sipati ha`m a`hmiyeti, qansha waqitta orinlang`anina qarap o`zinin` ha`m basqalardin` isin duris bahalawg`a uyretiw.

6. Miynetiskerligi sebeplerin qa`liplestiriw.

7. Ja`ma`a`t miynet iskerligi waqtinda balalarda unamli qarim qatnasiqlardi qa`liplestiriw.

Maqset qoyiw. Maqset qoyiw ulkenler mira`a`t etken maqsetti qabil etiwden baslap o`zi o`z betinshe maqset qoya alg`ansha rawajlanip baradi (o`simliklerge suw quwiwdan o`g\ni o`stirgenshe). Balalardin` o`z aldilarina maqset qoyip is orinlawlarin rawajlandiriw ushin to`mendegilerge a`mel etiw za`rur.
-balalar miynet etiwden ko`zlengen maqsetti tusinip jetiwleri kerek (ne ushin ol yamasa bul isti orinlawlari kerek, onnan ko`zlengen na`tiyje ne),

-kutilgen na`tiyjeni suwret, qurilma ha`m usig`an uxsaslar ta`rzinde ko`rsetpeli sa`wlelendiriw ete biliw,

-istin` mo`lsherdengen waqtinda orinlaniwi,

-balalar kushi jetetug`in islerdi etiw (ma`selen, o`simliklerdi suwg`ariw, olardi g`amhorliq etiw ha`m usig`an uxsaslar) kerek. Bala o`z miynetinen belgili bir na`tiyjege iye boliwdi an`lap jetken ta`g`dirde g`ana ol miynet iskerliginin` maqsetin o`z betinshe belgileydi ha`m qa`lewi menen miynet etedi.

Miynet uqipliliqlari ha`m ko`nlikpelerin iyelep aliw-mektepke eshkemgi ta`rbiya jasindag`i balalar miynet proyessinin` zarur bo`limi esaplanadi. Eger bala miynet ha`reketlerin bilmese, ol hesh qashan miynet na`tiyjesine erise almaydi. Balalar miynet uqipliliqlari ha`m ko`nlikpelerin iyelep alg`andag`ana miynet protsessi protsessin shin kewilden orinlaydi. Ma`selen tigiwde jipti o`lshep kesip aliw, iynege o`tkiziw, ushin tuyiw, tigiw, oyinshiq jasaw ushin bugiw, taxlaw, muyeshlerin bugiw, qirqiw, tigiw siyaqli miynet ha`reketlerin iyelep aliwlari kerek boladi. Bul is ha`reketlerin belgili ta`rtip penen orinlaw ushin ha`r bir bala o`z miynet iskerligin rejelestirip ala biliwi kerek.

Miynet protsessin rejelestiriw to`mendegilerdi o`z ishine aladi, maqset qoyiw, miynet iskerligi ushin kerekli is qurallarin tayarlap aliw, qaysi ha`reketlerdi qaysi izbe-izlikte orinlaw kerekligin ha`m onnan kutilgen na`tiyjeni aniqlap aliw, is jayin jiynastirip qoyiw.

Da`slep miynet iskerligin rejelestirip aliwdi balalarg`a ta`rbiyashi uyretedi, miynet maqsetin tusindiredi, kerekli materiallardi, miynet qurallarin tan`laydi ha`m oni ha`r bir bala aldina tayarlap beredi ha`m balalarg`a miynet iskerligi protsessin qanday ta`rtipte orinlaw kerekligin tusindiredi.

Orat ha`m ulken toparlarga barg`anda bul ha`reketlerdi o`z betinshe orinlawg`a uyretedi. Bunin` ushin balalarg`a to`mendegi sorawlar menen muraja`a`t etip baridi,

1. Bizler ne qilamiz

2. Bunin` ushin ne qiliwimiz kerek.

3. Isimiz ushin neler balalarda o`z-ara mehr-muhabbatti ta`rbiyalaw, bir-birinen qolinan kelgen ja`rdemin ayamawg`a uyretiw kerek. Bulardin` ha`mmesine ta`rbiyashi basshiliq etedi.

Balalardin` miynet ta`rbiyasin sho`lkemlestiriw formalarinan ja`ne biri qol miyneti boyinsha shinig`iw. Bilim a`m uqipliliq birinshi ma`rte berilip atirg`an bolsa ha`m ol tusindiriw ha`mde barliq balalarg`a ko`rsetpeli etip ko`rsetiwdi talap etken hallarda a`ne usinday shinig`iwlar o`tkiziledi.

Balalardin` ja`ma`a`t miyneti da`stlepki ja`ma`a`tshilik tiykarlarin qa`liplestiriwde zarur a`hmiyetke iye. Ja`ma`a`t miynetinde birgelikte ha`reket etiw, o`z-ara ja`rdem, usi menen birge miynet bo`listiriliwi ha`m birikken boladi. Bunda miynet jetiskenliklerinen birgelikte quwanadi, is jaqsi shiqpasa birgelikte qayg`uradi.

Miynette balalardin` birlesiwleri ta`rbiyaliq waziypag`a qarap ha`r bir formada boladi. G`Janba-jan miynetteG` ha`mme balalar bir isti orinlaydi, biraq ha`r birewi usi uliwma istin` bir bo`limin orinlaydi. Istin` bunday sho`lkemlestiriliwi balalardi miynet uqipliliqlarina uyretiwde ha`m, olardin` isin baqlap turadi.

G`Uliwma mynetteG` ha`r bir bala o`z isin orinlaydi, biraq aqirinda ha`mme qatnasiwshilar miyneti uliwmalastiriladi. Yamasa ha`mme balalar topar xanasin jiynastiradi - ha`r bir bala bir isti orinlaydi, jiynastirip bolingannan keyin, na`tiyje bir etip juwmaqlanadi (G`Ha`mme jaqsi isledi, sonin` ushin topar xanasi taza, shirayli bolip qaldiG`).

Birgeliktegi miynet to`mendegishe sho`lkemlestiriliwi mumkin ma`selen, xanani jiynastiriwda balalardin` birewi oyinshiqlardi juwadi,ekinshisi artadi, ushinshisi oyinshiq polkasin tazalaydi ha`m og`an oyinshiqlardi teredi. Yaki ta`biyattag`i mynette birewi tubeklerge kum ha`m topiraqlardi saladi, ekinshisi urug` yamasa ko`shetti o`tkizedi, ushinshisi jayina alip barip qoyadi. Bul jerde balalardin` is ha`reketinde o`z-ara kelispewshilik boliwi, yag`niy ha`r bir bala bir formada shaqqanliq penen ha`reket etiwleri kerek, bunin` na`tiyjesinde belgili miynet qarim-qatnasiqlari juzege keledi. Bunday waziyyatda ta`rbiyashinin` balalar ortasinda tuwri qarim-qatnas ornatiwga qaratilg`an basshilig`i zarur.

Bunday basshiliq, belgili izbe-izlikte a`melge asiriladi.

1. Miynet uqipliliqlarin qa`liplestiriw. A) Miynet protsessinde yamasa tapsirmalardi orinlawda balalardi jeke yamasa kishi toparlarg`a bo`lip, miynet uqipliliqlarina uyretiw.

B) `alalarda miynet uqipliliqlarin bekkemlew, is sipatin jaqsilaw maqsetinde arasinda ertelep, seyil waqitlarinda janba-jan miynetti sho`lkemlestirip turiw.

V) Balalardi ulkenlerdin` miynet protsessleri menen tanistirip bariw, is qanday izbe-izlikte orinlanip atrg`anin, oni orinlaw ta`rtibi, istin` sipati,Yu miynet na`tiyjesinde ypiwayi na`rselerden shirayli buimlardin` payda boliwi h.t.b.

G) Ayrim miynet uqipliliqlarina uyretiw boyinsha shinig`iwlar sho`lkemlestiriw.

2. Balalardin` uliwma miynetin sho`lkemlestiriw.a) Balalarga ulkenler miynetinin` ja`ma`a`t xarakterinde ekenligin tusindiriw.

B) Balalar miynetin uliwma maqset penen sho`lkemlestiriw. Bunda balalardin` ha`r birine kim qaysi isti orinlawi kerekligi tusindiriledi (ma`selen, topar xanasmin jiynaw).

V) Barliq topar balalarin uliwma miynetti sho`lkemlestiriw. Bul ush na`rseni itibarg`a alg`an halda sho`lkemlestiriledi1) miynetti qatnasiwshilar ortasinda tuwri bo`listiriw 2) waziypani orinlaw proyessi 3) miynet na`tiyjesin dodalaw.

3. Balalardin` birgeliktegi miynetin sho`lkemlestiriw.

A) Ta`rbiyashi ballarg`a bir neshe insanlar birgelikte bir isti orinlapatirg`anin,olardin` isi bir-birine baylanislig`i, olardan ha`r biri uliwma istin` bir bo`limin orinlap atrig`anin, is qanday izbe-izlik penen a`melge asirilip atirg`anin tusindiredi .

B) Balalardin` kishkene topari menen olardin` birgeliktegi miynetin sho`lkemlestiriw. Bunday miynet azanda , seyil waqtinda sho`lkemlestiriledi.

Balalardin` miynet itskerligin pejelestirigende ta`rbiyashi oni miynet protsessinde a`melge asirilatug`in ta`rbiyaliq waziypalarina ko`re belgileydi.