Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
242
GƏMİ GÖYƏRTƏ MEXANİZMLƏRİNİN ASİNXRON
ELEKTRİK İNTİQALLARININ TEZLİK ÇEVRİCİSİ İLƏ İDARƏ 
OLUNMASININ ÜSTÜNLÜKLƏRİ
Həsənov Elsevər Akif oğlu
Az
ə
rbaycan Dövl
ə
t D
ə
niz Akademiyas
ı
 
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail], [e-mail]
 
Elmi rəhbər: t.ü.f.d., dosent Sultanov Elşən Fəxrəddin oğlu
 
Açar sözlər: 
gəmi, göyərtə mexanizmləri, elektrik intiqalı, tezlik çevricisi
Məlum olduğu kimi, Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının gəmi elektrik intiqal-
larına verdiyi əsas tələblərindən biri onların müasir avadanlıqlarla təchiz edil-
məsi və idarə qurğularının avtomatlaşdırma sistemlərinin sadələşdirilməsidir. 
Buna görə də gəmi göyərtə mexanizmlərinin elektrik intiqallarında TÇ-nin 
tətbiq olunması məqsədəuyğun hesab olunur. Tezisdə gəmi göyərtə mexa-
nizmlərinin (lövbər-yanalma qurğularının, yedək bucurqadlarının, kran qur-
ğularının və.s.) elektrik intiqallarında tətbiqi nəzərdə tutulan sabit cərəyan 
bəndli eninə impuls modulyasiyalı tezlik çeviricilərinin (TÇ) işi təhlil edilmişdır. 
Göyərtə mexanizmlərinin iş xüsusiyyətləri onu göstərir ki, bu mexanizmlərin 
elektrik intiqallarını TÇ vasitəsilə idarə edilməsi həmin intiqllara bir sıra texniki 
və iqtisadi üstünlük verir və bu da Beynəlxalaq Dəniz Təşkilatının tələblərini 
ödəyir. TÇ ilə idarə olunan asinxron elektrik mühərrikinin tətbiq edilməsi qur-
ğuda həcm və kütləsi böyük olan xüsusi üç dolaqlı (üç sürətli) asinxron 
mühərrikin (AM) əvəzinə statorunda bir ədəd üçfazalı dolaq yerləşən AM-in 
işlədilməsinə imkan yaradır. Bundan əlavə TÇ-nin tətbiqi göyərtə mexanizm-
lərinə lazım olan sürət tənzimini pilləlidən səlisə keçirir, tənzim həddini artırır 
və üç sürətli AM-in bir sürət dolağından digərinə keçməsinə sərf olunan vaxtı 
aradan götürüb qurğunun tez işləməsini təmin edir. Həmçinin kontaktorlu ida-
rəetmə sisteminin əvəzinə yarımkeçiricilərdən hazırlanmış kontaktsız TÇ-
lərin tətbiq edilməsi isə elektrik mühərrikinin etibarlığını artırır, istismarını 
asanlaşdırır və bu qurğular üçün daha vacib hesab olunan tez işləmə xüsu-
siyyətini verir [1, 2].
Şəkil 1-də 3 fazalı körpü sxemli avtonom invertoru göstərilmişdir. 
Sxem girişdəki 3 fazalı düzləndiricidən, LC filtirindən, əks cərəyan diod-
ları ilə əks-paralel qoşulmuş tranzistorlarından ibarətdir. Seçilmiş invertor 
idarə elektrodu izolə olunmuş İGBT (Insulated-gate bipolar transistor - keçidi 
izolə edilmiş bipolyar tranzistor) tipli idarə olunan tranzistorların əsasında 
qurulmuşdur [5]. 

---