Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya kafedrasi

Ishning bajarilishi: 
Erkin yashovchi azotfiksatorlar orasida Azotobacter va Clostridium 
avlodlarining turlari qiziqarlidir. Azotobakter oson o’zlashtiriladigan organik moddalarni 
tutuvchi, neytral yoki kuchsiz ishqoriy reaktsiyali tuproqlarda keng tarqalgan. 
Azotobakteriyaning hamma turlari - geterotroflar va aeroblar. Ular orasida eng yaxshi 
o’rganilganlari Az. shroococcum va Az. vinelandii ning turlaridir.
Tuproqda va ifloslangan suv havzalrida anaerob azotfiksator Clostridium avlodi 
uchraydi. Bu guruhning tipik vakili S. pasteurianum turidir. Yosh kultura hujayralari 
peritrix joylashgan xivchinlarga ega bo’lgan va donador kraxmalsimon moddaning katta 
zahirasiga ega bo’lgan tayoqchasimon shaklga egadir. Hujayralar klostridial tipda spora 
hosil qiladi.
Azotobakterni tabiiy yashash muhitdan - tuproqdan ajratish uchun va uning 
miqdorini aniqlash uchun har xil usullardan, shu qatorda tuproq bo’lakchalari usulidan 
foydalaniladi. Sterillangan Petri kosachasiga azotsiz Eshbi agarli muhit quyiladi. 
Qotgandan so’ng agar ustiga sterillangan ilmoq yordamida 1g. tuproqni diametri 2mm 
cha bo’lgan 50-100 bo’lakchalari joylashtiriladi. Tuproq oldindan bir oz namlanadi. 
Bo’lakchalarning to’g’ri joylashishi uchun andozadan foydalaniladi. Tuproq ekilgan 
likopchalarni 28-300 Sda 5-7 kunga nam kameraga joylashtiriladi. Bunday sharoitda 
azotobakter bo’lsa, bo’lakchalar xira, avval rangsiz, keyin och jigarrang yoki to’q 
qoramtir rangli shilliq bilan qoplanadi. 
Azotobakter bilan qoplangan tuproq bo’lakchalarni miqdori ekilgan bo’lakchalar 
umumiy sonidan protsent hisobida sanaladi. Bo’lakchalar atrofidagi shilliq biomassadan 
tushli preparat tayyorlanadi va mikroskopda ko’riladi. Bunda qorong’i fonda qalin 
rangsiz kapsula bilan o’ralgan donador Az. chroococcum ning hujayralari ko’rinadi. 
Azotobakterning boyitilgan kulturasini tuproqni suyuq, azotsiz Eshbi muhitiga ekib 
ham olish mumkin. Ekilgan narsalar 28-300 S da o’stiriladi va bir haftadan so’ng analiz 
qilinadi:
1. Probirka devoridagi loyqa va halqasimon shilliq g’ubor borligi oddiy ko’z bilan 
tekshiriladi.
2. Kultural suyuqlik va halqasimon g’ubor mikroskop ostida suyuq tush (1:10) 
tomchisida ko’riladi
Erkin yashovchi azotfiksatorning toza kulturasi bilan tanishish uchun agarli Eshbi 
muhitida o’stirilgan Azotobacter chroococcum ning laboratoriya kulturasi mikroskopda 
ko’riladi