Təsis edilməsi
Dünya Ticarət Təşkilatının funksiyaları və məqsədi
Yüklə 327,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
6.5. Dünya Ticarət Təşkilatının funksiyaları və məqsədi
163. Dünya Ticarət Təşkilatının qeyd edilən xaraqterik xüsusiyyətləri onu təsis edən beynəlxalq müqavilə ilə nəzərdə tutulan funksiyalarından meydana gəlir. Dünya Ticarət Təşkilatı növbəti - beynəlxalq ticarətin liberallaşdırılmasının beynəlxalq hüquqi tənzimlənməsinin (m. III, b.2); - beynəlxalq ticarət münasibətləri sahəsində dövlətlərarası münasibətlərin həllini; - müstəsna hallarda təşkilat üzvünün Dünya Ticarət Təşkilatı çərçivəsində üzərinə qoyulmuş öhdəliklərdən azad edilməsini (waivers) (m.IX, 3 və 4); - Dünya Ticarət Təşkilatı sistemində beynəlxalq sazişlərin şərh edilməsi (m. IX, b.2 və 3); - ticarət siyasətinin icmalı mexanizmi vasitəsilə Təşkilatın sistemində beynəlxalq ticarət danışıqlarının realizəsinə nəzarəti təmin etmək funksiyalarına malikdir. 164. Dünya Ticarət Təşkilatının sistemində çoxtərəfli ticarət danışıqları “dövlətin məqbul ticarət davranışı məcəlləsi” formasını yaradır. Təşkilatın üzv-dövlətlərin ticarət davranışına birbaşa təsiri bir qayda olaraq digər üzv-dövlətlər vasitəsilə təmin edilir. Mübahisələrin həlli (m.III, b.3) və ticarət siyasətinin icmalı mexanizmləri (m.III, b.4) Təşkilatın əsas funksiyaları kimi diqqəti cəlb edir. 165. Ticarət siyasətinin icmalı mexanizmi Dünya Ticarət Təşkilatının müqavilələr sistemi üzrə dövlətlərin öhdəliklərinin icrasına nəzarət sistemini formaıaşdırır. Eyni zamanda Dünya Ticarət Təşkilatı üzvlərinə ticarət siyasəti rejiminin zəruri şəffaflığının təmin edilməsinə imkan verir. Hər il bir neçə ölkənin ticarət siyasəti hərtərəfli analizə məruz qalır. Dövlətlərin ticarət siyasətinin analizi Dünya Ticarət Təşkilatının Baş Şurası tərəfindən (m. III, b.4) həmin dövlətlərin beynəlxalq ticarətdə iştirak səviyyəsindən asılı olaraq həyata keçirilir. İnkişaf etmiş dövlətlər üçün müvafiq müddət 2-4 il, digər dövlətlər üçün 10 il və daha çox müddətdə müəyyən edilir. Ticarət siaysəti tədqiq edilməli olan ölkələr özlərinin ticarət siyasəti rejimi haqqında ətraflı məruzə hazırlamalıdırlar. Paralel olaraq Dünya Ticarət Təşkilatı Katibliyi bu mövzu ilə bağlı özünün məruzəsini hazırlayır. Təşkilatın Baş Şurası hər iki məruzəni müzakirə edir. Müzakirənin protokolu və məruzələrdən yaranan nəticələr dərc edilir. Gələcəkdə bu mexanizmin təkminləşdirilməsi nəzərdə tutulur. 166. Dünya Ticarət Təşkilatının əsas vəzifəsi qeyd etdiyimiz kimi çoxtərəfli ticarət danışıqlarının Uruqvay raundu (1986-1994) nəticəsində formalaşan sazişlər paketinin əsasında üzv ölkələrin beynəlxalq ticarətdə iqtisadi münasibətlərini tənzimləməkdən ibarətdir. Dünya Ticarət Təşkilatını təsis edən Saziş üzv ölkələr arasında yaranan və onların çoxtərəfli ticarət əlaqələrinə təsir edən problemlərin həlli üçün bir forum və uruqvay raundu Sazişlərinin həyata keçirilməsinə daim nəzarət edən bir sistem kimi fəaliyyət göstərir. Dünya Ticarət Təşkilatı GATT-ın davamçısı olsa da, lakin onun nəzarət etdiyi ticarət sazişlərinin dairəsi olduqca genişdir və eyni zamanda bir sıra qərarların qəbul edilməsi mexanizminin təkminləşdirilməsi nəticəsində səlahiyyətləri əhəmiyyətli dərəcədə genişdir. Dünya Ticarət Təşkilatı müəyyən istisnalarla dünya ticarətinin bütün sisteminin təşkilati- hüquqi əsasını müəyyən edir. Yeganə beynəlxalq təşkilatdır ki, dövlətlər üçün olduğu kimi, korporasiyalar üçün də beynəlxalq ticarətin idarə və tənzim edilməsi sahəsində qaydalar yaradır və onun icrasına nəzarəti təmin edir. Dünya Ticarət Təşkilatı öz fuknsiyalarının həyata keçirilməsi üçün qlobal iqtisadi siyasətin yaradılması və realizəsində iştirak edən bütün digər beynəlxalq qurumlarla daha sıx əməkdaşlıq edir. Müvafiq əməkdaşlıq BMT, Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı və d. ilə həyata keçirilir. Beynəlxalq Valyuta Fondu və Dünya Ticarət Təşkilatı arasında bağlanan və Dünya Ticarət Təşkilatı Baş Şurası tərəfindən 13 may 1996-cı ildə təsdiq edilən müqavilə bu iki institut arasında əməkdaşlıq üçün geniş imkanlar açır. Müəyyən edilib ki, Beynəlxalq Valyuta Fondu maraqlı dövlətlərin istəyi əsasında Dünya Ticarət Təşkilatına üzv olmaq istəyən Fond üzvləri barədə ümumi məlumat təqdim etməlidir. 167. Uruqvay raundunda bilavasitə valyuta-maliyyə münasibətləri üzrə beynəlxalq saziş qəbul edilməsi də Dünya Ticarət Təşkilatının üzvü olan istənilən dövlət təşkilatla bağladığı və Beynəlxalq Valyuta Fondunun prinsiplərinə əsaslanan valyuta sazişinə görə dövlətin valyuta tədbirləri GATT-ı pozmamalı, ticarət fəaliyyəti isə Beynəlxalq Valyuta Fondunun təsis olunması haqqında Sazişə zidd olmamalıdır (258). Problemin əhəmiyyətini nəzərə alaraq Dünya Ticarət Təşkilatının 1997-ci il Cenevrə Konvensiyasında Maliyyə xidmətləri bazarının liberallaşdırılması haqqında çoxtərəfli Saziş qəbul edilib. Həmin Saziş üzv- dövlətlərin 1999-cu ildən başlayaraq tədricən maliyyə bazarında (qiymətli kağızlar, bank və sığorta ğqdlğri üzrə) əməliyyatları liberallaşdırmağı nəzərdə tutur. Dünya Ticarət Təşkilatı çoxtərəfli danışıqlar sistemi olsa da öz üzvləri arasında ikitərəfli danışıqları təşviq edir, ticarət münasibətlərində yeni qaydalar müəyyən etməklə yanaşı, mübahisə və ziddiyyətlərin nizama salınması sahəsində də əhəmiyyətli rol oynayır. Təşkilat öz üzvlərinin ticarət siyasətinə daimi nəzarəti həyata keçirir və ona üzv olan inkişafda olan ölkələrə texniki yardım göstərir. Dünya Ticarət Təşkilatının əsas məqsədi – beynəlxalq ticarətin maksimum dərəcədə liberallaşdırılmasıdır. Bunun üçün dünya ticarətində tənzimləyici alət kimi tarif üsulları qəbul edilir. Eyni zamanda idxal rüsumlarının səviyyəsi tədricən aşağı salınmalı, beynəlxalq ticarətdə mövcud olan kəmiyyət və digər məhdudiyyətlər, bir sözlə, inzibati maneələr aradan götürülməlidir (133). Dünya Ticarət Təşkilatının sazişlərində beynəlxalq ticarətin liberallaşdırılması növbəti məqsədlərə nail olmaq üçün təməl vasitə hesab olunur: • həyat şəraitinin yüksəldilməsinin təmin edilməsi; • real gəlirlərin yüksəldilməsi və tələbatın səmərəli təminatı; • dünyanın bütün resuslarının optimal istifadəsinə nail olmaq ; • əmtəə və xidmətlərin istehsalı və satışının genişləndirilməsi; • tam məşğulluğun təmin edilməsi; • Dünya Ticarət Təşkilatının üzvləri arasında müxtəlif iqtisadi inkişaf səviyyətində olan və yoxsulluq şəraitində yaşayan ölkələrin müdafiəsi və s. Yüklə 327,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|