Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
289
AZƏRBAYCANDA YETİŞDİRİLƏN BƏZİ YERLİ VƏ 
İNTRODUKSİYA OLUNMUŞ TEXNİKİ ÜZÜM SORTLARININ 
KİMYƏVİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ 
Mövlud Hüseynov 
Az
ə
rbaycan Dövl
ə
t 
İ
qtisad Universiteti – UNEC 
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail]
Elmi məsləhətçi: aqrar elmlər doktoru, dos. Vüqar Səlimov 
Açar sözlər:
Texniki üzüm sortları, kimyəvi tərkib, keyfiyyət xüsusiyyətləri 
Üzüm sortlarında keyfiyyət gilənin kimyəvi tərkibindən çox asılıdır. Gilə 
tərkibini Brix, üzvi turşular, pH, fenol maddələri müəyyən edir. Bu xüsusiy-
yətlər sortun genetik strukturuna, üzümlüyün salındığı əraziyə, hündürlüyə, 
mailliyə, iqlim amillərinə, istifadə edilən anaca, tətbiq edilən mədəni əməliy-
yatlara və yığım vaxtına görə dəyişiklik göstərə bilir [6]. Texniki sortlarda yı-
ğım kriteriyası baxımından Brix tərkibi ağ sortlarda 19,0-23,0, qırmızı sort-
larda 20,5-23,5-dir [10]. Üzümdə Brix tərkibi yüksəldikcə, şərabda spirt sə-
viyyəsi də müəyyən bir həddə qədər yüksəlir [2]. 
Şirvanşahı və Mədrəsə sortlarında Brix (müvafiq olaraq 24,4%; 23,2%) 
ən yüksək, Bayanşirə sortunda (19,8%) ən aşağı müşahidə edilmişdir. Şa-
maxı şəraitində aparılan bu araşdırmalar ilk dəfə olaraq həyata keçirilmişdir, 
Brix tərkibi “Roussanne”də 22,8%, “Carignane”da 20,7% olaraq müəyyənləş-
dirilmişdir. Hüseynov və b. (2019) [4] apardıqları araşdırmada, Brix tərkibini 
Mədrəsədə 20,4%, Şirvanşahıda 21,6%, Xindoqnıda 19,3%, Bayanşirədə 
16,6% olaraq əldə etmişlər. Ələkbərov (2017) [3] Chardonay sortunda Brix 
miqdarını 24,6 % olaraq müəyyən etmişdir. 
Titrlənən turşuluq üzüm şirəsindəki ümumi turşuluğun ölçüsü olub, şərab 
turşusuna görə ifadə edilir [2]. Ümumiyyətlə turşuluğun texniki ağ sortlarda 
0,65-0,85%, rəngli sortlarda 0,60-0,80% olması arzu olunur. Bundan başqa, 
üzüm turşularının şirədə mikroorqanizmlərin inkişafına mənfi təsir etdiyi mə-
lumdur. Araşdırmada turşu tərkibi Bayanşirədə (0,76%) ən yüksək, Roussanne 
və Şirvanşahı sortunda ən aşağı (müvafiq olaraq 0,53%, 0,58%) müəyyən-
ləşmişdir. Hüseynov və b. (2019) [4] turşuluq tərkibini Bayanşirədə 0,66%, 
Mədrəsədə 0,44%, Xindoqnıda 0,44%, Şirvanşahıda 0,40% olaraq müəy-
yənləşdirmişdir. Səlimov və b. (2018) [11] Roussanne sortunda turşuluğu 
0,60-0,80% olaraq təyin etmişdir. Səlimov və b. (2018) [11] tərəfindən apa-
rılan digər araşdırmada, turşuluq Mədrəsədə 0,48%, Xindoqnıda 0,53% 
olaraq müəyyən edilmişdir. Məmmədov (2021) [7] Bayanşirə sortunda titr-
lənən turşuluğu 17,1 q/dm
3
, “Chardonay”də 6,56-8,26 q/dm
3
təyin etmişdir. 
Şəfizadə (2018) [12] apardığı araşdırmada, sortların titrlənən turşuluq tər-
kiblərinin illərə görə (2014-2017) dəyişdiyini göstərmiş və Mədrəsə sortunda 
5,1 q/dm
3
orta nəticə əldə etmişdir. Məmmədova (2017) [8] titrlənən turşu-

---