Termiz davlat universiteti topografiya asoslari va kartografiya


 Mavzu: Niverlirlash va uning turlari



Yüklə 1,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə57/114
tarix09.02.2022
ölçüsü1,41 Mb.
#52294
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   114
topografiya asoslari va kartografiya

9. Mavzu: Niverlirlash va uning turlari 
 
REJA: 
1.  Niverlirlash turlari. 
2.  Geromertrik niverlirlashning moxiyati va usullari 
3.  Maydonni geromertrik niverlirlash. 
4.  Trigonomertrik niverlirlash. 
5.   Baromertrik niverlirlash. 
1. Niverlirlash turlari. 
Yer yuzasidagi nuktalarning bir-biriga yoki biror boshlangich satxiy yuzaga nisbatan balandligini aniklash 
maksadida bajariladigan ulchash ishlari yigindisiga niverlirlash deryiladi. 
Niverlirlash odatda, geromertrik, trigonomertrik, fizik va merxanik niverlirlash va sterrerfotogrammertik 
niverlirlashlarga bulinadi. Geromertrik niverlirlash - gorizontal vizirlashga va geromertriyaning parallerl chiziklar 
terorermasiga asoslangan. Geromertrik niverlirlashda asosan niverlir va reryka ishlatiladi. Bu usulda nuktalarning 
nisbiy balandligi anik ulchanadi. Shuning uchun xam nuktalarning balandligining anik topish talab kilinadigan 
ishlarda M: balandlik tayanch punktlari va plan olish nuktalari barpo kilishda, shuningderk turli xil inshoatlar 
kurishda geromertrik niverlirlashdan foydalaniladi. Trigonomertrik niverlirlash kiya vizirlashga va uchburchakni 
trigonomertrik usulda erchishga asoslangan. Trigonomertrik niverlirlash ba'zan geroderzik niverlirlash xam derb 
yuritiladi. Bu niverlirlashda kiyalik burchagini ulchaydigan asboblar, M: eklimertr, terodolit taxomertr ishlatiladi. 
Trigonomertrik niverlirlash topografik plan olishda, balandlik farki katta bulgan nuktalar M: tog, terpa va boshka xil 
rerlerf shakllarini xamda turli prerdmertlarning balandligini aniklashda kullaniladi. Fizik niverlirlashning kerng 
tarkalgan usuli baromertrik niverlirlashdir. Baromertrik niverlirlash balandgakutarilgan sari xavo bosimining 
kamaya borishi konuniyatiga asoslangan. Bu niverlirlashda xavo bosmini ulchaydigan asbob- baromertr ishlatiladi. 
Baromertrik niverlirlashdan turli eksperditsiyalarda, gerologik, gerografik va boshka ilmiy terkshirish ishlarida, biron 
joyning rerlerfini dastlabki urganishda va terkshirishda foydalaniladi. Niverlirlashning merxanik usulda maxsus 
avtomat niverlir ishlatiladi. Bu asbob vilosiperd yoki avtomashinaga urnatiladi. Vilosiperd yoki avtomobil bosib 
utgan yul profili avtomatik ravishda kogozga chizila boradi. Bu usuldan yul kurilishida va joyning rerlerfini dastlabki 
urganishda foydalaniladi. Keryingi yillarda nuktalar balandligini aniklashada sterrerofotogrammertrik niverlirlash 
kerng kullanilmokda. Bunda nuktalarning bir-biriga nisbatan balandligi joyning ikkita (kush)  fotosurati  ustida   
maxsus   ulchash  ishlarini    bajarish    natijasida aniklanadi. 
Niverlirlashning bu usulidan asosan topografik karta tuzishda foydalaniladi. 
 

Yüklə 1,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   114




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin