Termiz muhandislik texnologiya instituti

Mikroelementli murakkab o’g’itlar bo’yicha tadqiqotlar

O'simliklarning oziqlanishida mikroelementlarning ahamiyati katta va ular oz miqdorda kerak bo'lsa-da, ularni e'tiborsiz qoldirmaslik kerak. Bu tushuncha 1840-yilda qishloq xo‘jaligi va biologik kimyo faniga katta hissa qo‘shgan nemis kimyogari Freyher Yustus fon Libig tomonidan ishlab chiqilgan. U alohida oziq moddalarning ekinlarga ta'sirini tavsiflovchi "Minimum qonuni"ni aniqladi.
Libixning minimal qonuni, odatda oddiygina Liebig qonuni deb ataladi, bu qonun qishloq xo'jaligida ishlab chiqilgan prinsip bo'lib, agar oziqlantiruvchi elementlardan biri yetishmasa, o'simliklarning o'sishi cheklangan bo'ladi, hatto boshqa barcha elementlar mavjud bo'lganda ham u to'liq quvvatda bo’lmaydi. Oziq moddalarning har qanday yetishmasligi, zarur bo'lgan miqdor qanchalik kichik bo'lmasin, o'simlik rivojlanishini to'xtatadi. Agar yetishmayotgan element ta'minlansa, o'sish shu elementning ta'minoti cheklovchi omil bo'lmaguncha oshadi. Ta'minotni ushbu nuqtadan tashqariga oshirish foydali bo'lmaydi, chunki ba'zi boshqa elementlar minimal ta'minotda bo'ladi va cheklovchi omilga aylanadi. Liebig o'z qonunini tushuntirish uchun barrel tasviridan foydalangan. Teng bo'lmagan uzunlikdagi novdalari bo'lgan barrelning sig'imi eng qiska tayoq bilan cheklangan, shuning uchun o'simlikning o'sishi eng qiska oziq moddalar bilan cheklangan. .[35; 2002. №4. S. 21-23].
O'simliklarning ozuqa moddalarini o'zlashtirishi
O'simliklar ozuqa moddalarini faqat tuproqning suyuq eritma fazasidan oladi. Mikroelementlar bilan bog'liq muammo ularning cheklangan eruvchanligi va shuning uchun eritmada cheklangan mavjudligidir. Tuproq eritmasidan olish uchta asosiy usulda amalga oshiriladi: ildizlarning tutilishi, massa oqimi va tarqalishi. Ildizni ushlab turish - ildizlar tuproq bo'ylab ko'payib borar ekan, ular ilgari mavjud bo'lgan ozuqa moddalarini o'z ichiga olgan tuproq egallagan bo'shliqlarga o'tadilar, masalan, loy zarralari tomonidan so'riladi. Shunday qilib, ildiz sirtlari bu siljish jarayonida ozuqa moddalarini ushlab turishi mumkin (Barber, 1984).
Ommaviy oqim - bu transpiratsiya gradienti tomonidan boshqariladigan suv va erigan ozuqa moddalarining harakati. [36;2001g. №5. S. 37-39.].
Diffuziya - bu ozuqa moddalarining gradient bo'yicha yuqori konsentratsiyadan past konsentratsiyaga o'tishi. Diffuziyada tuproq namligi boshqa ionlarning mavjudligi bilan bir qatorda katta ta'sir ko'rsatadi - ikkala omil ham mikroelementlarning diffuziya koeffitsientini (De) oshirishi va ularning so'rilishini oshirishi mumkin. Diffuziya mikroelementlarning asosiy qabul qilish yo'li hisoblanadi, ayniqsa ularning konsentratsiyasi tuproq eritmasida cheklangan bo'lsa. .[37 2001g. № 6. S. 6-11].