Termiz davlat universiteti sport faoliyati va boshqaruvi fakulteti jismoniy madaniyat ta

II BOB. MILLIY O’YINLARNI TASHKIL ETISH VA RIVOJLANTIRISH
2.1. Milliy o`yinlar ularni ahamiyati
Mustaqillik sharofati tufayli jismoniy tarbiya va sport sohasida keng istiqbollar ochilmoqda, bu ayniqsa xalqning milliy o`yinlari va mashqlari, sport turlari bo`yicha o`tkaziladigan jismoniy tarbiya darslarida namoyon bo`lmoqda.
Ularni doimiy va muntazam qo`llash yaxshi narija bermoqda, o`quvchilarni sog’lom, baquvvat chaqqon, kuchli qilib tarbiyalashda muhim omil bo`lib xizmat qilib kelmoqda. Ilgarilari keng omma ishtirok etgan Navro`z bayramlari, sayillar, to`ylarda xalq o`yinlari, jismoniy mashqlar, umuman milliy sport turlarisiz o`tkazilmagan. Afsuski, mamlakatda ular butunlay esdan chiqib, unutilayozdi, shuning uchun ularni izlash va tiklash o`z xalqini va millatini e`zozlagan har bir kishining burchi bo`lib kelmog’i kerak.
Jismoniy tarbiya nuqtai nazaridan ularni o`rganish, tadbiq etish shu kunning va kelajak avlodni tarbiyalashda eng dolzarb muammolardan biriga aylanib bormoqda.
Ushbu jarayonda tariximizdan me`ros bo`lib qolgan o`zbek xalq milliy o`yinlarini hayotga tadbiq etishga kengroq yo`l ochib berilishi, uni ommaviy tus oldirilish, oilada maktabgacha tarbiya muassasalarida, maktablarda, dam olish joylarida, har xil marosim va bayramlarda uni tashkillashtirish; o`sib kelayotgan yoshlar tarbiyasiga ijobiy ta`sir etishi muqarrardir. Milliy xalq o`yinlari qadim-qadim zamonlardan boshlab, xalq marosimlarida, rasm-rusumlarida va odatlarida mustaqil bir sohasi sifatida musobaqalarda, bahslarda keng qo`llanilgan.
Jismoniy tarbiya xalqning urf-odatlarida, udum va rasm-rusumlarida shakllanib, ming yillar davomida rivojlanib, takomillashib kelgan. Xalq milliy o`yinlari ming yillar davomida bizgacha etib kelgan milliy xalq o`yinlari "Otda chopish", "Qiz quvlash", "Uloq", "Kamonda o`q otish", "CHillak", "Oq suyak", "Soqqa", Besh tosh kabi va boshqa o`yinlar orqali botirlik, epchillik, tezkorlik, muvozan`atni saqlash siftlarini rivojlantirishda hamda qaddi-qomatni shakillantirish, ahloq-odob, ong, xotira, diqqal kabi xislatlarni sayqal toptirilsa, albatta sog’liqni mustahkamlashda samarali vosita bo`lib kelmoqda.
1998 yil 13-14 noyabr kunlari Termiz shahrida "Alpomish
o`yinlari" birinchi Respublika musobaqasi bo`lib o`tdi. Xalq milliy o`yinlari va tomoshalaridan jamlangan bu festival millatimiz g’ururi, oriyati iftixori, qomusi hisoblanish Alpomish siymosiga, boy milliy qadriyatlarimizga bo`lgan hurmat, e`tibor tantanasidir. Haqiqatdan, xalqimizning o`tmishi pahlavonlik va bahodirlik san`ati bilan singdirilgan. Chunki unda "Kurash", “Tortishmachoq", "Bo`ron", "Mindi", "Turon" yakkakurashi kabi musobaqalar bo`yicha bellashuvlar o`tkazilishi millatimiz salomatligi uchun muhim asos bo`ladi.
O`rta Osiyo xalqlarini otsiz tasavvur qilish qiyin. Chunki xalqning urf-odatlari, to`y-tomoshalari, o`yin-kulgusining bosh yordamchisidan biri ot xisoblangan. Otda yurib ov qilish, ot ustida turib kamon torish, qilichbozlik, nayzabozlik qilish, ot ustida kurash tushish, ot poygasi, uloq va boshqa juda ko`p jistnoniy mashq turlari bunga yorqin misol bo`la oladi. Og’zaki xalq ijodiyotidagi "Alpomish va Barchinoy", "Go`ro`g’li", "Qirqqiz", "Kuntug’mish" va boshqa dostonlarda ot asosiy qahramondan keyin ikkinchi o`rinda to`laqonli ta`rif etilgan. Masalan, ajoyib chavandoz, mohir mergan, kudlli pahlavon degan tushunchalar ot bilan bog’liq bo`lgan o`yinlarda ishlarilgan. Umar Hayyom otning qirq ikki zotini keltiradi va har qaysisiga alohida ta`rif beradi:
Butun olamga mashhur bo`lgan Jizzaxning "Qorabayiri", Surxondaryoning "Boychidari", "Irkuki", "Ko`k kaptari", "CHambil bellari" deb atalgan zotdor otlari deyarli yoo`q bo`lib ketgan. Qatag’on yillari otlarga juda katta soliq solindi, oqibatda ba`zi odamlar otini so`ydi, ba`zilar esa davlatga tekinga berdi.