Termodinamikanıń ekinshi baslaması

---

1 

---

2 
Mazmunı 
I.
Kirisiw ………………………………………………………………..3 
II.
Tiykargi bólim ………………………………………………………..4 
2.1.
Termodinamikanıń ekinshi baslaması ……………………………..4 
2.2.
Termodinamikanıń ekinshi baslamasına berilgen anıqlamalar ……...9 
2.3.
Termodinamikalıq potentsiallar hám termodinamikalıq ornıqlılıq 
shártleri ………………………………………………………………..…..12 
III.
Juwmaq ………………………………………………………………..24 
Paydalanılǵan ádebiyatlar
………………………………………………………………26 

---

3 
Kirisiw 
Termodinamika (grekshe termo ıssı, dynamic — kúsh) — termodinamik teń 
salmaqlılıq jaǵdayında turǵan makroskopik sistemalardıń ulıwma ózgesheliklerine 
bul jaǵdaylar arasındaǵı ótiw processleri tuwrısındaǵı pán. Termodinamika 
fundamental nızam hám principler tiykarında qurıladı. 
Termodinamikanıń birinshi bas nızamı sistemanıń energiya saqlanıw nızamı 
bolıp, oǵan, tiykarlanıp, sistema óziniń ishki energiyası yamasa qanday da sırtqı 
energiya deregi esabına jumıs orınlawı múmkin. Bul nızamdı Yu. R. Mayer 
tariyplegen. G. Gelmgolts anıqlaw formaǵa alıp kelgen (1874). Termodinamikanıń 
ekinshi bas nızamı tómendegishe: ıssılıq energiyası jumısqa aylanıw processinde 
tolıq muǵdarda jumısqa aylanbaydı, ıssılıq suwıq sistemadan ıssı sistemaǵa óz-
ózinen óte almaydı. Bul nızamdı R. Klauzius tariyplegen (1850). Bul nıazmga 
tiykarlanıp, hár qanday mashina uzatılǵan ıssılıqdi tolıq jumısqa aylantıra almaydı, 
ıssılıqtın málim bólegi suwıtqıshda qaladı (qarang Karno sikli). 
Termodinamikanıń úshinshi bas nızamı entropiyanıń tolıq mánisin anıqlaydı; 
Nernsttın ıssılıq nızamı dep da ataladı. Bul nızamǵa kóre, qálegen sistemanıń 
entropiya S si tolıq nolge umtılatuǵın hár qanday temperatura Termodinamikada 
basımǵa, tıǵızlıqqa baylanıslı bolmaǵan eń aqırǵı shegaralıq ma`nisine erisedi. 
1911-jılda M. Plank bul nızamdı tómendegishe ańlatpalaǵan: temperatura tolıq 
nolge umtılǵanda sistema entropiyası da nolge umtıladı. 
Termodinamika ulıwma yamasa fizikalıq termodinamikaǵa, termodinamika 
nızamların ıssılıq texnikasına qollanıw etiwshi texnikalıq termodinamikaǵa, 
termodinamika nızamların ximiyalıq hám fizikkimyoviy processlerge qollanıw 
etiwshi ximiyalıq termodinamika ǵa, termodinamika nızamları járdeminde 
qaytpaytuǵın processlerdi uyreniwshi qaytmas processler termodinamikasına 
bólinedi. 

---

4