Terapiya va harbiy-dala terapiyasida hamshiralik

hollarda miyaning akustik zonasiga ta'sir etib - kar bo’lib qolishga, havodagi

bosimning keskin o’zgarishi - Ishki a'zolarni zararlantirishga, portlash to’lqini esa

odamni uloqtirib yuborib, turli jarohatlar olishga sabab bo’ladi. Portlash

to’lqinining ta'siri birinchi jahon urushidayoq harbiy shifokorlar tomonidan

o’rganilgan bo’lib, Ikkinchi jahon urushi davrida harbiy tibbiyot bu yo’nalishda

ko’plab kuzatishlarga ega edi. Taniqli nevropatolog, professor M. A. Zaharchenko

portlash to’lqini ta'sirini birinchi jahon urushi yillarida o’rganib, nerv sistemasiga

oid shikastlanishlar tiykargi o’rin tutiwini ta'kidladi. Ko’plab jabrlanganlar hushdan

ketadilar: ba'zilari darrov o’ziga kelsa, boshqalari anchagacha behush bo’lib

yotadilar. Konto’ziyaga uchraganlarning ko’pchiligida hushiga kelganidan so’ng

ham eshitish, gapirish, hidlash, ta'm bilish va kurish a'zolari faoliyati tiklanmasligi

mumkin. Bu qolat uzoq paytgacha davom etadi va yaxshilab davolanishdan so’ng

ko’pchilik hollarda bemor sog’ayib ketadi. Agar jarohat og’ir bo’lsa, konto’ziyaga

uchragan odam hushiga kelganidan keyin ham gaplashmaydi, vaqtni farqlamaydi,

atrofdagilarga befarq bo’ladi. Kuchli shikastlanganlarda bulbar holatlar guzetilip,

bu umurtqa va miyaning tiykargi arteriyasida qon aylanishining buzilishi bilan

bog’liq. Kasallik belgilari yutishning qiyinlashishi, nutqning buzilishi, yurak

faoliyatining izdan chiqishi va aritmiyada o’z ifodasini topadi. Portlash to’lqini

ta'sirida bosh zararlanib, qo’l va oyoqlar shol bo’lib qolishi mumkin. Shuningdek u

yoki bu miqdorda vazomotor bo’zilishlar: kaft va oyoq tagi ko’karishi, yuzning

oqarishi va qizarishi, quloyoqlarning sovishi, terlashning kuchayishi ko’zatiladi.

Ikkinchi jahon urushi paytida portlash to’lqini ta'siridan okpeda qator o’zgarishlar

kelib chiqishi aniqlandi. Bemor hansiraydi, yo’taladi, okpega qon quyilishi

natijasida qon aralash tupuradi. Yurak tomirlar sistemasida bradikardiya va

pulsning o’ta o’zgaruvchanligi kuzatiladi. Keyinchalik EKGda sinus

bradikardiyasi, ko’p hollarda esa ekstrasistoliya aniqlanadi. Ovqat hazm qilish

a'zolari faoliyatining buzilishi jarohatlanishdan keyingi dastlabki soatlarda ko’ngil

aynishi, ba'zan qusish, ich ketish va yel ushlay olmaslik kabi belgilarda seziladi.

Ba'zan uzoq vaqt (hafta, oylab) karaxtlik, parishonxotirlik, tushkunlik davom etadi.

Harakat asta-sekin tiklansada, nutq va eshitishning izdan chiqishi anchagacha

saqlanadi. Uyqu buzilishi holati bunda o’ziga xos tarzda namoyon bo’ladi.

Bedorlik va uyqu orasidagi chegara yuqolib, har ikkalasidan bemor qoniqmaydi.

Portlash to’lqini ta'sirida qon bosimi oshganlar keyinchalik (7-8 oy) shu dardga

(gipertoniya) mubtalo bo’ladilar. Bosh og’riqi, bosh aylanishi, quloq shang’illashi,

uyqusizlik kabi serebral holatlar ko’pchilikda uzoq saqlanib qoladi. Portlash

to’lqinining me'da-ichak a'zolariga yana bir ta'siri, me'da yarasi bilan og’riganlarda

me'da va o’n ikki barmoqli ichakning yangi yaralari paydo bo’ladi.

Emlew. Bemor yotib davolanishi zarur. Yengil va o’rtacha og’ir turda og’rigan

bemorlar uchun o’rin-ko’rpa qilib yotish muddati uch haftadan kam bo’lmasligi

kerak. Og’ir bemorlar uchun muhlat cho’ziladi. Jarohat tufayli shok holatiga

tushganlarga yurak-tomirlar faoliyatini yaxshilash maqsadida kofein, strofantin,

kordiamin, mezaton, nafasni izga tushirish uchun esa lobelin va sititon tayinlanadi.

Miya shishini qaytarishda magniy sulfat, glyukoza va boshqa dorilar qo’llanadi.

Kalla ichi bosimini pasaytirish uchun orqa miya teshiladi. Konto’ziyaga uchragan

bemorlarga trankvilizatorlar (tazepam, trioksazin, rogipnol, meprotan va b. q.)

albatta berilishi kerak. Uyquni cho’zish va asab sistemasi holatini yaxshilash uchun

narkotik dorilar, bemor bezovta bo’lsa, aminazin berish mumkin. Agar vegetativ

asab sistemasi va tomirlar reaksiyasi sezilsa, uni kamaytirish maqsadida

antigistamin dorilar (dimedrol, shsholfen) tayinlanadi.

UZOQ EZILISH HOLATI

Uzoq ezilish holati (Krash sindromi) ko’plab yumshoq to’qimalarning uzoq vaqt

yopiq shikastlanishi natijasida kelib chiqadi. Uning umumiy va mahalliy belgilari

bor. Umumiy belgilar shok, o’tkir buyrak yetishmovchyligi va mioglobinuriyadan

iborat bo’lib, tiykargi belgilar hisoblanadi va kasallik oqibatini aniqlaydi. Uzoq

ezilish holati snaryadlar portlashi va bomba tushishi paytida binolar qulashi, tinch

davrda shaxta" konlar bosib qolishi, yer qimnrlashi paytida uchraydi. Krash

sindromi ikkinchi jahoi urushi paytida Bayuoters tomonidan Angliya shaqarlariga

nemis samolyotlari bomba tashlaganida kuzatilgan. Bombardimondan zarar

ko’rgan 1182 kishidan 3,7% i Bayuoters kuzatishicha uzoq ezilish holati bilan

jabrlanga Ashxoboddagi yer qimirlash paytida shikastlanganlarning 3,5 foizidan

Krash sindromini topgan. Xirosimadagi atom bombasi portlashi oqibatida esa 20%

kishilarda bu patologiya aniqlangan.

Klnikasi. Uzoq ezilish holati aylanma davrlar bilan kechgani uchun uch davrga

bo’lib o’rganiladi. Bular erta, o’rta va kech davrlardan iborat. Erta davrda (2-3 kun

davom etadi) ezib turgan og’irlikdan xalos etilganlarda umumiy va mahalliy

belgilar erta (bir necha o’n minut yoki bir necha soat o’tgach) ko’zga tashlanadi.

Mahalliy belgilar ezilgan joyning tez, shishishi, terining ko’karishi namoyon

bo’ladi. Keyinchalik terida pufakchalar hosil bo’lib, pufak ichida qontalash

suyuqlik ko’rinadi. Ana shu payt rivojlana boshlaydigan gemodinamik buzilishlar

(qon bosimi pasayishi, yurakning tez urishi va b. q.) boshlanqich davr uchun xos

bo’lgan umumiy belgilardir. Uzoq vaqt davompda ezilib yotgan odam (1-2 sutka

davomida) ko’pincha qutqarib olinganidan so’ng bir necha soat ichida

hayotdan ko’z yumadi. Ba'zan bitta oyoq yoki qo’l botuberkwlezb qolishi mumkin.

qutqarib olingandan so’ng qo’l yoki oyoq oqargan, barmoq uchlari ko’kargan

bo’ladi. Suyaklar ko’pincha zararlanmaydi. Sezish his qilinmaydi. Tomir urishi

bilinmaydi. Bir necha kun ichida ezilgan qo’l va oyoqlar shishib, ikki uch barobar

kattalashib ketadi. Ikkinchi davr (3 kundan 10-12 ko’ngacha ko’z oqining

sarg’ayishi, tomir urishining tezlashishi, qon bosimining tobora pasayshb borishi,

plazma yuqotilishi, qonning quyilishi va o’tkir buyrak yetishmovchiligi bilan

kechadi. O’tkir buyrak etishmovchiligi dastlabki soat va kunlarda kuzatilib, vaqt

mioglobinuriya tufayli bemornig siydigi qo’ng’ir rangda bo’ladi. Keyinchalik

buyraknikg siydik chiqarish faoliyati bo’zilib, qonda azot miqdori oshib ketadi.

Armanistondagi zilzila paytida kuzatnlgan uzoq ezilish holatlari odatdagi ana

shunday hollardan farq qilmadi. Birinchi kunlardayoq jabr kurganlarda ezilgan

to’qimalar va autoliz mahulotlari qonga so’rilishi natijasida organizmning

jarohatdan keyingi zaharlanish belgilari yo’zaga keldi. Kasallikning ikkinchi

davrida ham bemor darmoni qurib, qusadi, og’ir hollarda 3-7 ko’nga kelib

hushdan ketadi. Og’ir zaharlanish oqibatida kelib chiqadigan yurak

yetishmovchiligidan o’lim sodir bo’ladi. Kasallik unchalik og’ir kechmaganida

ikkinchi hafta oxiridan to 2-3 oygacha (uchinchi davr) buyrak faoliyati tiklanib,

siydikda tuberkwlezndr, oqsil, eritrositlar yuqolib boradi. Yumshoq to’qimalarjing ezilish

darajasi va qancha vaqt og’irlik ostida bo’lganiga qarab kasallikning engil, o’rtacha

og’irlikdagi, og’ir va o’ta og’ir uzoq ezilish turlari farqlanadi. Engil turida

yumshoq to’qimalar kam muddat (4 soatgacha) og’irlik ostida eziladi: bunda

buyrak faoliyati sal buzilib, bir necha kun ichida bemor sog’ayib ketadi. O’rtacha

og’ir turdagi ezilish og’irlik ostida 6 soatgacha qolib ketilganda kuzatilib, bunda

bir necha kun mobaynida siydik mioglobin hisobiga rangi o’zgaradi. Bemor kam

harakat bo’lib qoladi, ko’ngli ayniydi, zaharlanish belgilari paydo bo’ladi, qon

plazmaida mochevina va kreatinin miqdori oshadi. Og’ir turda shok bilan birga

o’tkir buyrak yetishmovchiligi belgilari: ko’ngil aynishi, qusish, hushdan ketish

kuzatiladi. Buyrak mutlaqo siydik ajratmay qo’yadi. O’ta og’ir turi 6-8 soatdan

ziyod og’ir yuk ostida qolib ketganda kuzatilib, kuchli shok rivojlanadi, qonda azot

miqdori oshib, buyrak siydik ajratmay quyadi. Jabrlanganlar bir ikki kun ichida

o’ladilar.

Emlew. Uzoq ezilish holatini emlew uchun asosan shok, o’tkir buyrak

yetishmovchiligi va elektrolitlar almashinuvi bo’zilishini bartaraf etish zarur. Yuk

ostidan holos etilgan qo’l-oyoq chekkadan markazga qarab, shishib ketmasidan

bint bilan siqib bog’lanadi va shina yordamida mahkamlanadi. Agar botuberkwlezsh

oqibatida suyaklar singan yoki qulosqni olib tashlash kerakligi ayon bo’lsa,

zararlangan joyga jgut qo’yish kerak. Jgut ustki qismi aylanasiga novokain bilan

blokada qilinadi. Asidozga qarshi 3% li bikarbonat eritmasi (400-500 ml dan

sutkasiga va 400-800 ml dan laktosol) tavsiya etiladi. Ezilgan a'zoni, qo’l-oyoqni

ymmobilizasiya qilishga alohida e'tibor berish kerak. Kasallikning ilk davrida

shokka qarshi choralar ko’rilib, qon o’rnini bosuvchi preparatlar (poliglyukin,

reopoliglyukin) ishlatiladi. Ko’p qon plazmai yuqotilishi munosabati bilan tomirga

kuniga 4 litrgacha suyuqlik yuboriladi. Kasallikning ikkinchi davrida o’tkir buyrak

yetishmovchiligini emlew zarur. O’rtacha og’ir turdagi uzoq, ezilish holatida

o’tkir buyrak yetishmovchiligi funksional harakterda bo’lgani uchun emlew

tadbirlarnga siydik haydovchi preparatlar (laziks) ham qo’shiladi. Agar shokka

qarshi va qon aylanishini yaxshilovchi tadbirlardan keyin ham siydpk ajralmasa,

"sun'iy buyrak" apparati yordamida gemodializ qilinadi. Armanistonda jabr

ko’rganlarni emlewda gemodializ usulidan ko’p foydalanildi. Uzoq ezilish

holatini boshidan kechirayotgan bemorlardagi o’tkir buyrak yetishmovchiligini

emlewda siydik ajralishi, qondagi azot miqdori, elektrolitlar (kaliy, kalsiy,

natriy) nisbatini doimo kuzatib turish zarur. Kaliy ezilgan yumshoq to’qimalardan

qonga ko’p miqdorda so’rilib, yurak mushaklariga zaharli ta'sir o’tishi mumkin.

Qonda kaliy miqdori oshib ketganda yurak to’xtab qolishiniig oldini olish

maqsadida tomir ichiga 20 ml 10 li kalsiy glyukonat yuboriladi.

Bosqichli emlew usuli. Polk tibbiy punktida shokka qarshi tadbirlar

(immobilizasiya, novokain bilan blokada, yurak-tomirlar faoliyatini yaxshilovchi

dorilar va h.k.) ko’riladi. Bu tadbirlarning davomi alohida tibbiy batalonda

nihoyasiga yetkaziladi. Bemor shok holatidan chiqarilganidan keyin, uni alohida

tibbiy batalondan maxsus shifoxonaga (sun'iy buyrak apparatini qo’llash va boshqa

emlew tadbirlarini o’tkazish maqsadida) olib boriladi.

KUYISH KASALLIGI

Ikkinchi jaxon urushi janggohlarida quruqlikdagi qo’shinlar ichida kuyish umumiy

jarohatlarning 1-1,5 foizini tashkil etgan bo’lsa, flotda bu ko’rsatkich 10 foizga

yaqinni tashkil etdi. 1904 - 1905 yillardagi rus yapon urushida kuyganlar soni yana

ham ko’p edi. Suyami jangida yarador bo’lganlarning 40 foizi qattiq kuyishdan

azob chekkan. Yaponiyaning Xirosima va Nagasaki shahardariga atom bombasi

tashlanganida kuyganlar soni yana ham keskin oshdi Atom bombasining kuchli

issiklik ta'siri natijasida kuyganlar jabrlanganlarning 80 foizini tashkil etdi. Vetnam

urushi davrida ham amerikaliklar og’ir kuyish hollariga olib keluvchi napalm

bombalarini ishlatishdi. Kuyish kasalligini emlew harbiy shifokorlar uchun

vazifadir. Yana shuni unutmaslik kerakki, chuqur va katta kuyishlar Ishki a'zolar,

asablar, moddalar almashinuvini izdan chiqarishi tufayli, "kuyish xastaligi"

deganda tananing umumiy kasalligini tushunksh kerak.

Belgilari va kechishi: To’qimalar zararlanishi qandayligiga qarab, kuyish uch

darajaga bo’linadi:

I darajali kuyishda teri qizaradi

II darajali kuyishda pufakchalar hosil bo’ladi

III darajali kuyishda esa to’qima o’ladi.

Tanadagi terining uchdan bir qismi yo’zaki kuyib, butun terining 10 foizi chuqur

kuysa, kuyish kasalligi rivojlanadi. Kuyish kasalligi kechishida 4 davr

kuzatiladi.

Boshlang’ich davr. Bu davrda markaziy asablar tizimining faoliyati keskin

buzilishi bilan kechadigan shok holati kuzatiladi. Bunda suv va elektrolitlar,

moddalar almashinuvi, qon aylanish izdan chiqadi.

Toksemik davr. Agar bemor shokdan o’lmay qolsa, uchinchi kuni toksemik davr

boshlanadi. Bu davr to’qimalardagi oqsilning parchalanish mahsulotlaridan

organizmning zaharlanishi bilan kechadi. Bunda tanadan nihoyatda ko’plgb plazma

yuqoladi, bemor og’riqdan azob chekadi, tana harorati pasayib ketadi, tomir urishi

tez va zaif bo’ladi. Bu davr 4-10 kun davom etadi.

Septik davr. Sepsis va yuqumli asoratlar rivojlanishi bilan ajralib turadi. Terining

katta kuygan qismi bu asoratlar bilan bog’liq bo’lib, shu tufayli ularda mikroblar

rivojlanib, yara, bitishi sekinlashadi.

Tuzalish davri. Yaxshi davo tadbirlari olib borilganda bemor bir - bir yarim oydan

so’ng sog’ayib ketadi.

Kasallik belgilari: organizmning umumiy zaharlanishi, yurak-tomirlar va Ishki

a'zolar faoliyatining buzilishi: pnevmonia, nefrit, oqsillar almashinuvi izdan chiqishi,

gepatit, kamqonlik kabi qator asoratlar rivojlanishi bilan namoyon bo’ladi.

III-IV darajali kuyish hollarida jiddiy asorat sifatida pnevmonia kuzatiladi. Nafas

yo’llari kuygaida yuqumli mikroblar bronxlar bo’ylab tarqaladi. Terining 10-15

foizi kuyganda kelib chiqadigan kuyish keselliklerinin birinchi davridayoq, yurak-

tomirlar faoliyati izdan chiqadi. Bemorlar yurak sohasida og’riq sezadilar, yurak

tez urib, nafas yetishmasligidan shikoyat qiladilar. Kuygandan so’ng dastlabki

soatlardayoq, ko’p miqdorda qon plazmai yuqotilishi natijasida qon umumiy

miqdori kamayib, yurak miokardiga kam kislorod keladi. Oqibatda keyinchalik

yurak urishi tezlashib, eshitib ko’rilganda yurak chuqqisida sistolik shovqin

eshitiladi. Yurak mushaklaridagi o’zgarishlar miokardiodistrofiya ko’rinishida

bo’ladi. Ba'zan bemorlarda N. D. Voysexovich ma'lumotlariga ko’ra yurak

yetishmovchiligidan o’lim hollari ham kuzatilgan. Kuyishdan keyingi dastlabki

soatlarda bemorlarning yarmida EKG patologik o’zgarishlarni ko’rsatadi. (Me'da-

ichak faoliyatida ham qator o’zgarishlarni ko’rish mumkin. Birinchi kunlardayoq

bemor ishtahasi pasayib, ichi kuyadi, ko’ngli aynib qusadi. Keyinchalik ishtaha

mutlaqo yuqolib, bemor ozib ketadi. Jigar faoliyati o’zgaradi (ayniqsa, III darajali

kuygan bemorlarda) Siydik bilan urobilin chiqib, bu jigarning o’t ishlab chiqarish

qobiliyati susayganligini ko’rsatadi. Shuningdek jigarning zaharlarni tozalash

xususiyati ham pasayadi. Qon tarkibida protrombin, qand, bilirubin, plazma

oqsillari o’zgaradi. Ayniqsa, qondagi oqsillar miqdori keskin kamayib ketadi.

Kuyish kasalligida buyrak faoliyati ham izdan chiqadi. Boshlanqich davrda o’tkir

buyrak etishmovchiligi kelib chiqib, siydikda donador gialin va mumsimon

tuberkwlezndrlar, ko’p miqdorda oqsil paydo bo’ladi. Qonda azot ko’payib, siydik

chiqmay qolishi mumkin. Qon tarkibida o’ziga xos o’zgarishlar ko’rinadi.

Boshlanqich davrda qonning quyilishi bilan bir qatorda eritrositlar gemolizi

kuzatilsa, keyingi haftaga o’tib bemorlarda kamqonlik rivojlanadi. Kamqonlik

eritrositlar ishlab chiqarilishining pasayishi va autoimmo’ngemoliz hamda qonda

eritrositlarni gemolizga uchratuvchi antitellalar paydo bo’lishi bilan izohlanadi.

Qonda oqsillar miqdori kuygan yara yo’zasidan plazma chiqishi hisobiga kamayib

ketadi. Shuningdek, qon tarkibida natriy miqdori ham kamayib ketadi. Oksidlanish

jarayonining sekinlashishi oqibatida to’qimalar yetarlicha kislorod bilan

ta'minlanmaydi. Kislota - ishqor muvozanati kislotalar tomon suriladi (asidoz).

qonda moddalar almashinuvining oraliq mahsulotlari polipeptidlar, sut kislotasi

ko’payadi.

Emlew. Kuyishda birinchi yordam kiyimdagi olovni uchirish va terining

kuygan joyiga steril bog’lam qo’yishdan iborat (bunda kuygan joy ustidagi

kiyimlar kesib olinadi). Bemorni shikast yetkazmasdan, yo’lda sovqotib

qolishidan extiyotlab ko’chirish zarur. Dastlabki soatlarda emlew tadbirlari

kuyish shokiga qarshi olib boriladi. Og’riqni qoldiruvchi preparatlar (2 ml 2% li

promedol, 2 ml 2% li omnopon va 1 ml dimedrol bilan qo’shib) qo’llanadi. Og’riq

kuchli bo’lganda 2 ml droperidol va 1 ml fentayil tavsiya etiladi. Barcha

kuyganlarga teri ostiga 1300-3000 ME qoqsholga qarshi plazma qo’llanadi. Shok

tibbiy punktida kuyganlarni keyingi bosqichga kuzatish oldidan ular qoniga tuzli

plazma urnini bosuvchi dissol, trisol reopoliglyukin, laktasol yuboriladi. Bu

eritmalar suv va tuz muvozanati buzilishini, asidozining oldini oluvchi va bartaraf

etuvchi miqdorda, (ya'ni 40(K800 mg dan) tayinlanadi. Agar kuyish shoki bo’lsa,

qo’shimcha 60-90 mg prednizolon tomirga yuboriladi. Asidozani bartaraf etish

maqsadida laktasoldan tashqari 150-200 ml 5% natriy gidrokarbonat qo’llanadi.

Buyrak faoliyati buzilishining oldini olish uchun 150- 300 ml 5% li mannitol ham

tavsiya etiladi. Plazma va gemodez quyiladi. Bir kunda 3-4 litr suyuqlik yuboriladi.

Suv almashinuvini doimo nazorat etib borib, kuniga 2 litr suyuqlik ajralib

chiqishini ta'minlash kerak. Shuningdek glyukozaning izotonik eritmasi ishlatiladi.

Kamqonlikda bir necha marta eritrositlar massasi 100-200 ml dan 3-5 kun

o’tkazib quyiladi. Qon plazmai har kuni 200-400 ml dan yuboriladi.

Mahalliy emlew usullari: Yirik pufaklar qoldirilib, yiringlaganlari. kesiladi. Yara

usti ehtiyotkorlik bilan quritilib, ustiga moyli balzamli yoki streptosit emulsiyasi

shimdirilgan steril bog’lam bog’lab qo’yiladi. Sharoit bo’lmaganda, kuygan joy

keyinroq tozalanib, ustiga tezda steril bog’lam yopiladi. Keyinchalik, bemor

maxsus jarrohlik shifoxonalariga kuchirilgach, kuygan joyga tananing kuymagan

terisi kuchirib o’tkaziladi.

Vaziyatli masalalar to’plami

1.Bemor 50 yoshda,erkak.Shikoyatlari: kamkuvvatlik, shilimshik-yiring’li balg’am

ajratish bilan yo’tal, zax va sovuq havoda tana harorati koteriliwi. Bemor 20yil

davomida chekadi. Umumiy axvoli o’rta og’ir, auskulltasiyada okpeda dag’al

nafas, tarkalgan quruq va nam xirillashlar eshitiladi.

I.Sizning taxminiy diagnozingiz:

A.surunkali yiringli bronxit*

B.o’tkir bronxit

V.surunkali kataral bronxit

G.surunkali pnevmoniya xuruji

D.surunkali bronxit allergik formasi

II.Xamshiralik diagnozini qo’ying:

A.kamkuvvatlik,tana xaroratining koteriliwi*

B.yo’tal ,balg’am ajratish*

V.xolsizlik, bosh ogrishi

G.quruq yo’tal, ishtaxasizlik

D.yo’tal, ko’krak qafasidagi og’riq

2. Stasionar sharoitida, pnevmoniya bilan ogrigan bemorga shifokor sefazolin

antibiotikini 500/3 maxal tavsiya kildi. Xamshira in'eksiyani bajardi, natijada

bemorda anafilaktik shok reaksiyasi berdi.

I.Xamshiraning xatosi nimada:

A.xamshira bemordan antibiotiklarga reaksiyasi bor yoki yukligini surab, sinama

utkazib, keyin in'eksiyani bajarishi lozim edi.*

B.xamshira in'eksiyani shifokor nazorati ostida bajarishi lozim edi

V.xamshira shifokordan in'eksiyani bajarish uchun ruxsat olishi kerak edi

G.xamshira in'eksiyani sinama o’tkazganidan so’ng bajarishi lozim edi

II.Anofilaktik shok yuz berganda qo’llaniladigan steroid dori-vositasini ko’rsating:

A.prednizolon*

B.deksametazon*

V.emoksipin

G.taufon

III.qaysi dori-vositalari sefalosporinlar gururuxiga kirmaydi:

A.sefamizin

B.klaforan

V.totasef

G.penisillin*

D. gentamisin*

E.linkomisin*

3. Bemor 42 yoshda. Shikoyatlari: tana xarorati 39-40 gradusgacha oshishi,

kaltirash, kuvvatsizlik, avval quruq shilimshik balg’am ajralishi, so’ng ra

zangsimon balg’amli yo’talga. Umumiy axvoli ogir. Nafas olishi 1 minutda 28ta.

Lunjlari qizargan, lablari va burnining uchi ko’kargan. Auskulltasiyada susaygan

vezikulyar nafas va krepitasiya eshitiladi.

I.Sizning diagnozingiz:

A.krupoz pnevmoniya*

B. oshaqli pnevmoniya

V.surunkali bronxit avj olish davri

G.o’tkir bronxopnevmoniya

II.Parxez xususiyatlarini tushuntiring:

A.15-parxez stoli va13-parxez stoliberiladi*

B.ovkatlanish kam-kamdan,5-6maxal*

V.ko’proq kompot va soklar tavsiya etiladi*

G.7-parxez stoli beriladi

D.ovkatlanish kuniga 3maxal

E.ko’proq achchik va sho’r maxsulotlar buyuriladi

4.Bemor 50 yoshda umumiy ahvoli ogir, tana xarorati oshgan, yiringli-qon aralash

balg’am ajratmokda, rentgenogrammada o’ng okpeda bir nechta yupqa devorli

bo’shliqlar aniqlangan, L-18x leycoformula chapga siljigan.

I.Nima haqda o’ylash mumkin:

A.stafilokokkli pnevmoniya*

B.kazeoz pnevmoniya

V.mikoplazmali okpe yalliglanishi

G.okpe polikistozi

II.Qanday asoratlarga olib kelishi mumkin:

A.Yalliglanish jarayoni so’rilishining buzilishi*

B.plevra empiemasi*

V.septisemiya

G.meningizm

D.pnevmotora

5. 50 yoshli erkak, spirtli ichimliklar iste'mol qiladi, to’satdan tana xarorati oshgan,

yo’tal yopishqoq qoramtir balg’am bilan, rentgenogrammada o’ng okpe yuqori

bo’lagida qorong’ilashish aniqlandi.

I.Aniq diagnoz qo’ying:

A.fridlender pnevmoniya*

B.pnevmokokkli pnevmoniya

V.stafilokokkli pnevmoniya

G.mikoplazmali pnevmoniya

D.aralash florali pnevmoniya

II.Kasallikka xos belgilarni ko’rsating:

A.yaqqol leykositoz*

B.okpe bir bo’lagi isiniwi*

V.doimiy yukori isitma

G.varaja ,plevral og’riq lar

III.Kasallikka xos bo’lmagan asoratlar:

A.meningit*

B.endokardit*

V.osteomielit*

G.okpe abssessi

D.plevra empiemasi

E.plevrit

6.Bemor 47 yoshda. 3 xafta aval to’sh suyagi orti va chap qo’lda siquvchi og’riq

asosan ishga yayov ketayotganda boshlangan, qisqa vaqtdan so’ng og’riqlar o’tib

ketgan.

I.Bular qaysi kasallikka xos:

A.ibs birinchi bor paydo bo’lgan stenokardiya*

B.ibs spontan stenokardiya

V.stabil stenokardiya fk II

G.ibs rivojlanuvchi stenokardiya

II.Stenokardiya turlarini ko’rsating:

A.nostabil*

B.stabil*

V.kiska muddatli

G.uzok muddatli

7.56 yoshli erkak oxirgi 4 oy davomida dala hovlisida ishlayotganida chap kaftida

og’riq xurujlarini kuzatgan, qisqa muddatli dam olishdan so’ng og’riq o’tib

ketgan, ikki yildan keyin oldingi shikoyatlar kuchaygan.

I.qanday xastalik xaqida fikr yuritish kerak:

A.zo’riqish stenokardiyasi*