Teri lotin 84x108 format p65. p65
yod eritmasi, nitrofungin, Kastellani bo‘yog‘i
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
yod
eritmasi, nitrofungin, Kastellani bo‘yog‘i, 10 % li salitsilat va 5 % li oltingugurt moyi, 5 % li qoramoy, kandiderm, mikoseptin, mikozolon, undensin, sinkundan, amikozol kre- midan foydalaniladi. Maxsus davo sifatida fungistatik xusu- siyatga ega bo‘lgan grizeofulvin, gefulvin, nizoral antibio- tiklari va fungitsid xususiyatli terbinoks dorisidan foyda- laniladi. Grizeofulvin 1 oy mobaynida har kuni 4—6 tabletka (0,125 g) dan, keyingi oyda esa xuddi shu dozada, lekin kunora ichish, so‘ngra sog‘lom tirnoq plastinkalari o‘sib 150 chiqqunga qadar xuddi shu dozada 3 kunda 1 martadan ichib turishga buyuriladi. Nizoral dorisi har kuni 1 tab- letka (200 mg) dan ichiladi. Silliq teri rubromikozini davolashda terbinoks, (ter- binafin) har kuni 250 mg dan 14 kun davomida ichiladi. Agar zararlanish ochogi tirnoqlarda bolsa (onixomikoz), terbinoks 6 hafta; oyoq tirnoqlarida joylashsa, u holda terbi- noks har kuni 250 mg dan 6 haftadan 4 oygacha ichiladi. Òrixofitiya dermatomikozlar ichida eng keng tar- qalgani bolib, uning kelib chiqishiga T r i c h o p h y t o n turkumiga mansub zamburuglar sabab boladi. Kasallik bolalar va kattalarda uchraydi. Kopincha boshning sochli qismi, teri va tirnoqlar zararlanadi (11-rasm). E t i o l o g i y a s i . Kasallik qozgatuvchisi trixofiton turkumiga kiruvchi zamburuglar bolib, ular sochning qay tariqa zararlashiga qarab ikki guruhga bolinadi: birinchi guruh T r i c h o p h y t o n e n d o t h r i x (endo ichida, thrix lotincha soch) deb atalib, zamburug sporasi bilan mitselliy iðlari soch ichida turadi; ikkinchi guruh esa T r i c h o p h y t o n e c t o t h r i x (ecto tashqi) bolib, zamburuglar soch tolasining sirtida parazitlik qilib yashaydi. Goho zamburug sporalarining zanjirlari soch kutikulasi (pardasi)da ham boladi. Yuza va chuqur yoki maddalagan infiltrativ trixo- fitiya tafovut qilinadi. Yuza trixofitiyani antropofil Ò. v i o - l a c e u m , Ò . t o n s u r a n s zamburuglari; chuqur, maddalagan filtrativ trixofitiyani esa zoofil zam- buruglar Ò . v e r r u c o s u m , Ò . m e n t o g r a f h y t e s , v a r . g y p s e u m paydo qiladi. E p i d e m i o l o g i y a s i. Yuza trixofitiya kopincha bemor bilan bevosita muloqotda bolganda yuqadi. Shuningdek, bemor ishlatgan har xil buyumlar taroq, bosh kiyimi va boshqalardan ham patogen trixofitonlar yuqishi mumkin. Kasallikka, asosan, bolalar chalinadi, ular kasallikni yillab surunkali trixofitiya bilan ogrigan kattalardan yuqtirib oladilar. 151 Chuqur, maddalagan infiltrativ trixofitiya esa, aso- san, hayvonlardan (mol, ot, chochqa, sichqon, kalamush va h.k. lardan) yuqadi. Kasallikning bu xilida soglom odamning buyumlari orqali yuqish hollari nisbatan kam uchraydi. K l i n i k a s i. Òrixofitiyaning klinik korinishi va kechishi kasallik qozgatuvchisining xususiyatlari, uning patogenligi va makroorganizm holatiga bogliq. Y u z a t r i x o f i t i y a. Kasallikning bu turi kopincha 415 yoshli bolalarda, bazan kokrak yoshi- dagi bolalar yoki kattalarda ham kuzatiladi. Balogat davriga kelib kasallikning bu turi ichki sekretsiya bezlari faoliyati- ning ozgarishi tufayli oz-ozidan yoqolib ketadi. Ayrim hollarda odam keksayguncha chozilaverishi ham mumkin. Kattalarning surunkali trixofitiyasi deb shunga aytiladi. Yuza trixofitiya quyidagi klinik korinishda kechadi. Bosh- ning sochli qismida kattaligi olchadek keladigan talaygina kasallik ochoqlari vujudga kelib, shu soha terisi post tash- lab, sochlari siyraklashib qoladi. Zamburuglar bilan za- rarlangan sochlar mortlashib, teri dami barobarida sinib tushadi va shu joylar qora nuqtalarga oxshab qoladi; singan sochlar oz rangini yoqotib, xiralashadi va biroz yogon tortadi. Kasallik ochogidagi teri postlari orasidan ilmoqqa oxshash soch bolaklari korinib turadi, xuddi shu joylarda aftidan soglom sochlar ham osadi. Yuza trixofitiya bola- larda uzoq vaqt davom etadi. Agar u oz vaqtida davolanmasa badanning boshqa tukli qismlariga tarqalib ketishi mumkin. Silliq terining yuza trixofitiyasi. Aksariyat hollarda boshning sochli qismi zararlanishi bilan birga kechadi. Kasallik faqat terida uchrashi ham mumkin. Dastlab terida chetlari sal kotarilgan och qizil rangli dumaloq yallig- langan dog vujudga keladi. Dog chetlarida qizgimtir bolishcha bolib, markazi birmuncha yassi tortib postlar bilan qoplanib turadi. Keyinchalik dog chetlarida tariqdek pufakchalar paydo bolib, ular yorilgach qopaqotir bilan qoplanadi. Doglar chetga tomon osib borib yoki bir-biriga qoshilib, turli shakllar hosil qilishi mumkin. 152 Kattalar surunkali trixofitiyasi koproq ayollarda uchraydi. Yuqorida takidlaganimizdek, balogat davriga kelib markaziy nerv sistemasi va ichki sekretsiya bezlari faoliyatining ozgarishi trixofitonlar uchun noqulay shart- sharoit tugdiradi. Shuning uchun kopincha bu davrda yuza trixofitiya oz-ozidan yoqolib ketishi mumkin. Ammo, ichki sekretsiya bezlari faoliyatida, xususan, tuxumdonlarda biror illati bor ayollarda kasallik surunkali kechib, yillab chozilishi mumkin. Kasallik kopincha boshning sochli qismi, silliq teri va tirnoqlarning birga zararlanishi bilan kechadi. Boldir, bilak, tirsak, dumba, tizza sohalarida bir- biriga qoshilishga moyil bolgan, kattaligi tangadek, post tashlab turadigan, binafsha rangli doglar vujudga keladi. Oyoq-qol kaftlari terisining muguz qavati qalin tortib, unda yalliglanish belgilarisiz, post tashlab turadigan kasallik ochoqlari vujudga keladi. Boshning ensa va chakka sohalarida sochlar tagidan sinib qora nuqtalar hosil qiladi. Shuningdek, shu sohalarda biroz post tashlab turgan kichikroq zararlanish ochoqlari, yani komedonlarni kuzatish mumkin. Bundan tashqari, terida sochsiz atrofiyaga uchragan joylar ham boladi. Kasallik uzoq kechadi, bunday hollarda katta yoshdagi bemorlar bolalar uchun kasallik manbayi bolib qolishlari mumkin. Maddalangan infiltrativ yoki chuqur trixofitiya. Kasallik, asosan, hayvonlardan yuqadi. Bolalarda koproq boshning sochli qismi, kattalarda esa soqol-moylovlar za- rarlanadi. Agar zararlangan soch mikroskop ostida korilsa, zanjirchalar korinishidagi sporalar sochni gilofdek orab turganligini korish mumkin. K l i n i k a s i. Kasallik ochoqlari keskin qizarib, shishadi. Boshning sochli qismida osmasimon tuzilmalar paydo bolib, ular ushlab korilganda qolga xamirdek yumshoq unnaydi, bu ochoqlar yiringli yalliglangan soch follikulalaridan iborat boladi. Asalari uyasiga oxshab ketadigan bu ochoqlardan mogor hidi kelib turadi va qol bilan bosilganda follikula teshiklaridan yiring tomchisi 153 chiqadi (K e r i o n C e l c i nomi bilan ham yuritiladi). Ochoqlarda soch tag-tugi bilan yiringlab ketganligi uchun ham sochlar tokilib ketadi. Yuqorida takidlaganimizdek, kasallikning bu turi yal- liglanish alomatlari bilan kechadi. Bemorning harorati kotarilib, boshi ogriydi, shuningdek, boyin va ensa soha- sidagi limfa tugunlari shishadi, kongli aynaydi, qusadi, lohaslik kuzatiladi. Ayrim bemorlarning oyoq-qol va badan terisida lixenoid tabiatiga ega, allergik toshmalar trixo- fitidlar paydo boladi. Bunga zamburug zaharlarining qon va limfaga otishi sabab boladi. Oradan 23 oy otganidan keyin kasallik oz-ozidan tuzalib, kasallik ochoqlari or- nida chandiqlar qolishi mumkin. Kasallikning maddalan- gan infiltrativ xilida silliq terining zararlangan joyi dumaloq bolib, qizarinqirab turadi, yuzasi follikular pus- tula va ayrim joylari qoraqotir post bilan qoplangan boladi. Òirnoqlar trixofitiyasi. Nisbatan kamroq uchraydi. Bu kasallik boshning sochli qismi yoki silliq teridan zam- buruglarning tirnoqqa otishi natijasida vujudga keladi. Aksariyat qol barmoqlarining tirnoqlari zararlanadi. Ka- sallik jarayoni tirnoq plastinkasining erkin chetidan bosh- lanib, shu joyda asta-sekin xira dog paydo boladi; kam- gak tirnoqqa zamburug osib kirishi natijasida tirnoq plastinkasi qalin tortib, xira bolib qoladi. Keyinchalik tir- noq uvalana boshlaydi va tirnoq plastinkasining yuza qatlamlari ostida kamgaklar hosil boladi. Òirnoqlar tri- xofitiyasi uzoq vaqt davom etadi. D a v o s i. Kasallikning barcha xilida ham grizeofulvin antibiotigini qollash mumkin. Grizeofulvinning kundalik miqdori bemorning vazniga qarab belgilanadi, odatda 15 mg/kg hisobida beriladi. Uni ovqat vaqtida bir choy qo- shiq baliq moyi yoki osimlik yogi bilan ichiladi. Davo 1 1,5 oy va undan ham koproq davom etishi mumkin. Grizeofulvin 0,125 g li tabletka korinishida ishlab chiqa- riladi. Uni qabul qilishning 2 xil sxemasi mavjud: b i r i n c h i s x e m a boyicha tabletkalar 1520 kun muntazam 154 ichiladi, keyin esa ikki kun oralatib, xuddi shu tartib, bemor to tuzalib ketguncha davom ettiriladi; i k k i n c h i s x e m a d a — tabletka davolash boshlangandan to bemor tuzalgunga qadar kunora ichiladi. Dori qabul qilinganida ba’zan bosh og‘rig‘i, dispeptik o‘zgarishlar, leykopeniya, eozinofiliya, allergik dermatit kabi noxush holatlar ham kuzatiladi. Shu bois porfiriya hamda o‘tkir jigar kasallik- lari, homiladorlik, leykopeniya, xavfli o‘smalarda gri- zeofulvin qo‘llanilmaydi. Keyingi yillarda Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|