Tercüme/Translation/ Ahkâm Hadisleri Nerede? İbn Ebî Şeybe’nin el-Musannef

Tablo 4 dikkate değer 

Öncelikle 105 rivâyetin birden 61 hadise düşmesi, ilk bulgularımızın ortaya 

koyduğunda oldukça düşük sayıda nebevi hükme işaret eder. İkinci olarak el-

Musannef’te kazf 

41

 ile ilgili yalnızca bir tek hadis var ve diğer şuç kategorileri 

için de bu sayı 19’dan fazla değil. Üçüncü olarak, hırsızlık, zina, irtidad ile ilgili 

                                                           

39

   İbn Ebî Şeybe ‘genel kurallar’ örneğini, suçlunun saçını tıraş etme yasağı (el-Musannef, 9: 

389-90), camide olan had cezaları (9: 391-2), had cezasında kadının şahitliği (9: 403-4), el 

kesme cezasındaki detaylar ve kırbaç cezası hakkında (9: 397-8) sağladığı merfû hadislerle 

göstermiştir. Haydutluk meselesi genel olarak had suçuna dahildir. Fakat İbn Ebî Şeybe onu 

sadece iki başlıkta tartışır: Kitâb el-hudūd (Bâb fī ’l-muhârib yu‘tâ bihî ila’l-imâm; Bâb fī’l-

muhârib izâ katele ve ehaze’l-mâle ve ehaffe’s-sebîl) Bu Kitâb el-Siyer (11: 296-302) de [Hz.] 

Peygamberin  Ureyne’nin  haydut mürtedlerine  uyguladığı  cezayı  anlatan  sadece  bir  merfû 

hadisle, hirâbe başlığı altında daha derin işlenir (11: 283). İbn Ebî Şeybe aynı zamanda bü-

yücüye verilecek cezalardan da bahseder. Kitâb el-hudūd; 9: 466-7.  

40

   İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 9: 453-4 (Ḥudūd: Bâb fī ’l-racul yadrib el-racul bi-’l-sayf vae-

yurfa alayhi ’l-silah). Bu hadis İbn Ömer, Ebû Hureyre ve Seleme b. el-Akveden’den nakle-

dilmiştir.  

41

   Bu keşif Kitâb el-Hudud’da ki bâbların yaklaşık dörtte birinin kazf ile ilgili olduğunu dikkate 

aldığımızda daha şaşırtıcı.  

---

Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD)  ________________________________________________________  

 

90 

hadisler sayıca fazla rivâyetle nakledilmişken, alkol ve genel kurallar hakkın-

dakiler ana rivâyetlere bağlı kalmıştır.

42

 Son olarak, bu rivâyetlerin yüksek bir 

oranı illetli isnada sahiptir [297] ve bu bulgu Harald Motzki’nin Abdürrez-

zâk’ın el-Musannef’i üzerine yaptığı çalışmasıyla paralellik gösterir.

43

 Kuşku-

suz, bazı ehl-i hadîs mensupları illetli rivâyetleri nakletmekte çekimser değil-

lerdi, bu onların Ehl-i re’y ile paylaştıkları ortak bir uygulamaydı.  

el-Musannef değersiz isnada sahip birçok rivâyet içerse de, İbn Ebî Şeybe 

ulaşılabilir en güzel rivâyetleri nakletmeye muktedir olduğundan, Müslüman 

âlimlerce sahîh kabul edilen bol miktarda merfû hadisin varlığını gözden ka-

çırmamalıyız. Had cezalarının bulunduğu kitaptaki 61 hadisin yaklaşık üçte 

biri, Müslim’in Sahîh’inde kitabul iman da ya da had cezaları kitabında da bu-

lunmaktadır. Müslim bu hadislerin 14 tanesini direk olarak İbn Ebî Şeybe’den 

ve diğer altısını da neredeyse el-Musannef’teki aynı metin ve isnadlarla İbn Ebî 

Şeybe’nin çağdaşlarından almıştır.

44

 Müslim’in İbn Ebî Şeybe’den tahsis ettiği 

hadislerin güzel bir örneği hırsızın elinin kesilmesini gerektiren asgari çalıntı 

eşya miktarını ihtiva eden hadistir.

45

 İbn Ebî Şeybe el kesilmesini gerekli kılan 

çalıntı mal miktarının asgari değerini belirleyen beş merfû hadis nakletmiştir 

ve  Müslim  bu  rivâyetlerden  dört  tanesini  kitabına  dâhil  etmiştir.  el-Musan-

nef’te ve Müslim’in Sahîh’inde bulunan bu dört hadisin hepsi Medine‘den zu-

hur etmiştir. Bunlardan ikisi [Hz.] Aişe’den Urve bin Zübeyr’e,

46

 [298] bir ta-

nesi İbn Ömer’den Nâfi’ye

47

 ve sonuncusu da Ebû Hureyre’den Ebû Salih’e

48

 

geçmiştir. Müslim’in Sahîh’ine almadığı bir hadis ise beklenmedik bir duruma 

yol  açmıştır.  el-Musannef’te  munkatı  isnad  ile  bir  kanaldan  rivâyet  edildiği 

                                                           

42

   Kitâb el-hudūd’ da ki yalnız dört hadis beş veya daha fazla rivâyette görüldü. Maiz b. Mâlik 

el-Aslamī ‘nin hikâyesini içeren en müstesna bölümdür ki Hz. Peygamber’e dört kez zina 

ettiğini itiraf etmiştir ve daha sonra taşlanarak öldürülmüştür. bknz; bölüm 83, 118 ve 128, 

Kitâb el-hudūd 

43

   Harald Motzki 68% merfû hadisin isnadınıbuldu ve bunların yalnızca 69%’u muttasıldı; Ori-

gins, 241-2.  

44

   Nevevī, Sahîh-i Muslim bi-şerh el-Nevevi, ed. Fuat AbdulBakī, vol. 18. (Beyrut: Dar el-Kütüb 

el-Ilmiyya, 2000), 11: 151-88. Muslim transmits prophetic narrations found in Kitâb el-ḥudūd 

of the Musannef directly from İbn Ebî Şeybe: Kitâb el-ḥudūd: Bâblar 1, 4, 5, 6, 8; ve Kitâb el-

īman: Bâblar: 8, 32, 41. Müslim İbn Ebî Şeybe’den değil Musannef’ten nakilde bulunmuştur: 

Kitâb el-hudūd: Bâbs 2, 3, 5, 9; and Kitâb el-īman: Bâbs 8, 41.  

45

   İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 9: 284-9 (Hudūd: Bâb fī ’l-sarik men gale yuqta fī aqall min aşara 

darahim; Bâb men gale la yuqta fī ekal min aşarat darahim); Nevevi, Sahīh Muslim, 11: 151-

5 (Hudūd: Bâb 1)  

46

   “Amputation is for [theft of goods worth] one quarter dīnar and greater”; and “[The hand of 

the thief ] who stole something without value was not amputated at the time of the Prophet.” 

(Sahīh Muslim: bu kısım da Nâfi’nin daha önce bahsettiğimiz rivâyetinde bulunur. )  

47

   ‘Resûlullah yaklaşık üç dirhem değerindeki kalkanı çalan hırsızın elini kesti. ’  

48

   ‘Allah bir yumurta ya da ip çalan hırsıza lanet eder ve onların elleri kesilmelidir.’  

---

 __________________________________________________________  Ahkâm Hadisleri Nerede? … 

 

91 

halde, bunu Muslim’in neden kitabına almadığı merak konusu olabilir

49