Termodinamikanin mövzusu

i – S koordinat sistemi
1902-ci ildə Molye tərəfindən təklif edilib. Burada absis oxunda entropiya, ordinat oxunda entalpiya göstərilir.

İkifazlı oblast daxilində izobara və izotermalar düz xətlədir. İkifazlı oblastdan kənarda izotermalar əyriliyi yuxarı yönəlmiş xətlərdir. İzobaralar isə əyriliyi sağa yönəlmiş xətlərdir.

Real qazların və mayelərin xassələri

Real qazları ideal qazlardan fərqləndirən əsas cəhət real qaz molekullarının kütləsinin və molekulları arasında qarşılıqlı təsirin olmasıdır. Bu iki xüsusiyyət real qazları ideal qazlardan kəskin fərqləndirir. Belə ki, ideal qazlar üçün aldığlmız nəticələri real qazlara tətbiq etmək mümkün olmur. Bütün bunlara baxmayaraq, real qazın xassələrini özündə əks etdirən tənlik almaq üçün ideal qazın hal tənliyindən istifadə edilir:

Pv=RT (1)
(2)
Z – izotermik sıxılma əmsalıdır.
Əgər Z=1 olarsa, ideal qazın hal tənliyini alarıq. Deməli, Z real qazları ideal qazlardan fərqləndirmə dərəcəsini göstərir.
Təcrübələr ğöstərir ki, Z vahiddən həm böyük, həm də kiçik ola bilər. Təzyiq artdıqca Z kəckin azalır. Bütün bunlara baxmayaraq maye və qazların quruluşları mürəkkəb olduğundan bu tənlik vasitəsilə dəqiq nəticə almaq qeyri – mümkündür. Ona gərə də son 100 il müddətində çoxlu tənliklər tərtib olunub. Bunların çoxu təcrübi qiymətlərə əsaslanaraq qurulub.

Tənlkilər içərisində yeganə tənlik Boqolyubov – Mayer tərəfindən verilib və nəzəri yolla tapılıb.

(3)
B – vireal əmsal;  – xüsusi həcmdir.
Açıq şəkildə:
(4)

Harada və ya

 – sıxlıqdır.
Düz xəttin tənliyi:
(5)
(6)
B – vireal sözü yunan sözü olub qarşılıqlı təsir deməkdir. Burada A–II, B–III, C–IV vireal əmsallardır. A – 2, B – 3, C – 4 molekul arasında qarşılıqlı təsiri göstərir. Bu tənliklər qaz fazasında çox kiçik sıxliq intervalında işlənilir.
Maye fazasında tətbiq olunan tənliklərin bir neçəsinə baxaq:
(7)
B və H – temperaturdan asılı ədədlərdir.

və ya
(8)
k və L sabit əmsallardır və temperaturun funksiyasıdır.

Bu tənliklərədən keyfiyyətcə özünü doğruldan Van-der-Vaals tənliyini çıxarmaq üçün molekulların ölçülərini və qarşılıqlı təsirini nəzərə alan 2 həddi ideal qazın hal tənliyinə əlavə etmişdir:
Pv=RT (1)
(2)
İdeal qazın hal tənliyinə molekulun həcmini nəzərə alan b həddi əlavə edildikdə sərbəst yolun uzunluğu azalır.
P v0
(3)
P v – b 0 vb
harada ki,
b = v_mol+v_məs;
olar. b – həcmi nəzərən düzəlişdir (I düzəliş).
II düzəliş isə molekullar arasında qarşılıqlı təsiri nəzərə alan düzəlişdir. Molekulların arasında qarşılıqlı təsirin olması (cazibə və itələmə) divara edilən zərbələrin sayınl – təzyiqi P qədər azaldılır və (4) tənliyi alınır.
(4)
P isə sıxlığın kvadratı ilə düz mütənasibdir,
(5)
(5) - Van-der-Vaals tənliyidir və bu tənlik adətən belə yazılır:
(6)
a – daxili təzyiq altındadır, su üçün 10800 bar – a bərabərdir.