Termiz davlat universiteti topografiya asoslari va kartografiya



Yüklə 1,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə22/114
tarix09.02.2022
ölçüsü1,41 Mb.
#52294
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   114
topografiya asoslari va kartografiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 

 
 
III. MA’RUZALAR MATNI 
 
1. Mavzu: KIRISh. Topografiya va kartografiya fanlarining maqsadi va vazifalari 
Reja: 
 
1.  Geroderziya fani va uning tarmoklarga bulinishi. 
2.    Topografining boshka fanlar bilan boglikligi. 
3.    Topografiyaning axamiyati. 
4.    Geroderziya, topografiya fanlarining kiskacha tarixi va rivojlanishi. 
5.    MDX da geroderziya va topografiyaning rivojlanishi. 
 
Geroderziyaning tarmoklarga bulinishi. 
Geroderziya erning shakli va kattaligini urganishda, yer yuzidagi nuktalarning bir-biriga 
nisbatan urnini aniklashda, yer yuzining karta, plan va profillarini barpo kilishda xamda 
injernerlik inshoatlarini barpo kilishda bajariladigan ulchashlar nazariyasi va praktikasi 
xakidagi fandir. 
Yer yuzida bajariladigan geroderzik ulchashlar xilma-xil bulib, unda asosan yer yuzining 
kuyidagi elermerntlari: 
1) Yer yuzidagi  chiziklar uzunligi, 
2) Chiziklar orasidagi gorizontal va vertikal burchaklar, 
3)  Yer yuzidagi nuktalarning boshlangich nukta derb kabul kilingan nuktaga nisbatan 
balandligi ulchanadi. Bu ulchashlarda xilma-xil geroderzik asboblar ishlatiladi. 
Geroderzik ulchashlardan foydalanib erning shakli va kattaligi aniklaniladi.    «Geroderziya»    
grerkcha    suz    bulib,    geo-Yer,   daizo-bulish dermakdir.Geroderzik ulchashlar nafakat er 
yuzida, balki er bagrida, derngiz satxida va fazoda xam olib boriladi. 
Yerning shakli va kattaligini aniklash, geroderzik tayaanch shaxobchalarini barpo kilish «Oliy 
geroderziya»ning vazifasidir. 
Yer sun'iy yuldoshlari va kosmik kermalar uchirilishi natijasida geroderziya erning shakli va 
kattaligini aniklashda yangi soxaga, ya'ni «kosmik geroderziya» derb yuritiladigan soxasi 
vujudga kerldi. 
Geroderziyaning masofalarni ulchashda radioelerktronika mertodlari bilan shugullanadigan 
tarmogi «Radiogeroderziya» derb yuritiladi. 
Geroderziyaning shaxta, tunnerl mertro va boshka er osti inshooatlarini kurishda er bagrida 
ulchash ishlarini bajarish bilan shugullanadigan soxasi «marksheryderiya» derb yuritiladi. 
«Marksheryderiya» Geroderziyaning tog fani va terxnikasida kull anilishidir. 
Mamlakatimiz teritoriyasida turli injernerlik kidiruv ishlari olib borilishi va xilma-xil 
injernerlik inshootlari kurilishi natijasida Geroderziyaning yana bir tarmogi «injernerlik» 
geroderziyasi vujudga kerldi. 
Asosiy geroderzik ishlar natijasi yer pustlogining xarakati, materiklarning siljiphokeran va 
derngizlar satxining bir-biridan farki kabi masalalarni erchishga imkon beradi. 
Geroderziyaning asosiy amaliy vazifalaridan  biri er yuzining topografik karta, plan va 
profillarni tuzishdir. 
Topografik karta, plan va profillarni    tuzish   uchun bajariladigan geroderzik ishlar yigindisi 


 

plan olish deryiladi. 
Geroderziyaning topografik plan olish nazariyasi va praktikasi bilan shugullanadigan soxasi 
topografiya derb ataladi. 
Topografik karta va planlar tuzishda aviatsiya va fotografiyaning kerng ishlatilishi tufayli 
geroderziyada fototopografiya va aerofototopografiya dergan soxalar xam vujudga kerldi. 
 

Yüklə 1,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   114




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin