Tərbiyə prosesinin mahiyyəti və məqsədi

Məktəblilərin sinifdənxaric tədbirlərə cəlb olunması iki isti- qamətdə aparılır:

1. 
   Şagirdlərin təlim xarakterli sinifdənxaric işlərə cəlb edil
   

məsi;

2. 
   Tərbiyələndirici səciyyə daşıyan sinifdənxaric fəaliyyətə
   

təhrik olunması.

Müasir şəraitdə sinifdənxaric tədbirlərin təkmilləşdirilməsi is- tiqamətlərinin məzmununu, yəni forma və üsullarla müəyyənləşdir- mək üçün xüsusən, əməyə hazırlıq, əqli, əxlaqi, fiziki, estetik, iqti- sadi və ekoloji tərbiyə, habelə insan hüquqlarına hörmət əsasında hər bir məktəbli ilə bir neçə yönümdə iş aparılmalıdır.

İlkin olaraq, şagirdlərin tərbiyələndiricilik vəsilələrinin bila- vasitə dərsdə və dərsdənkənar vaxtda onların əməli fəaliyyətini va- hid sistemdə birləşdirməyin daha təsirli yollarını aşkara çıxar- malı, hər bir müəllimin (tərbiyəçinin), məktəb rəhbərlərinin diqqət mərkə- zində olmalıdır.

Məktəblilərin həmin amillər zəminində təlim və sinifdənxaric fəaliyyətinin, ictimai-faydalı və məhsuldar əməyinin onların milli- mənəvi dünyagörüşünün formalaşdırılmasına tabe etdirməyin forma və üsulları işlənib hazırlanmalıdır. Bunlar fənn müəllimlərinin, ibti- dai siniflər üzrə qrup tərbiyəçilərinin və sinif rəhbərlərinin gündəlik əməli fəaliyyətinə çevrilməlidir.

Yeniyetmə şagirdlərin tərbiyə amilinin və sinifdənxaric təd- birlərin qarşılıqlı təsirlərinin ən real variantları seçilməli, yerli şərai- tə uyğun tətbiq olunmalıdır.

Məktəblilərin təlimini, tərbiyəsini və inkişafını vahid prosesdə həyata keçirmək işində dərsin, tərbiyə işlərinin, sinifdənxaric tədbir-

lərin üzvi surətdə əlaqələndirilməsi, bir-birini tamamlaması tələbinə işdə ciddi əməl edilməlidir.

Bütün bu deyilənlər sinifdənxaric işlərin tərbiyə və mahiyyə- tində, təkmilləşdirilməsi istiqamətində, müasir tərbiyə nəzəriyyə- sində, məktəb təcrübəsində çox vacib məsələlərdəndir.

Məktəblilərlə aparılan sinifdənxaric iş formalarından aşağı- da qeyd edəcəyimiz amilin öz təsirliliyi daha da səmərəli meydana çıxır:

• 
  Bədii mətnlərin oxunması, kitab müzakirələrinin keçiril- məsi, əxlaqi söhbətlərin təşkili yolu ilə;
  
• 
  Rollu oyunların (“Kosa-kosa”, “Gəldim, qaç”, “Qoduqo- du” və s.) təşkili yolu ilə;
  
• 
  Oyun-səyahətlərin təşkili (məktəb turizmi, idman komp- leksi, ətraf mühiti müşahidə əsasında) yolu ilə;
  
• 
  Bayram tədbirlərinin keçirilməsi (Novruz, Qurban, Rama- zan, 26 İyun, 31 dekabr, 28 May) yolu ilə;
  
• 
  Müvafiq soyqırımı və matəm günlərinin qeyd olunması (20 yanvar - Şəhidlər gününün, 26 fevral Xocalı faciəsi, 31 Mart- Azərbaycanlıların soyqırımı gününün və s.) yolu ilə;
  
• 
  Sinif və məktəb fəalları dəstəsinin işinin təşkili (nəzarət, rejim, kitabların təmiri, ictimai-faydalı əmək və s.) yolu ilə;
  
• 
  Müsabiqə və yarışların keçirilməsi yolu ilə;
  
• 
  Viktorina və gecələrin təşkili yolu ilə;
  
• 
  Əmək işlərinin yerinə yetirilməsi,əməyin insan həyatında yeri və s. müəyyənləşdirilməsi yolu ilə;
  
• 
  Kino, televiziya və radio verilişlərindən istifadə yolu ilə;
  
• 
  Ekskursiya və turizm işlərinin təşkili yolu ilə və s.
  

Bütün bu sadalanan sinifdənxaric tərbiyəvi tədbirlər şagird- lərə başlıca olaraq yurdsevərlik, milli özünüdərk, soykökünə bağ- lılıq, İslam dəyərləri və Şərq mədəniyyətini əxz etməyi, yüksək mil- li və bəşəri həqiqətləri aşılayır.

Habelə şagirdlərdə bacardıqları səviyyədə intellektual mənəvi fəzilətə rəğbəti, rəzalətə nifrəti, tərbiyədə aşkarlıq və demokratik meyli stimullaşdırır, həyatda, cəmiyyətdə, qarşılıqlı münasibətlərdə normal davranmağın əhəmiyyətini başa salır, istifadə edilən tərbiyə və təlimin harmonik vəhdətindən istifadə edilməsi həqiqətlərini anladır.

Sinifdənxaric iş öz müntəzəmliliyi və məzmunu, forma və çoxnövlülüyü ilə geniş imkanlar açır. Bu baxımdan uşaq şəxsiy- yətinin formalaşmasında tərbiyə işi başlıca yeri tutur. Tərbiyə işinin praktik həyata keçirilməsi həm təlim, həm də problemi ehtiva edən tərbiyəvi məzmunlu sinifdənxaric tədbirlər prosesində baş verir.

Hazırda kifayət qədər sinifdənxaric tərbiyəvi iş üsulları möv- cuddur. Son illər məktəb praktikasında belə tədbirlərin nizama sa- lınması üçün tərbiyəvi fəaliyyət növü kimi sinifdənxaric və mək- təbdənkənar iş formaları genişləndirilir.

Sinifdənxaric işlərin səmərəli təşkili üçün rəngarəng iş for- malarından, üsul və vasitələrdən istifadə olunur ki, bu da yetiş- məkdə olan cəmiyyətin tərəqqisinə xidmət edir.