Temperament va xarakter

Asab tizimining kuchi – tipning eng muhim ko‘rsatkichi bo‘lib, po‘stloq 
hujayralarining ishchanligi, ularning chidamliligi bu xossaga bog‘liq. Asab 
tizimining harakatchanligi – bu bir jarayonnining ikkinchisi bilan almashish tezligi. 
U sharoitlarning kutilmagan va keskin o‘zgarishlariga nisbatan moslashishni 
ta’minlaydi. Nerv jarayonlarining mutanosibligi haqida so‘z yuritib, I.P. Pavlov 
qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlarining ma’lum muvozanatini ko‘zda tutgan 
edi. Bu jarayonlar bir-biri bilan kuchi bo‘yicha muvozanatlashgan, yoki 
2
Русалов В.М. Предметный и коммуникативный аспекты темперамента человека// 
Психологический журнал. М., 1989.- Т.10.- № 1.Б.12. 
 
3. 
Temperamentning 
fiziologik asoslari. 
 

---

muvozanatlashmagan bo‘ladi. Bu jarayonlardan birining kuchi ikkinchisidan oshib 
ketsa, inson mutanosiblikdan chiqadi. 
I.P. Pavlov tomonidan ajratilgan nerv jarayonlarining xossalari, uning fikriga 
ko‘ra, Oliy Nerv Faoliyati tipini hosil qiluvchi ma’lum tizimlar, kombinatsiyalarni 
tashkil etadilar. Asab tizimining tipi – bu uning tabiiy, tug‘ma xossasi bo‘lib, hayot 
va faoliyat sharoitlari ta’sirida juda oz darajada o‘zgarishi mumkin. Bu tip individga 
xos bo‘lgan Asab tizimining asosiy xossalari yig‘indisi – qo‘zg‘alish va 
tormozlanish jarayonlari nisbatining kuchi, mutanosibligi va harakatchanligidan 
tarkib topadi. Asab tizimining bu xossalari temperamentning fiziologik asosini 
tashkil qiladi. 
Asab tizimining Pavlov tomonidan ajratilgan tiplari faqat miqdor jihatdan 
emas, balki, asosiy xususiyatlari bilan ham temperamentning to‘rt xil tipi: ATning 
kuchli, mutanosib, harakatchan tipi – sangvinik; kuchli, mutanosib, harakatsiz tip –